Էլիզաբեթ Սաքսոն

Էլիզաբեթ Սաքսոն;
Ծնվել է	դեկտեմբերի 2, 1832
Ծննդավայր	Greeneville, Թենեսի, ԱՄՆ
Մահացել է	մարտի 14, 1915 (82 տարեկան)
Մահվան վայր	Մեմֆիս, Թենեսի, ԱՄՆ
Քաղաքացիություն	ԱՄՆ
Մասնագիտություն	գրող և սուֆրաժիստ
	Elizabeth Lyle Saxon Վիքիպահեստում

Էլիզաբեթ Լայլ Սաքսոն (անգլ.՝ Elizabeth Lyle Saxon, դեկտեմբերի 2, 1832(1832-12-02), Greeneville, Թենեսի, ԱՄՆ^[1] - մարտի 14, 1915(1915-03-14), Մեմֆիս, Թենեսի, ԱՄՆ) գրող և 19-րդ դարի վերջի և 20-րդ դարի սկզբի կանանց իրավունքների ջատագով: Հասել է ազգային ճանաչման՝ որպես հարավի առանցքային ռահվիրաներից մեկը՝ բազմաթիվ կոչեր կատարելով դաշնային կառավարությանը՝ ճանաչելու կանանց ընտրելու իրավունքը:

Վաղ կյանք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Էլիզաբեթ Լայլ Սաքսոնը ծնվել է 1832 թվականի դեկտեմբերի 2-ին Էնդրյու Ջ. Լայլի և Կլարիսա Ն. Քրաչֆիլդի ընտանիքում՝ Թենեսի նահանգի Գրինվիլ քաղաքում: Երբ Սաքսոնն ընդամենը երկու տարեկան էր, նրա մայրը մահացավ՝ թողնելով հորը միայնակ մեծացնել նրան։ Նրան փոխանցել է սեր գրականության ու բնության հանդեպ, «ատելություն կեղեքման հանդեպ»։ Իր պատանեկության տարիներին Սաքսոնը պաշտոնապես ուսուցանվել է գրող Քերոլայն Լի Հենցի կողմից Ալաբամա նահանգի Տասքեգի քաղաքում^[2]: Սաքսոնը սկսել է գրել 12 տարեկանում Աննոթ Լյլե գրչանունով: 16 տարեկանում ամուսնացել է հարավ-կարոլինացի Լայդել Ա. Սաքսոնի հետ և նրանք միասին ունեցել են չորս երեխա, որոնք ողջ մնացին մինչև չափահաս^[3]:

Քաղաքացիական պատերազմ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1855 թվականին Սաքսոնը և իր ընտանիքը ձմեռներն անցկացնում էին Վետումպկայում, իսկ ամառները Նյու Յորքում, որտեղ նրա ամուսինը ճանապարհորդել է բիզնեսի համար: 1860 թվականին Հյուսիսի և Հարավի միջև լարվածությունը աճում է, և Սաքսոնը մեկնել է Սավաննա, որտեղ նա նշել է, որ աղմուկ էր բարձրացել ամերիկյան քաղաքացիական պատերազմի ակնկալիքով: Սաքսոնի ամուսինը միության ուժեղ տրամադրություններ ուներ, ինչը նրան դարձրել է ոչ ժողովրդականություն, և նա վերադարձել է Նյու Յորք, մինչդեռ Սաքսոնը մնացել է Մեմֆիսում իրենց երկու երեխաների հետ^[4]: Վերադարձել է Ալաբամա, հենց որ սկսվել է պատերազմը^[5]: Ալաբաման անջատվեց 1861 թվականի հունվարի 11-ին, մի օր, որը Սաքսոնը նկարագրեց որպես ամենատխուրն իր կյանքում: Նա և իր ամուսինը յունիոնիստներ էին, և նա ատել է ստրկությունը, բայց նա մնել է Ալաբամայում՝ իրեն նկարագրելով որպես «Հարավային էության յուրաքանչյուր երակով և մանրաթելով»: Պատերազմի զարգացմանը զուգընթաց Սաքսոնը դարձել է «Հարավային մայր»՝ օր ու գիշեր աշխատելով տառապյալ զինվորների համար^[6]:

1863 թվականին Կոնֆեդերացիայի զգալի կորուստների մասին լուրերը հասել են Սաքսոնին, և նա որոշել է գտնել իր հորը: Քանի որ ուղևորությունը ենթադրում էր Կոնֆեդերացիայից հեռանալը, նա նախ ապահովել է նահանգապետի անցաթուղթը և իր դաշնային արժույթը փոխանակել է ոսկու հետ: Նա հասել է Մեմֆիս, որն այդ ժամանակ գտնվում էր Միության տարածքում, բայց չկարողացավ ապահովել այլ անցաթուղթ հետագա ճանապարհորդելու համար: Փոխարենը նստել է շոգենավ՝ փորձելով մեկնել Նյու Յորք՝ միանալու իր ամուսնուն: Այնտեղ հանդիպել է մի կնոջ, որը ճանաչել է Սաքսոնի հորը և հայտնել է, որ նա ծանր հիվանդ է Մեմֆիսի Իրվինգ Բլոկ բանտում, որտեղ նրան պահում էին որպես դաշնային լրտես: Սաքսոնն անմիջապես վերադարձել է Մեմֆիս և կազմակերպել նրա ազատ արձակումը: Հայրը մահացել է կարճ ժամանակ անց, և մահվան անկողնում Սաքսոնը խոստացավ իրեն «երբեք չդադարի աշխատել դժբախտ կանանց համար, քանի դեռ նրա կյանքը պետք է տևի»: Նա երկու տարի մնացել է Մեմֆիսում և մեղադրվել Համադաշնության լրտես լինելու մեջ, չնայած նրան պաշտոնապես մեղադրանք չէր առաջադրվել^[7]:

1905 թվականին Սաքսոնը հրապարակել է իր քաղաքացիական պատերազմի հուշերը՝ «A Southern Woman's War Time Reminiscences» վերանգրով^[8]:

Կանանց ընտրական իրավունք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Չնայած որ Սաքսոնը եղել է կայացած գրող, նա ազգային ճանաչման է արժանացել կանանց ընտրական իրավունքի շարժման մեջ իր ջանքերի համար: Սաքսոնի համար կանանց ապագայի բանալին ընտրական իրավունքի և տնտեսական հնարավորությունների մեջ է^[9]: 1878 թվականին ընտրվել է Կանանց ֆիզիոլոգիական ասոցիացիայի նախագահ, իսկ 1879 թվականին օգնել է Նոր Օռլեանի սուֆրաժետներին խթանել ձայնի իրավունքի հաջող խնդրագիրը^[10]:

Նույն տարում Սաքսոնը ելույթ է ունեցել Լուիզիանայի սահմանադրական կոնվենցիայի առաջ, որտեղ առաջարկ արվեց կանանց ձայնի հավասար իրավունքներ տրամադրել։ Ելույթը հրապարակվել է New Orleans Times-ի 1879 թվականի հունիսի 17-ի համարում։ Լինելով հուզիչ հռետոր՝ նա նաև ելույթ ունեցավ ԱՄՆ Սենատի դատական հանձնաժողովի առջև և ճանապարհորդեց կանանց իրավունքների ակտիվիստ Սյուզան Բ. Էնթոնիի հետ Նոր Անգլիա շրջագայության ժամանակ^[11]: Արագորեն ազգային համբավ է ձեռք բերել որպես բանաստեղծական և կրքոտ բանախոս:

Սաքսոնը եղել է Թենեսիի ընտրական իրավունքի ասոցիացիայի նահանգային նախագահը և Կանանց ընտրական իրավունքի ազգային ասոցիացիայի փոխնախագահը: Խոսեց Ազգային արգելքի դաշինքի անունից և ելույթ ունեցել ավելի քան 5000 կանանց համար Վաշինգտոնում կայացած Սոցիալական մաքրության հարցերով կանանց միջազգային խորհրդի հանդիպման ժամանակ^[12]:

Հետագա կյանք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1864 թվականին Սաքսոնի ամուսինը վերադարձել՝ միանալու նրան Մեմֆիսում։ Պատերազմի ավարտից հետո սաքսոնական ընտանիքը տեղափոխվել է Նոր Օռլեան, և ծնվել է նրանց երրորդ երեխան՝ Հյուն^[13]: Այնուհետև Սաքսոնն իր ժամանակը բաժանել է Նոր Օռլեանի և Մեմֆիսի միջև՝ ընկղմվելով երկու քաղաքներում իրականացվող բարեփոխումների մեջ^[14]: Սաքսոնի ամուսինը մահացել է 1901 թվականին^[13]:

Ավելի ուշ Սաքսոնը ճանապարհորդել է դեպի արևմուտք՝ Վաշինգտոն նահանգ՝ հիմնելով բնակավայր և հանրային գրադարան։ Նա ի վերջո վերադարձել է Մեմֆիս, որտեղ մահացավ 1915 թվականի մարտի 14-ին^[15]։

Ժառանգություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սաքսոնը մահացել է տասնիններորդ ուղղման վավերացումից 5 տարի առաջ, որը ամերիկուհիներին տալիս էր ձայնի իրավունք^[16]: Այնուամենայնիվ, նրա աշխատանքը կարևոր դեր է ունեցել սոցիալական փոփոխությունների համար, որոնք հանգեցրին փոփոխության ընդունմանը, և նա թողեց մնայուն ժառանգություն որպես հարավային ակտիվիստ, գրող և կին: Վիրջինիուս Դաբնիի «Լիբերալիզմը հարավում» ուսումնասիրությունը Սաքսոնին նշում է որպես իր ժամանակի ամենակարևոր սուֆրաժիստ առաջնորդներից մեկը^[17]: Սաքսոնի թոռը՝ Լայլ Սաքսոնը, դարձել է Նոր Օռլեանի, Լուիզիանայի և հարավային բանահյուսության բեղմնավոր գրող^[17]:

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 https://en.wikisource.org/wiki/Woman_of_the_Century/Elizabeth_Lyle_Saxon
↑ Wedell, Marsha (1991-01-01). Elite Women and the Reform Impulse in Memphis, 1875–1915 (անգլերեն). Univ. of Tennessee Press. ISBN 9780870497049.
↑ Larson, Jennifer (2004). «Summary of A Southern Woman's War Time Reminiscences». Documenting the American South. Վերցված է 2016-01-07-ին.
↑ Thomas, James W. (1991-01-01). Lyle Saxon: A Critical Biography (անգլերեն). Summa Publications, Inc. ISBN 9780917786839.
↑ Larson, Jennifer (2004). «Summary of A Southern Woman's War Time Reminiscences». Documenting the American South. Վերցված է 2016-01-07-ին.
↑ Wedell, Marsha (1991-01-01). Elite Women and the Reform Impulse in Memphis, 1875–1915 (անգլերեն). Univ. of Tennessee Press. ISBN 9780870497049.
↑ Larson, Jennifer (2004). «Summary of A Southern Woman's War Time Reminiscences». Documenting the American South. Վերցված է 2016-01-07-ին.
↑ Larson, Jennifer (2004). «Summary of A Southern Woman's War Time Reminiscences». Documenting the American South. Վերցված է 2016-01-07-ին.
↑ Wedell, Marsha (1991-01-01). Elite Women and the Reform Impulse in Memphis, 1875–1915 (անգլերեն). Univ. of Tennessee Press. ISBN 9780870497049.
↑ Larson, Jennifer (2004). «Summary of A Southern Woman's War Time Reminiscences». Documenting the American South. Վերցված է 2016-01-07-ին.
↑ Larson, Jennifer (2004). «Summary of A Southern Woman's War Time Reminiscences». Documenting the American South. Վերցված է 2016-01-07-ին.
↑ Larson, Jennifer (2004). «Summary of A Southern Woman's War Time Reminiscences». Documenting the American South. Վերցված է 2016-01-07-ին.
↑ ^13,0 ^13,1 Thomas, James W. (1991-01-01). Lyle Saxon: A Critical Biography (անգլերեն). Summa Publications, Inc. ISBN 9780917786839.
↑ Wedell, Marsha (1991-01-01). Elite Women and the Reform Impulse in Memphis, 1875–1915 (անգլերեն). Univ. of Tennessee Press. ISBN 9780870497049.
↑ Larson, Jennifer (2004). «Summary of A Southern Woman's War Time Reminiscences». Documenting the American South. Վերցված է 2016-01-07-ին.
↑ Larson, Jennifer (2004). «Summary of A Southern Woman's War Time Reminiscences». Documenting the American South. Վերցված է 2016-01-07-ին.
↑ ^17,0 ^17,1 Thomas, James W. (1991-01-01). Lyle Saxon: A Critical Biography (անգլերեն). Summa Publications, Inc. ISBN 9780917786839.

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Էլիզաբեթ Սաքսոն» հոդվածին։

[_276ab28a6ac03be7-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 https://en.wikisource.org/wiki/Woman_of_the_Century/Elizabeth_Lyle_Saxon

[:1-2] Wedell, Marsha (1991-01-01). Elite Women and the Reform Impulse in Memphis, 1875–1915 (անգլերեն). Univ. of Tennessee Press. ISBN 9780870497049.

[:0-3] Larson, Jennifer (2004). «Summary of A Southern Woman's War Time Reminiscences». Documenting the American South. Վերցված է 2016-01-07-ին.

[:2-4] Thomas, James W. (1991-01-01). Lyle Saxon: A Critical Biography (անգլերեն). Summa Publications, Inc. ISBN 9780917786839.

[:02-5] Larson, Jennifer (2004). «Summary of A Southern Woman's War Time Reminiscences». Documenting the American South. Վերցված է 2016-01-07-ին.

[:12-6] Wedell, Marsha (1991-01-01). Elite Women and the Reform Impulse in Memphis, 1875–1915 (անգլերեն). Univ. of Tennessee Press. ISBN 9780870497049.

[:03-7] Larson, Jennifer (2004). «Summary of A Southern Woman's War Time Reminiscences». Documenting the American South. Վերցված է 2016-01-07-ին.

[:04-8] Larson, Jennifer (2004). «Summary of A Southern Woman's War Time Reminiscences». Documenting the American South. Վերցված է 2016-01-07-ին.

[:13-9] Wedell, Marsha (1991-01-01). Elite Women and the Reform Impulse in Memphis, 1875–1915 (անգլերեն). Univ. of Tennessee Press. ISBN 9780870497049.

[:05-10] Larson, Jennifer (2004). «Summary of A Southern Woman's War Time Reminiscences». Documenting the American South. Վերցված է 2016-01-07-ին.

[:06-11] Larson, Jennifer (2004). «Summary of A Southern Woman's War Time Reminiscences». Documenting the American South. Վերցված է 2016-01-07-ին.

[:07-12] Larson, Jennifer (2004). «Summary of A Southern Woman's War Time Reminiscences». Documenting the American South. Վերցված է 2016-01-07-ին.

[:22-13] 13,0 ^13,1 Thomas, James W. (1991-01-01). Lyle Saxon: A Critical Biography (անգլերեն). Summa Publications, Inc. ISBN 9780917786839.

[:14-14] Wedell, Marsha (1991-01-01). Elite Women and the Reform Impulse in Memphis, 1875–1915 (անգլերեն). Univ. of Tennessee Press. ISBN 9780870497049.

[:08-15] Larson, Jennifer (2004). «Summary of A Southern Woman's War Time Reminiscences». Documenting the American South. Վերցված է 2016-01-07-ին.

[:09-16] Larson, Jennifer (2004). «Summary of A Southern Woman's War Time Reminiscences». Documenting the American South. Վերցված է 2016-01-07-ին.

[:23-17] 17,0 ^17,1 Thomas, James W. (1991-01-01). Lyle Saxon: A Critical Biography (անգլերեն). Summa Publications, Inc. ISBN 9780917786839.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]