Դիպենդրա
| Դիպենդրա նեպալ.՝ दीपेन्द्र वीर विक्रम शाह | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | հունիսի 27, 1971 |
| Ծննդավայր | Կատմանդու, Նեպալ |
| Մահացել է | հունիսի 4, 2001 (29 տարեկան) |
| Մահվան վայր | Կատմանդու, Նեպալ |
| Գերեզման | Bagmati River[1] |
| Քաղաքացիություն |  Նեպալ |
| Կրոն | հինդուիզմ |
| Կրթություն | Իթըն քոլեջ և Budhanilkantha School? |
| Մասնագիտություն | թագավոր |
| Ծնողներ | հայր՝ Բիրենդրա, մայր՝ Aishwarya of Nepal? |
| Զբաղեցրած պաշտոններ | King of Nepal? |
| Պարգևներ և մրցանակներ |      և  |
 Dipendra of Nepal Վիքիպահեստում | |
Դիպենդրա (նեպալերեն՝ दीपेन्द्र वीर विक्रम शाह; Dipendra Bir Bikram Shah; հունիսի 27, 1971, Կատմանդու, Նեպալ - հունիսի 4, 2001, Կատմանդու, Նեպալհունիսի 27, 1971,) Նեպալի գահաժառանգ արքայազնը Շահերի դինաստիայի 1972-ից 2001 թվականներին։
Թագավոր Բիրենդրայի և թագուհի Այշվարիայի ավագ որդին է, Նեպալի թագաժառանգը[2]։
Կրթություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Դիպենդրան իր վաղ կրթությունը ստացել է Կատմանդու Բուդանիլկանթա դպրոցում[3][4]։ Հետագայում նա հաճախել է Էտոն քոլեջը Մեծ Բրիտանիայում[5][6], ավարտելուց հետո սովորել է Նեպալի Տրիբհուվան համալսարանում[7], այնուհետև միացել է Խարիպատիի Նեպալի ռազմական ակադեմիային[8]։ Արքայազն Դիպենդրան աշխարհագրություն է սովորել Տրիբհուվան համալսարանում; ստացել է մագիստրոսի կոչում և եղել նույն համալսարանի ասպիրանտ։ Նա ավարտել է ռազմական ուսուցումը Նեպալի թագավորական Գուրխա բանակի ակադեմիայում և օդաչուների դասընթաց քաղաքացիական ավիացիայի բաժնում։
Հետաքրքրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Դիպենդրան հետաքրքրված էր սոցիալական ծառայություններով և սպորտով[6]։ Նա մասնակցել է տարբեր ազգային և միջազգային սպորտային արարողությունների, որոնց մասնակցել են նեպալցի խաղացողներ։ Դիպենդրան կարատեիստ է դարձել Անգլիայում սովորելիս[9]։ Դիպենդրան հետաքրքրված էր սոցիալական ծառայություններով և սպորտով[6]։ Նա մասնակցել է տարբեր ազգային և միջազգային սպորտային արարողությունների, որոնց մասնակցել են նեպալցի խաղացողներ։ Դիպենդրան կարատեիստ է դարձել Անգլիայում սովորելիս[9] և մոտ 20 տարեկանում ստացել է սև գոտի[10]։ Նա եղել է Ազգային սպորտային խորհրդի և Նեպալի սկաուտների հովանավորը։ Դիպենդրան նաև հոդվածներ է գրել, որոնք տպագրվել են նեպալյան պարբերականներում։ Նրա ստեղծագործությունները հաճախ նվիրված էին պետականությանն ու ազգությանըы[11][12]։
Մահվան հանգամանքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Թագավորական ընտանիքի թագաժառանգին մահապատժի ենթարկելու հիմնական դրդապատճառը համարվում է նրա ծնողների դժգոհությունը՝ կապված նրա ամուսնության ծրագրերի հետ[11][12]։ Հարսնացու ընտրվել է Գվալիորների ընտանիքի Ռանա ընտանիքից։ Արքայադուստր Շրուտին կտրականապես դեմ էր Դիպենդրայի ամուսնությանը Դևյանի Ռանայի հետ[13]։ Ռանա ընտանիքը մի քանի տասնամյակ առաջ յուրացրել էր իշխանությունը երկրում՝ հիմնելով վարչապետների դինաստիա Մահարաջա տիտղոսով։ Այնուամենայնիվ, պատմության մեջ Քշատրիա Ռանա և Շահի տոհմերի միջև ամուսնությունների բազմաթիվ դեպքեր են գրանցվել։ Պաշտոնական աղբյուրների համաձայն՝ Դիպենդրան մերժել է իր մոր ընտրությունը և գնդակահարել ողջ ընտանիքին ավանդական ընթրիքի ժամանակ։ Մահացածների թվում են նրա հայրը՝ թագավոր Բիրենդրան, ինչպես նաև մայրը, եղբայրն ու քույրը։ Դրանից հետո նա մի քանի օր գտնվում էր կոմատոզ վիճակում և այդ ժամանակ հռչակվեց Նեպալիի թագավոր[14]։ Նա մահացել է 4 հունիսի 2001 թվականին գլխին ինքն իրեն հասցված հրազենային վնասվածքից, և գահ է բարձրացել նրա հորեղբայրը Գյանենդրա Բիր Բիկրամ Շահը, որը հետագայում զրկվել է իշխանությունից (հունվար 2007 թվականին և գահից 2008 թվականին։
Գյանենդրան ողբերգության ժամանակ եղել է Պոխարա քաղաքում և թագավորական ընտանիքի մահապատժից հետո պարզվել է, որ նա թագավորի ամենամոտ ազգականն է։ Գյանենդրայի որդին՝ թագաժառանգ Պարասը, նույնպես թագավորական պալատում է եղել 2001 թվականի հունիսի 1-ին իրադարձությունների ժամանակ, սակայն բախտ է վիճակվել խուսափել վնասվածքից[15]։
Նեպալում իրադարձության բազմաթիվ վարկածներ կան, որոնք էականորեն տարբերվում են պաշտոնականից։
Վարկածներ և տեսություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Դիպենդրայի՝ իր ընտանիքին կրակելու դրդապատճառներն անհայտ են, սակայն կան տարբեր վարկածներ։ Դիպենդրան ցանկանում էր ամուսնանալ Դևյանի Ռանայի հետ, ում հետ նա ծանոթացավ Անգլիայում, սակայն Դիպենդրայի ծնողները դեմ էին։ Դիպենդրային ուղղակիորեն ասացին, որ եթե նա ամուսնանա Դևյանի հետ, նա պետք է հրաժարվի գահի նկատմամբ իր պահանջից[14][16]։ Մեկ այլ տեսություն այն է, որ Դիպենդրան դժգոհ էր երկրի անցումից բացարձակից սահմանադրական միապետության, և որ ընդդիմությանը չափազանց մեծ իշխանություն տրվեց 1990 թվականի ժողովրդական շարժումից հետո[14]։ Թագավորական ընտանիքի սպանության հետ կապված հանգամանքները խիստ հակասական են, և նույնիսկ այսօր, երբ միապետությունը վերացված է, Նեպալում շատ հարցեր են մնում դրա պատճառի վերաբերյալ[17]։ Շատ հարցերի պատասխաններ դեռ չկան, օրինակ՝ միջոցառման անվտանգության ակնհայտ բացակայությունը; Արքայազն Գյանենդրայի բացակայությունը; այն փաստը, որ, չնայած այն հանգամանքին, որ արքայազն Դիպենդրան աջլիկ էր, գլխի ինքն իրեն հասցված վերքը գտնվում էր ձախ տաճարի տարածքում. և վերջապես, հետագա հետաքննությունը տևեց ընդամենը երկու շաբաթ և չներառեց որևէ լուրջ դատաբժշկական վերլուծություն[17]. Նեպալալեզու «Rajdhani» թերթը, վկայակոչելով պետական քննչական հանձնաժողովի անանուն աղբյուրները, հաղորդում է, որ քննիչների թիմը հարցաքննել է ավելի քան 150 մարդու, այդ թվում՝ փրկվածների և բալիստիկ փորձագետների, և որ հարցվածների ավելի քան 99%-ն ասել է, որ «Dipendra-ն կրում է ամբողջ պատասխանատվությունը[18]։
Թագավորական ընտանիքի մահապատժի զոհերը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Զոհվել են[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Թագավոր Բիրենդրա, հայր
- Այշվարիա թագուհի, մայր
- Արքայազն Նիրաջան, եղբայր
- Արքայադուստր Շրուտի, քույր
- Արքայազն Դիրենդրան՝ Բիրենդրա թագավորի եղբայրը, ով հրաժարվեց տիտղոսից
- Արքայադուստր Շանտին, թագավոր Բիրենդրայի քույրը
- Արքայադուստր Շարադա, թագավոր Բիրենդրայի քույրը
- Արքայադուստր Ջայանտին, Բիրենդրա թագավորի զարմիկը
- Կումար Խադգան, արքայադուստր Շարադայի ամուսինը
Վիրավորվել են[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Արքայադուստր Շովան, Բիրենդրա թագավորի քույրը
- Կումար Գորախ, արքայադուստր Շրուտիի ամուսինը
- Արքայադուստր Կոմալ, Գյանենդրա թագավորի կինը
- Կետակի Սինգհ, Բիրենդրա թագավորի զարմիկը
Ինքը՝ Դիպենդրան, մահացել է երեք օր անց։ Կումար Խադգայի մայրը՝ Բոդհ Կումարի Շահը, մահացել է շոկից՝ լսելով որդու մահվան լուրը[19]։
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Neelesh Misra. End of the Line: The Story of the Killing of the Royals in Nepal. — Penguin Books, 2001. — ISBN 9780143027850.
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Find A Grave — 1996.
- ↑ Irish Times (3 July 2001): "Bodyguards fired over Nepal royal massacre Արխիվացված 2020-04-25 Wayback Machine".
- ↑ Prakash A. Raj. "Kay Gardeko?": The Royal Massacre in Nepal. Rupa & Company, (2001), p. 85.
- ↑ Sanjay Upadhya. "The Raj Lives: India in Nepal", Vitasta Pub., (2008), p. 149.
- ↑ Asia Yearbook. Review Publishing Company, (1989), p. 184.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 Milestones of History, Volume 2. Pramod Mainali, (2006), p. 121.
- ↑ Jonathan Gregson. "Massacre at the Palace: The Doomed Royal Dynasty of Nepal Արխիվացված 2020-11-19 Wayback Machine", Miamax, (2002), p. 130.
- ↑ Neelesh Misra, 2001, էջ 53
- ↑ 9,0 9,1 "Gazette reporter studied karate with Crown Prince"
- ↑ "Dipendra: Gentle man who went berserk? Արխիվացված 2021-04-10 Wayback Machine" (2 June, 2001).
- ↑ 11,0 11,1 Laura M. Ahearn. "Invitations to Love: Literacy, Love Letters, and Social Change in Nepal", (2001).
- ↑ 12,0 12,1 Le Monde (03 juin 2001): "Le prince héritier du Népal tue son père, le roi Birendra, et décime la famille régnante Արխիվացված 2021-04-13 Wayback Machine", Par FRANCOISE CHIPAUX.
- ↑ Neelesh Misra, 2001, էջ 140
- ↑ 14,0 14,1 14,2 Mullins, Lisa (1 June 2011). "Why Nepal's Crown Prince Went on a Killing Spree Արխիվացված 2020-02-12 Wayback Machine". PRI. Retrieved 17 October 2017.
- ↑ Le Monde (09 juin 2001): "La folie meurtrière du prince Dipendra", Par FRANCOISE CHIPAUX.
- ↑ Francis G. Hutchins. "Democratizing Monarch: A Memoir of Nepal's King Birendra", Vajra Publications, (2007), p. 123.
- ↑ 17,0 17,1 The New York Times (8 June 2001). "A Witness To Massacre In Nepal Tells Gory Details Արխիվացված 2019-03-10 Wayback Machine" By Barry Bearak.
- ↑ The Irish Times (June 15, 2001): "Report admits drunken prince killed Nepal's royal family Արխիվացված 2021-11-21 Wayback Machine".
- ↑ Nepali Times (June 7-14, 2001): "A gem of a person Արխիվացված 2021-03-13 Wayback Machine".