Գեորգի Գոնգաձեի սպանություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Գեորգի Գոնգաձեի սպանություն
Դիմանկար

Վրացական ծագմամբ ուկրաինացի լրագրող Գեորգի Գոնգաձեի սպանությունը տեղի է ունեցել 2000 թվականի սեպտեմբերի 17-ին։ Նրա գլխատված մարմինը հայտնաբերվել է 2000 թվականի նոյեմբերի 2-ին Կիևից մոտ 100 կիլոմետր հեռավորության վրա գտնվող Տարաշչանսկի անտառում[1]։

Հետազոտողների մեծ մասը կարծում է, որ Ուկրաինայի այն ժամանակվա նախագահ Կուչման հրամայել է այն ժամանակվա ներքին գործերի նախարար Կրավչենկոյին առևանգել և բռնի ուժով Գոնգաձեին Ուկրաինայից արտաքսել Չեչնիա, սակայն դեռևս պարզ չէ, թե ով և ինչու է պատվիրել Գոնգաձեի սպանությունը[2]։

2000 թվականի նոյեմբերի 28-ին Ուկրաինայի Սոցիալիստական ​​կուսակցության առաջնորդ Օլեքսանդր Մորոզը խորհրդարանական նիստի ժամանակ հայտարարել է, որ ունի ձայնագրություններ, որոնք ցույց են տալիս Ուկրաինայի բարձրագույն ղեկավարության մասնակցությունը Գոնգաձեի սպանությանը։ Ձայնագրությունները, իբր, արել է նախագահ Լեոնիդ Կուչմայի անվտանգության ծառայության աշխատակից մայոր Նիկոլայ Մելնիչենկոն։ Լեոնիդ Կուչման կտրականապես հերքել է իրեն ուղղված մեղադրանքները[1]։

2005 թվականի մարտի սկզբին նորընտիր նախագահ Վիկտոր Յուշչենկոն հայտարարել է Գոնգաձեի գործի բացահայտման մասին։ Նույն թվականի հունիսին գլխավոր դատախազ Սվյատոսլավ Պիսկունը հայտարարել է, որ լրագրողի սպանության մեջ մեղադրվող ոստիկանության բարձրաստիճան սպաներն իրենց մեղավոր են ճանաչել։ 2005 թվականի դեկտեմբերի 19-ին սկսվել է մեղադրյալների՝ Վալերի Կոստենկոյի, Նիկոլայ Պրոտասովի և Ալեքսանդր Պոպովիչի դատավարությունը։ Հետաքննությունը սպանության գլխավոր կատարող է համարել ՆԳՆ գեներալ Ալեքսեյ Պուկաչին, որն այդ ժամանակ հետախուզման մեջ էր։ Գոնգաձեի սպանության պատվիրատուները չեն բացահայտվել[3][4][5][6]։

Քննիչ Յուրի Ստոլյարչուկը, որը եղել է այս սպանությունը հետաքննող քննչական խմբի մեջ, հավաքել է Գոնգաձեի սպանությանը Պուկաչի մասնակցության ապացույցներն ու մասնակցել նրա ձերբակալությանը[7]։ Պուկաչին առաջին անգամ բերման են ենթարկել Ստոլյարչուկի աշխատասենյակից։ Դա տեղի է ունեցել 2003 թվականի հոկտեմբերին։ Այնուհետև Պուկաչին մեղադրել են Գոնգաձեին հսկող արտաքին հսկողական ծառայության փաստաթղթերը ոչնչացնելու մեջ։

2008 թվականի մարտին Կիևի վերաքննիչ դատարանը դատապարտել է լրագրողի սպանության մեջ մեղադրվող երեք մեղադրյալներին (գործում ներգրավված մեղադրյալներից ոչ մեկն ամբողջությամբ չընդունեց իր մեղքը)։ Կոստենկոն և Պոպովիչը դատապարտվել են 12 տարվա ազատազրկում, իսկ Պրոտասովը դատապարտվել է 13 տարվա ազատազրկման։ Պուկաչը, որը ըստ քննիչների, ղեկավարել է երեք ոստիկանների գործողությունները, ձերբակալվել է 2009 թվականի հուլիսին Ժիտոմիրի շրջանում[8]։

2013 թվականի հունվարի 29-ին Ալեքսեյ Պուկաչը դատապարտվել է ցմահ ազատազրկման[9]։ Դատավճռում նշվել է, որ Պուկաչը Գոնգաձեին սպանելու հրաման է ստացել անձամբ այն ժամանակվա ներքին գործերի նախարար Յուրի Կրավչենկոյից, որը, ըստ պաշտոնական վարկածի, ինքնասպան է եղել 2005 թվականին։ Դատավճռի հրապարակումից հետո Պուկաչն ասել է, որ կհամաձայնի դրա հետ միայն այն դեպքում, եթե Լեոնիդ Կուչման և Վլադիմիր Լիտվինը գտնվեն նրա հետ նույն ճաղավանդակում[10]։ Գոնգաձեի ընտանիքը համոզված է, որ սպանության պատվիրատուներն անպատիժ են մնացել[11][12]։

Մելնիչենկոն, որը իբր ձայնագրել էր Կուչմայի խոսակցությունները, աշխատել է Ուկրաինայի անվտանգության ծառայությունների ղեկավարության համար, իսկ ավելի ուշ՝ համագործակցել նրանց ռուս գործընկերների հետ։ «Կուչմագեյթի» արդյունքում թուլացել է Կուչմայի քաղաքական ազդեցությունը, վատթարացել նրա հարաբերությունները ԱՄՆ-ի հետ, ինչից օգտվել է ՌԴ նախագահ Պուտինը։ Կուչման համաձայնեց Ուկրաինայի մասնակցությանը նախկին ԽՍՀՄ երկրների տնտեսական վերաինտեգրմանը[2]։

Գոնգաձեն 2005 թվականին հետմահու արժանացել է Ուկրաինայի հերոսի կոչման։

Առևանգում և սպանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2000 թվականի սեպտեմբերի 16-ի երեկոյան լրագրող և «Ուկրաինսկայա պրավդա» առցանց պարբերականի հիմնադիր Գեորգի Գոնգաձեն անհետացել է նույն հրատարակության գլխավոր խմբագիր Ալենա Պրիտուլայի բնակարանից դուրս գալուց հետո։ Վերջին անգամ Պրիտուլան նրան տեսել է ժամը 22:30-ի սահմաններում, երբ տուն գնալիս է եղել՝ կնոջ և երեխաների մոտ։ Դրանից հետո Գոնգաձեին այլևս ոչ ոք չի տեսել։ 2000 թվականի նոյեմբերի 2-ին Կիևից մոտավորապես 100 կմ հեռավորության վրա գտնվող ծանծաղ փոսում հայտնաբերվել է անգլուխ դի, որը, ենթադրաբար եղել է Գոնգաձեի մարմինը[1]։

Սպանության մանրամասներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սպանության մանրամասները հայտնի են դարձել Կիևի Պեչերսկի դատարանի 2009 թվականի հունվարի 29-ի դատավճռից։ Քրեական գործի նյութերի համաձայն՝ սպանությունը կատարվել է 2000 թվականի սեպտեմբերի 17-ի գիշերը Կիևի մարզի անտառում, սպանությունը կատարել են ոստիկաններ Պրոտասովը, Պոպովիչը, Կոստենկոն և Պուկաչը[13]։

Մոտավորապես կեսգիշերին Պուկաչի հանձնարարությամբ Պոպովիչը փոս է փորել՝ մոտավորապես 70 սմ լայնությամբ և մեկ մետր խորությամբ, այն վայրից ոչ հեռու, որտեղ մեքենան կանգ էր առել, որի մեջ արդեն գտնվել է Գոնգաձեն։ Այդ պահին Պրոտասովն ու Կոստենկոն մնացել են Hyundai Sonata ծառայողական մեքենայում՝ պահելով Գոնգաձեին։ Այնուհետև Պրոտասովը, Կոստենկոն, Պոպովիչը և Պուկաչը հանել են Գոնգաձեին, հանել բաճկոնը, պառկեցրել գետնին և հանել կոշիկները։ Դրանից հետո Կոստենկոն պարանով կապել է Գոնգաձեի ձեռքերն ու ոտքերը։ Պուկաչը, Պրոտասովը և Կոստենկոն կապած Գոնգաձեին տեղափոխել են փորված փոս և պառկեցրել դեմքով։ Կոստենկոն Պուկաչի հանձնարարությամբ խուզարկել է Գոնգաձեին, նրա հետևի գրպանից հանել բանալիները և տվել Պուկաչին[13]։

Դրանից հետո նրան պառկեցրել են դեմքով։ Գոնգաձեն սկսել է խնդրել իրեն չսպանել։ Պուկաչը թաշկինակը խցկել է Գոնգաձեի բերանը և սկսել ձեռքերով սեղմել նրա կոկորդն ու պարանոցը, իսկ Պրոտասովը բռնել է Գոնգաձեի ուսերից։ Քանի որ Գոնգաձեին այդպես հնարավոր չի եղել խեղդել, Պոպովիչը Գոնգաձեի տաբատի միջից հանել գոտին և հանձնել Պուկաչին։ Պուկաչը այն գցել է Գոնգաձեի պարանոցին, նրա ծնկները սեղմել կրծքավանդակի հատվածում և սկսել սեղմել այն։ Այս պահին Պրոտասովը բռնել է Գոնգաձեին աջ ուսից, իսկ Կոստենկոյին՝ ոտքերից։ Գոնգաձեն խորը շունչ է քաշել։ Պուկաչի ցուցումով Պոպովիչը, Գոնգաձեին օդ արտաշնչելու համար, մի քանի հարված է հասցրել որովայնի հատվածին։ Հարվածները ստանալուց հետո Գոնգաձեն արտաշնչել է։ Գոտու օղակի կողմից պարանոցի սեղմման պատճառով կոտրվել է Գոնգաձեի ադամախնձորը։ Պրոտասովն ու Կոստենկոն Գոնգաձեի ոտքերից պահել են մինչև նրա մահը[13]։

Գոնգաձեն մահացել է սեպտեմբերի 17-ին ժամը 01:00-ի սահմաններում։ Պուկաչը, Պրոտասովը և Կոստենկոն համոզվելով, որ նա մահացել է, նրա մարմինը գցել են փոսը։ Հանցագործությունը թաքցնելու համար ավտոմեքենայից վերցրել են բենզինով տարա, լցրել դիակի վրայով ու այրել։ Երբ կրակը մարել է, Պուկաչը, Պրոտասովը, Կոստենկոն և Պոպովիչը մարմինով փոսը ծածկել են հողով և քողարկել խոտով[13]։

2000 թվականի հոկտեմբերին, հանցանքը թաքցնելու համար, Պուկաչը կրկին ժամանել է Գոնգաձեի թաղման վայր, փորել փոսը և մարմինը տարել Կիևի մարզի Տարաշչանսկի շրջանի անտառտնտեսություն։ Կացնով գլուխը կտրել է մարմնից՝ անգլուխ մարմինն ու գլուխը թաղել առանձին։

Կասետային սկանդալ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հիմնական հոդված՝ Կասետային սկանդալ

2000 թվականի նոյեմբերի 28-ին, Գոնգաձեի անհետացումից երկու ամիս անց, Սոցիալիստական ​​կուսակցության առաջնորդ Ալեքսանդր Մորոզը խորհրդարանին և լրագրողներին տեղեկացրել է, որ ինքը տիրապետում է նախագահ Կուչմայի և պետական ​​բարձրաստիճան պաշտոնյաների խոսակցությունների գաղտնի ձայնագրություններին, որոնք լույս են սփռում Գոնգաձեի սպանության վրա։ Ըստ Մորոզի՝ նախագահի անվտանգության աշխատակից Նիկոլայ Մելնիչենկոյի ձայնագրած խոսակցություններում ներգրավված են Կուչման և նրա մերձավոր օգնականները՝ նախագահի աշխատակազմի ղեկավար Վլադիմիր Լիտվինը, ՆԳ նախարար Յուրի Կրավչենկոն և Ուկրաինայի անվտանգության ծառայության ղեկավար Լեոնիդ Դերկաչը, ովքեր քննարկում են Գոնգաձեի գործունեությունը և որոշում, թե ինչ անել նրա հետ[1]։

Մորոզն ասել է, որ այս խոսակցությունները հիմք են տալիս ենթադրելու, որ նախագահը առնչություն ունի Գոնգաձեի անհետացման գործում։ Կուչման հերքել է իր առնչությունը Գոնգաձեի անհետացմանը։ Միջազգային փորձագետները չեն կարողացել հաստատել ձայնագրությունների իսկությունը[1]։ 2013 թվականի հունվարի 29-ին Պուկաչի գործով դատարանը որոշել է, որ Մելնիչենկոյի ցուցմունքները և նրա գրառումները չեն կարող ապացույց լինել Գոնգաձեի սպանության գործում[14]։

Հետաքննության սկիզբ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2001 թվականի փետրվարի 27-ին Ուկրաինայի գլխավոր դատախազությունը ճանաչել է Գեորգի Գոնգաձեի մահը և հարուցել է գործ «կանխամտածված սպանություն» հոդվածով։

2001 թվականի մարտին Financial Times-ում Ջորջ Սորոսը նախագահ Կուչմային կոչ է արել ժամանակավորապես հրաժարական տալ և իշխանությունը փոխանցել վարչապետ Յուշչենկոյին, մինչ Գոնգաձեի գործը հետաքննվում էր[15]։

2001 թվականի մայիսի 15-ին Լեոնիդ Կուչման հայտարարել է, որ գիտի մարդասպանների անունները։ Հաջորդ օրը ՆԳ նախարար Յուրի Սմիրնովը հայտարարել է, որ սպանությունը քաղաքական դրդապատճառներ չունի և կատարվել է «խուլիգանական դրդապատճառներից ելնելով» երկու հանցագործների կողմից, ովքեր մահացել են 2000 թվականի դեկտեմբերին։

2002 թվականի սեպտեմբերի 3-ին Ուկրաինայի գլխավոր դատախազությունը խոստովանել է, որ Տարաշչանսկի անտառում հայտնաբերված դիակը պատկանում է Գեորգի Գոնգաձեին։

2002-2003 թվականներին Գոնգաձեի մահվան հետաքննությունը ղեկավարել է Ուկրաինայի գլխավոր դատախազի տեղակալ Վիկտոր Շոկինը, որը դեռ այն ժամանակ է հայտարարել լրագրողի սպանությանը Ուկրաինայի ՆԳՆ աշխատակիցների մասնակցության մասին։

2003 թվականի հոկտեմբերի 22-ին գլխավոր դատախազ Սվյատոսլավ Պիսկունը ստորագրել է ոստիկանության գեներալ Ալեքսեյ Պուկաչի ձերբակալման հրամանը և հայտարարել, որ հետաքննությունը մոտենում է ավարտին։ Ուկրաինայի ներքին գործերի նախարարության արտաքին հսկողության վարչության պետ գեներալ Պուկաչը հայտնվել է դատախազության ուշադրության կենտրոնում այն ​​բանից հետո, երբ հետաքննությունը պարզել է, որ իր ստորաբաժանումը լրտեսել է լրագրողին։ Գեներալը կալանավորվել է իր աշխատասենյակում և մեղադրվել իշխանության չարաշահման մեջ, ինչը դուր չի եկլե նախագահ Կուչմայն։ Հոկտեմբերի 29-ին վերջինս աշխատանքից ազատել է գլխավոր դատախազ Սվյատոսլավ Պիսկունին և նրա տեղակալ Շոկինին[16]։ Քննչական խումբը վերակազմավորվել է, և Պուկաչը ազատ է արձակվել, նրա դեմ առաջադրված բոլոր մեղադրանքները հանվել են, և նա թոշակի է ուղարկվել։ Գեներալ Պուկաչը կալանքից ազատվել է 2003 թվականի նոյեմբերին և մինչև 2009 թվականի հուլիսի 21-ը գտնվել է միջազգային հետախուզման մեջ։

2004 թվականի հունիսին Բրիտանական The Independent թերթը հրապարակել է հետաքննության նյութերը, որոնք պարունակում էին Կիևի շրջանի կազմակերպված հանցավորության դեմ պայքարի վարչության ղեկավարի տեղակալ Իգոր Գոնչարովի ցուցմունքները, որը ձերբակալվել է 2003 թվականին այլ անձանց սպանության մեղադրանքով և մահացել է նույն տարվա օգոստոսին կալանքի տակ[17], որ Գոնգաձեի առևանգումն ու սպանությունն իրականացվել են մի քանի ավազակների կողմից ՆԳՆ հրահանգով, մասնավորապես՝ նախարար Յուրի Կրավչենկոյի հրամանով ՝ երկրի նախագահի անունից[16]։

Նարնջագույն հեղափոխություն և հետաքննության վերաբացում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նարնջագույն հեղափոխության օրերին՝ 2004 թվականի դեկտեմբերին, Պիսկունը վիճարկել է իր պաշտոնանկությունը դատարանում, վերանշանակվել գլխավոր դատախազի պաշտոնում, իր հետ բերել է իր հին թիմին և վերսկսել հետաքննությունը։ Ուկրաինայի անվտանգության ծառայությունը հետախուզման մեջ է մտցրել Ալեքսեյ Պուկաչին, որը, ըստ Սվյատոսլավ Պիսկունի, «Գոնգաձեի գործով» եղել է հիմնական կասկածյալն ու վկան։

Ուկրաինայի նորընտիր նախագահ Վիկտոր Յուշչենկոն բազմիցս հայտարարել է, որ «պատվի հարց» է համարում լրագրողին սպանողներին պատժելը։

Գլխավոր դատախազ Սվյատոսլավ Պիսկունը հայտարարեց, որ իրավապահ մարմինները պատրաստ են վճարել 5 միլիոն գրիվնա (մոտ 620,000 դոլար) մարդասպաններին բռնելու հարցում օգնության համար։ Կվճարվի նաև մահացած լրագրողի գլուխը հայտնաբերողին (առայժմ միայն անգլուխ դի է հայտնաբերվել)։ Միաժամանակ, այն ոստիկաններին, ովքեր խոստովանում են իրենց մասնակցությունը սպանությանը, համաներում է խոստանում։ Այսպիսով, դատախազությունը պաշտոնապես ընդունել է, որ Գեորգի Գոնգաձեի սպանությանը, ամենայն հավանականությամբ, այս կամ այն ​​կերպ ներգրավված են եղել բազմաթիվ ոստիկաններ։

Սակայն ոչ բոլորն են պատասխանատվության ենթարկվելու՝ «Եթե նրանք անմիջականորեն կապված չեն սպանության հետ, ես խոստանում եմ, որ նրանք կմնան ազատության մեջ և իրավապահ մարմիններում»,- ասել է ներքին գործերի նոր նախարար Յուրի Լուցենկոն։ «Մենք անձեռնմխելիության և բոլոր իրավունքների պաշտպանության բացարձակ երաշխիք ենք տալիս այն անձին, ով մեզ օգնում է բացահայտելու Գոնգաձեի սպանությունը»,- հաստատել է Սվյատոսլավ Պիսկունը։ Լուցենկոն փոխարինել է ՆԳՆ-ի ողջ ղեկավարությանը և կարգադրել ներքին հետաքննություն անցկացնել լրագրողի ապօրինի գաղտնի հսկողության փաստով։

2005 թվականի մարտի 1-ին Վիկտոր Յուշչենկոն պաշտոնապես հայտարարեցժլ է, որ Գեորգի Գոնգաձեի մարդասպանները կալանավորվել են։ Նախկինում, ըստ նախագահի, իրավապահ մարմինները չէին կարող բացահայտել Գոնգաձեի սպանությունը, քանի որ «նախկին կառավարությունը ոչ միայն քաղաքական կամք չուներ այն բացահայտելու», այլև «տանիք էր մարդասպանների համար»։ Վիկտոր Յուշչենկոյի խոսքով՝ իր համար այժմ պարզ է դարձել, թե ինչու երկրի նախկին գլխավոր դատախազ Գենադի Վասիլևի օրոք սպանությունը բացահայտված չէր, և այս գործով քննչական խումբը լուծարվեց։

Նախագահը շնորհակալություն է հայտնել Ուկրաինայի գլխավոր դատախազության, ներքին գործերի նախարարության և անվտանգության ծառայության բոլոր աշխատակիցներին, ովքեր նպաստել են գործի բացահայտմանը։ Վիկտոր Յուշչենկոն նշել է, որ տասնյակ չբացահայտված աղմկահարույց սպանություններ «ինչպես բիծ են Ուկրաինայի վրա»՝ հավելելով, որ իր համար «այդ գործերի բացահայտումը նախագահական կյանքի իմաստներից մեկն է»։ Այդ իսկ պատճառով նա որոշել է ստեղծել Ազգային քննչական բյուրո, որը կզբաղվի երկրի բոլոր աղմկահարույց գործերով։

Գլխավոր վկայի մահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2005 թվականի մարտի 3-ին Ուկրաինայի գլխավոր դատախազ Սվյատոսլավ Պիսկունը հայտարարել է, որ իր ենթակաները մտադիր են հաջորդ առավոտ հարցաքննել ներքին գործերի նախկին նախարար Յուրի Կրավչենկոյին։ Գերագույն Ռադայի պատգամավոր Գրիգորի Օմելչենկոն՝ աղմկահարույց գործերի հետաքննության խորհրդարանական հանձնաժողովի ղեկավարը, նույն օրը առաջարկել է անհապաղ ձերբակալել Կրավչենկոյին, քանի որ նա «ինքնասպանության եզրին է», ինչպես նաև Ուկրաինայի անվտանգության ծառայության նախկին պետ Լեոնիդ Դերկաչին և հենց Լեոնիդ Կուչմային։

Բայց Կրավչենկոյին 2005 թվականի մարտի 4-ին մահացած են գտել Կիևի մերձակայքում գտնվող Կոնչա-Զասպա քաղաքի իր ամառանոցում։ Կրավչենկոն մահացել է գլխի երկու հրազենային վնասվածքներից։ Ըստ քննիչների՝ նախկին նախարարն ինքնասպան է եղել։

Օմելչենկոն մեղադրել է գլխավոր դատախազին Կրավչենկոյին ինքնասպանության մղելու մեջ՝ Կրավչենկոյին հարցաքննության կանչելու իր հրապարակային հայտարարությամբ, և կրկին առաջարկել է ձերբակալել Կուչմային։ Ինքը՝ Լեոնիդ Կուչման, որը բուժում ստանալիս է եղել Կառլովի Վարիում (Չեխիա), հայտարարել է իր անմեղության մասին և վերադարձել Կիև, որտեղ ցուցմունք է տվել գլխավոր դատախազությունում։

Ուկրաինայի Կոմունիստական կուսակցությունը Գերագույն Ռադայում խմբակցությունը հայտարարել է, որ Կրավչենկոն առաջին անձը չի եղել, որը ներգրավված է եղել նախորդ իշխանության մեջ և անհետանում է կամ խորհրդավոր կերպով մահանում է, ինչպես տրանսպորտի նախկին նախարար Գ. ն.Կիրպան (ինքնասպան է եղել 2004 թվականի դեկտեմբերին)։ Նրանց տեղեկություններով՝ անհետացել են ՆԳՆ առնվազն 7 նախկին ղեկավարներ՝ փոխնախարարների եւ վարչությունների պետերի մակարդակով։ Ուկրաինայի Կոմունիստական ​​կուսակցությունը պնդել է, Կուչմային կալանավորել և մեկուսացնել՝ հետաքննել այնպիսի քաղաքական սկանդալներ, ինչպիսին է Գոնգաձեի մահը, բայց նաև պահպանել Կուչմայի կյանքը։

Յուշչենկոն մեղադրվում է նախընտրական քարոզարշավի ընթացքում Կուչմայի հետ պայմանավորվածության մեջ, որը երաշխավորում էր նախկին նախագահի անձեռնմխելիությունը։

Գոնգաձեի երեք մարդասպանների դատավճիռ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2005 թվականի նոյեմբերի 23-ին Կիևի վերաքննիչ դատարանը քննության է ընդունել քրեական գործը, որը մեղադրում է Նիկոլայ Պրոտասովին, Վալերի Կոստենկոյին և Ալեքսանդր Պոպովիչին լրագրող Գեորգի Գոնգաձեի կանխամտածված սպանության մեջ։ Նիստն անցկացվել է դռնփակ։

2005 թվականի դեկտեմբերի 19-ին Գեորգի Գոնգաձեի սպանության գործով հերթական նիստն է տեղի ունեցել։ Նիստն անցկացվել է դռնփակ, ինչն առաջացրել է լրատվամիջոցների քննադատությունը։ Նույնիսկ Վիկտոր Յուշչենկոն այն ժամանակ խոստացել է, որ կդիմի դատարան՝ խնդրելով, որ «այս ընթացակարգը բաց լինի, որպեսզի այնտեղ լինեն լրագրողներ և տեսախցիկներ»։

2006 թվականի հունվարի 9-ին Կիևի վերաքննիչ դատարանը սկսել է լրագրող Գեորգի Գոնգաձեի սպանության քրեական գործի էության քննությունը։ Որոշվել է քրեական գործը քննել բաց ռեժիմով։ Սակայն այս դատական ​​նիստը նույնպես տեղի ունեցավ առանց մամուլի ներկայության, քանի որ դահլիճը շատ փոքր է եղել։ Դատարանի շենքում հավաքված լրագրողները ներխուժել են նիստերի դահլիճ նախագահող դատավոր Իրինա Գրիգորիևայի հայտարարած ընդմիջմանը։ Լրատվամիջոցների ներկայացուցիչները հրաժարվել են կատարել ոստիկանների՝ դահլիճը լքելու պահանջը՝ հայտարարելով, որ գործընթացը բաց է, ուստի իրենք բոլոր իրավունքներն ունեն ներկա գտնվելու նիստին։ Պահակները փորձել են բռնի ուժով հեռացնել լրագրողներին՝ օգտագործելով ռետինե մահակներ։ Լրագրողները կոլեկտիվ հայտարարություն են գրել ոստիկանությանը՝ պահանջելով քրեական գործ հարուցել մեղադրյալներին հսկող ավտոշարասյան կողմից լրագրողական գործունեությանը խոչընդոտելու համար (Ուկրաինայի Քրեական օրենսգրքի 171-րդ հոդված), հայտել է Ուկրաինայի անկախ տեղեկատվական գործակալությունը։ Հերթական ընդմիջում է հայտարարվել, որից հետո Կիև քաղաքի Վերաքննիչ դատարանի քրեական գործերով դատարանի կոլեգիան որոշել է լրագրող Գեորգի Գոնգաձեի սպանության գործի քննությունը հետաձգել հունվարի 23-ին։ Գործի հետաձգման պատճառը ամբաստանյալներից մեկի մոտ հիպերտոնիկ ճգնաժամն էր։

2006 թվականի օգոստոսի 29-ին մահացածի մայրը՝ Լեսյա Գոնգաձեն, հայտարարել է, որ հրաժարվում է մասնակցել հետագա դատավարություններին, քանի որ չի վստահում ո՛չ հետաքննության ընթացքին, ո՛չ էլ դատարանին

2007 թվականի հունիսի 12-ին Կիևի վերաքննիչ դատարանը շարունակել է բաց ռեժիմով քննել լրագրող Գեորգի Գոնգաձեի սպանության հեղինակների գործը։

2007 թվականի հունիսի 25-ին Կիևի վերաքննիչ դատարանը շարունակել է բաց ռեժիմով քննել լրագրող Գեորգի Գոնգաձեի սպանության հեղինակների գործը։ Նախատեսվել է, որ նիստերը կանցկացվեն մինչև հուլիսի 20-ը, իսկ հետո դատարանը որոշ ժամանակով ընդմիջում է հայտարարել։ Լրագրողի սպանության մեջ մեղադրվել են ՆԳՆ արտաքին հսկողության և քրեական հետախուզության վարչության երեք նախկին աշխատակիցներ՝ Վալերի Կոստենկոն, Նիկոլայ Պրոտասովը և Ալեքսանդր Պոպովիչը։ Մեկ այլ մեղադրյալ՝ ՆԳՆ վարչության նախկին պետ Ալեքսեյ Պուկաչը եղել է հետախուզման մեջ։

2008 թվականի մարտի 15-ին Կիևի վերաքննիչ դատարանը Գեորգի Գոնգաձեի սպանության մեջ մեղադրվող Նիկոլայ Պրոտասովին դատապարտել է 13 տարվա, Վալերի Կոստենկոյին և Ալեքսանդր Պոպովիչին՝ 12 տարվա ազատազրկման[18], նույն թվականի հուլիսի 8-ին Ուկրաինայի Գերագույն դատարանը անփոփոխ է թողել վճիռը[19]։ Նիկոլայ Պրոտասովը մահացել է Մենսկայա գաղութում 2015 թվականի ապրիլին[20]։

Գեներալ Պուկաչի ձերբակալություն և ցուցմունք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2009 թվականի հուլիսի 22-ին Ուկրաինայի ՆԳՆ արտաքին հսկողության և քրեական հետախուզության վարչության նախկին ղեկավար գեներալ Ալեքսեյ Պուկաչը, որը նախօրեին ձերբակալվել էր ուկրաինական իրավապահ մարմինների կողմից, խոստովանել է իր մասնակցությունը սպանությանը և նշել է պատվիրատուների անունները, ասվում է Ուկրաինայի անվտանգության ծառայության ղեկավարի տեղակալ Վասիլի Գրիցակի հայտարարության մեջ[21]։

2009 թվականի հուլիսի 24-ին Ուկրաինայի գլխավոր դատախազությունը Ա.Պ. Պուկաչին մեղադրանք է առաջադրել Գոնգաձեի սպանության և մի շարք այլ հանցագործությունների համար, ինչպիսիք են Պոդոլսկու առևանգումը և փաստաթղթերի ոչնչացումը։ Քննիչները ստուգում են նրա ցուցմունքները սպանված լրագրողի գլխի գտնվելու վայրի վերաբերյալ։ Ուկրաինայի գլխավոր դատախազ Ալեքսանդր Մեդվեդկոն ասել է, որ այս պահին գլուխը դեռ չի հայտնաբերվել, ինչպես նաև հրաժարվել է մեկնաբանել սպանության պատվիրատուների մասին տեղեկությունները՝ վկայակոչելով հետաքննության գաղտնիությունը[22]։

2009 թվականի հուլիսի 28-ին Սուխոլեսի գյուղում (Բելոցերկովսկի շրջան) Ալեքսեյ Պուկաչի հարցաքննության ժամանակ նշված վայրում հայտնաբերվել են գանգի բեկորներ, որոնք ենթադրաբար պատկանում են Գեորգի Գոնգաձեին[23], նույն տեղում՝ հուլիսի 31-ին, փորձագետները հայտնաբերել են ռետինե ձեռնոցներ, որոնցով Ալեքսեյ Պուկաչը կարող էր 2000 թվականի աշնանը գլխատել լրագրողի դիակը[24]։

2010 թվականի սեպտեմբերի 10-ին, ըստ «Շաբաթվա հայելին» հրատարակության, ավարտվել է լրագրող Գեորգի Գոնգաձեի սպանության մեջ մեղադրվող Ալեքսեյ Պուկաչի գործով նախաքննությունը։ Հրատարակության փոխանցմամբ՝ բացի Ուկրաինայի ներքին գործերի նախարարության արտաքին հսկողության վարչության նախկին ղեկավար Ալեքսեյ Պուկաչից, այլ մեղադրյալներ չկան։

Ուկրաինայի գլխավոր դատախազությունը պարզել է, որ Գոնգաձեի սպանության հրամանը տվել է ներքին գործերի նախարար Յուրի Կրավչենկոն[25]։

... Մոտավորապես 2000 թվականի սեպտեմբերի 13-14-ին Կիև քաղաքի Բոգոմոլեց փողոցի 10 հասցեում գտնվող իր ծառայողական գրասենյակում ներքին գործերի նախարար Յու. Ֆ. Կրավչենկոն Ուկրաինայի ՆԳՆԿազմակերպված հանցավորության և կոռուպցիայի դեմ պայքարի գլխավոր վարչությանի պետ Ա. Պ. - ին, տվել է ակնհայտ հանցավոր հրաման՝ սպանել լրագրող Գ. Ռ. Գոնգաձեին այդպիսով լրագրողական գործունեությունը դադարեցնելու համա։

Կուչմայի դեմ գործ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2011 թվականի մարտի 22-ին Գլխավոր դատախազի տեղակալ Ռենատ Կուզմինը հայտարարել է, որ քրեական գործ է հարուցվել Լեոնիդ Կուչմայի դեմ՝ Գոնգաձեի սպանությանը մասնակցության կասկածանքով։ Նրան արգելել են ճանապարհորդել Ուկրաինայի սահմաններից դուրս[26]։ Հաջորդ օրը նա ժամանել է Գլխավոր դատախազություն հարցաքննության, սակայն հրաժարվել է Նիկոլայ Մելնիչենկոյի հետ առերեսվելուց[27]։

Մարտի 24-ին Կուչման առերեսվել է Ալեքսեյ Պուկաչի հետ, որից հետո նրան մեղադրանք է առաջադրվել[28]։ Նրա խոսքով՝ մեղադրանքը հիմնված է Նիկոլայ Մելնիչենկոյի և Ալեքսանդր Մորոզի ցուցմունքների վրա[29]։ Ապրիլի 4-ին առերեսում է տեղի ունեցել Կուչմայի և Մելնիչենկոյի միջև[30]։ Ապրիլի 26-ին հայտարարվել է նախաքննության ավարտի մասին[31]։

2011 թվականի հոկտեմբերի 21-ին Սահմանադրական դատարանը հրապարակել է որոշում, ըստ որի հանցագործության մեղադրանքը չի կարող հիմնվել ապօրինի ճանապարհով ձեռք բերված տեղեկատվության վրա։ Նույն թվականի դեկտեմբերի 14-ին Կիևի Պեչերսկի դատարանը բեկանեց Կուչմայի դեմ քրեական գործ հարուցելու մասին գլխավոր դատախազության որոշումը՝ գործի հարուցումն անօրինական ճանաչելով[32]։

Պուկաչի դատավճիռ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2013 թվականի հունվարի 29-ին Ալեքսեյ Պուկաչը դատապարտվել է ցմահ ազատազրկման Գեորգի Գոնգաձեի սպանության համար[33]։ Դատավճռում նշվում էր, որ Պուկաչը մասամբ ընդունել է իր մեղքը. նա ասել է, որ հսկողություն իրականացնելու և Գոնգաձեին սպանելու հրաման է ստացել անձամբ Ուկրաինայի այն ժամանակվա ներքին գործերի նախարար Յուրի Կրավչենկոյից[34]։.

Սակայն Պուկաչը հայտարարել է, որ Գոնգաձեի մահը եղել է դժբախտ պատահար։ Նրա խոսքով՝ ինքը լրագրողի վզին գոտի է գցել՝ վախեցնելու համար, իսկ մահը պատահականություն է եղել, քանի որ գոտին պատահաբար կոտրել է Գոնգաձեի պարանոցի աճառը[33]։ Դատավճռի հրապարակումից հետո Պուկաչն ասել է, որ կհամաձայնի դրա հետ միայն այն դեպքում, եթե Լեոնիդ Կուչման և Վլադիմիր Լիտվինը գտնվեն նրա հետ նույն վանդակում[10]։

Լրագրող Միրոսլավա Գոնգաձեի այրու շահերի ներկայացուցիչ Վալենտինա Տելիչենկոն ասել է, որ մտադիր է պնդել ՆԳ նախկին նախարար Յուրի Կրավչենկոյի գործի հետագա հետաքննությունը[35]։ Լրագրողի մայրը՝ Լեսյա Գոնգաձեն, դատավճիռն անվանել է «մեծ կետ, ջրի մեջ»՝ «որպեսզի ոչ ոք երբեք չկարողանա անվանել պատվիրատուներին, որոնք իրականում ցանկացել են ոչնչացնել իր որդուն»[12]։

ԵԱՀԿ-ն և ԱՄՆ-ը կոչ են արել Ուկրաինայի իշխանություններին գտնել սպանության պատվիրատուներին[36][37]։

Քաղաքական հետևանքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մելնիչենկոն, որը իբր ձայնագրել է Կուչմայի խոսակցությունները, աշխատել է Ուկրաինայի անվտանգության ծառայությունների ղեկավարության համար, իսկ ավելի ուշ՝ համագործակցել է ռուս գործընկերների հետ։ «Կուչմագայի» արդյունքում թուլացել է Կուչմայի քաղաքական ազդեցությունը, և նրա հարաբերությունները ԱՄՆ-ի հետ վատթարացան, ինչից օգտվել է ՌԴ նախագահ Պուտինը, Կուչման համաձայնել է Ուկրաինայի մասնակցությանը նախկին ԽՍՀՄ երկրների տնտեսական վերաինտեգրմանը[2]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 «Отчет Kroll по расследованию дела Гонгадзе». 2001 թ․ սեպտեմբերի 25. Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ մարտի 4-ին.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Serhii Plokhy The Russo-Ukrainian War: From the bestselling author of Chernobyl. — Penguin Books Limited, 2023-05-16. — С. 68. — 269 с. — ISBN 978-1-80206-179-6
  3. ↑ «Убийцы Гонгадзе пошли под суд». Подробности. 2005 թ․ դեկտեմբերի 19. Վերցված է 2013 թ․ հունվարի 31-ին.
  4. ↑ Семен Шевчук (2005 թ․ հունիսի 30). «Как раскрывали дело Гонгадзе». Украинская правда. Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ մարտի 27-ին. Վերցված է 2013 թ․ հունվարի 31-ին.
  5. ↑ Светлана Степаненко (2005 թ․ հունիսի 14). «Убийство журналиста Гонгадзе раскрыто». Время новостей. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հունիսի 12-ին. Վերցված է 2013 թ․ հունվարի 31-ին.
  6. ↑ Светлана Степаненко (2005 թ․ մարտի 2). «Заказное раскрытие». Время новостей. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հունիսի 13-ին. Վերցված է 2013 թ․ հունվարի 31-ին.
  7. ↑ «ГПУ возглавит прокурор, который раскрыл убийство Гонгадзе - СМИ». www.segodnya.ua. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 26-ին. Վերցված է 2016 թ․ մարտի 24-ին.
  8. ↑ «Генпрокуратура уже работает с Пукачем». Украинская правда. 2009 թ․ հուլիսի 22. Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ մարտի 4-ին.
  9. ↑ «Пукачу дали пожизненное заключение». Фокус. 2013 թ․ հունվարի 29. Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ հունվարի 30-ին. Վերցված է 2013 թ․ հունվարի 31-ին.
  10. ↑ 10,0 10,1 «Пукач: Соглашусь с приговором, когда в клетке будут Кучма и Литвин». Фокус. 2013 թ․ հունվարի 29. Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ հունվարի 30-ին. Վերցված է 2013 թ․ հունվարի 31-ին.
  11. ↑ «Мирослава Гонгадзе приветствует приговор Пукачу, но требует наказать заказчиков». УНИАН. 2013 թ․ հունվարի 29. Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ մարտի 4-ին.
  12. ↑ 12,0 12,1 «Леся Гонгадзе: "Вирок Пукачу – велика крапка з кінцями у воду"». DW.DE (ուկրաիներեն). 2013 թ․ հունվարի 29. Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ հունվարի 30-ին. Վերցված է 2013 թ․ հունվարի 31-ին.
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 13,3 «Как расправились с Гонгадзе: в суде зачитаны подробности убийства». ЛІГАБізнесІнформ. 2013 թ․ հունվարի 29. Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ հունվարի 31-ին. Վերցված է 2013 թ․ հունվարի 31-ին.
  14. ↑ «Суд не признал записи Мельниченко доказательством по делу Пукача». Корреспондент.net. 2013 թ․ հունվարի 29. Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ հունվարի 31-ին. Վերցված է 2013 թ․ հունվարի 31-ին.
  15. ↑ «Джордж Сорос: Я вижу общие черты у Березовского и Медведчука». Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ հունվարի 29-ին. Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 15-ին.
  16. ↑ 16,0 16,1 Pressure piles on Ukrainian leader after leaks reveal attempts to cover up killing Արխիվացված 2017-10-30 Wayback Machine The Independent 19 июня 2004.
  17. ↑ Leak forces Ukraine to investigate death of witness to murder Արխիվացված 2017-10-30 Wayback Machine The Independent 24 июня 2004.
  18. ↑ Убийцы журналиста Гонгадзе получили длительные сроки заключения Արխիվացված 2009-07-26 Wayback Machine NEWSru 15 марта 2008.
  19. ↑ Приговор убийцам журналиста Гонгадзе вступил в законную силу Արխիվացված 2021-01-30 Wayback Machine РИА Новости 8 июля 2008.
  20. ↑ «Скончался один из фигурантов дела об убийстве журналиста Георгия Гонгадзе». Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ ապրիլի 4-ին. Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 5-ին.
  21. ↑ Арестованный генерал Пукач сознался и назвал заказчиков убийства журналиста Гонгадзе Արխիվացված 2009-07-25 Wayback Machine NEWSru 22 июля 2009.
  22. ↑ Генеральный прокурор Украины А. Медведько о результатах допроса арестованного генерала Пукача Արխիվացված 2009-07-27 Wayback Machine КОРРЕСПОНДЕНТ 24 июля 2009.
  23. ↑ Найдены остатки черепа Гонгадзе: на этом месте проложена дорога Արխիվացված 2009-07-31 Wayback Machine NEWSru 28 июля 2009.
  24. ↑ Милиция нашла перчатки Пукача Сегодня 1 августа 2009.
  25. ↑ «Следствие Генпрокуратуры: убить Гонгадзе приказал Кравченко». Украинская правда. 2010 թ․ սեպտեմբերի 13. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ դեկտեմբերի 5-ին.
  26. ↑ «ГЕНПРОКУРАТУРА ПІДТВЕРДИЛА СПРАВУ ПРОТИ КУЧМИ ЗА ВБИВСТВО ГОНГАДЗЕ». Українська правда (ուկրաիներեն). 2011 թ․ մարտի 22. Արխիվացված օրիգինալից 2014 թ․ ապրիլի 25-ին. Վերցված է 2013 թ․ հունվարի 31-ին.
  27. ↑ «КУЧМА ПІШОВ З ОЧНОЇ СТАВКИ З МЕЛЬНИЧЕНКОМ». Українська правда (ուկրաիներեն). 2011 թ․ մարտի 23. Արխիվացված օրիգինալից 2014 թ․ ապրիլի 25-ին. Վերցված է 2013 թ․ հունվարի 31-ին.
  28. ↑ «КУЧМІ ВИСУНУЛИ ОБВИНУВАЧЕННЯ. Пукач - свідок». Українська правда (ուկրաիներեն). 2011 թ․ մարտի 24. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ դեկտեմբերի 30-ին. Վերցված է 2013 թ․ հունվարի 31-ին.
  29. ↑ «Справа Кучми базується на свідченнях Мельниченка і Мороза». Українська правда (ուկրաիներեն). 2011 թ․ մարտի 24. Արխիվացված օրիգինալից 2014 թ․ սեպտեմբերի 29-ին. Վերցված է 2013 թ․ հունվարի 31-ին.
  30. ↑ «Кучмі не вдалося уникнути очної ставки з Мельниченком. Його пишуть». Українська правда (ուկրաիներեն). 2011 թ․ ապրիլի 4. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ սեպտեմբերի 8-ին. Վերցված է 2013 թ․ հունվարի 31-ին.
  31. ↑ «ГЕНПРОКУРАТУРА ЗАКІНЧИЛА З КУЧМОЮ». Українська правда (ուկրաիներեն). 2011 թ․ ապրիլի 26. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 27-ին. Վերցված է 2013 թ․ հունվարի 31-ին.
  32. ↑ «СУД "ВІДМИВ" КУЧМУ ВІД СПРАВИ ПРО ВБИВСТВО ГОНГАДЗЕ». Українська правда (ուկրաիներեն). 2011 թ․ դեկտեմբերի 14. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հուլիսի 17-ին. Վերցված է 2013 թ․ հունվարի 31-ին.
  33. ↑ 33,0 33,1 «Пукач приговорен к пожизненному заключению». Корреспондент.net. 2013 թ․ հունվարի 29. Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ հունվարի 31-ին. Վերցված է 2013 թ․ հունվարի 31-ին.
  34. ↑ «Вина Пукача в убийстве Гонгадзе доказана - приговор». Корреспондент.net. 2013 թ․ հունվարի 29. Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ փետրվարի 4-ին. Վերցված է 2013 թ․ հունվարի 31-ին.
  35. ↑ «Адвокат вдовы Гонгадзе намерена добиваться расследования дела Кравченко». Фокус.ua. 2013 թ․ հունվարի 29. Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ հունվարի 30-ին. Վերցված է 2013 թ․ հունվարի 31-ին.
  36. ↑ «ОБСЕ призывает искать заказчиков убийства Гонгадзе». Корреспондент.net. 2013 թ․ հունվարի 30. Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ փետրվարի 4-ին. Վերցված է 2013 թ․ հունվարի 31-ին.
  37. ↑ «Вашингтон отреагировал на приговор Пукачу». Корреспондент.net. 2013 թ․ հունվարի 31. Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ փետրվարի 3-ին. Վերցված է 2013 թ․ հունվարի 31-ին.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Գեորգի_Գոնգաձեի_սպանություն&oldid=9511869» էջից