Գաբրիել Նարուտովիչի սպանություն
| Գաբրիել Նարուտովիչի սպանություն | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | սպանություն |
| Երկիր |  Լեհաստան |
| Տեղադրանք | Խթան |
| Գրոհի նպատակ | Գաբրիել Նարուտովիչ |
| Տարեթիվ | դեկտեմբերի 16, 1922 |
| Զենք | Պտտագլոր (Ռևոլվեր) |
| Զոհվածներ | 1 մարդ |
| Ահաբեկիչների քանակ | 1 |
Գաբրիել Նարուտովիչ, Լեհաստանի առաջին նախագահը անկախության վերականգնումից հետո, սպանվել է 1922 թվականի դեկտեմբերի 16-ին՝ հինգ օր պաշտոնավարելուց հետո[1]։ Նա մահացու վիրավորվել է նկարիչ Էլիգիուշ Նեվյադոմսկու կողմից ցուցահանդեսի ժամանակ, արվեստի խրախուսման հասարակության պալատում[2]։
Նախագահ Գաբրիել Նարուտովիչը մասնակցել է արվեստի խրախուսման ընկերության ամենամյա սրահի բացման արարողությանը։ Նեվյադոմսկի թիվ 1 ցուցասրահ էքսկուրսիայի ընթացքում մոտ հեռավորությունից երեք անգամ կրակել է ատրճանակից Նարուտովիչի ուղղությամբ՝ տեղում սպանելով նրան
Սպանողը, որը դիմադրություն ցույց չտվեց, ձերբակալվեց և կանգնեց դատարանի առաջ, որը 1922 թվականի դեկտեմբերի 30-ին նրան մահապատժի դատապարտեց Հանրապետության նախագահի սպանության համար։ Դատավճիռն ի կատար Է ածվել 1923 թվականի հունվարի 31-ի գնդակահարությամբ։
Իրավիճակը մահափորձից առաջ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Գաբրիել Նարուտովիչի ընտրությունը Լեհաստանի Հանրապետության նախագահի պաշտոնում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Առաջին համաշխարհային պատերազմի ավարտից հետո 1918 թվականին Լեհաստանը անկախություն ձեռք բերեց։
Լեհաստանի Հանրապետության Սահմանադրության 39-րդ հոդվածի համաձայն՝ 1921 թվականի մարտի 17-ին ընդունված նախագահն ընտրվել է Ազգային ժողով կազմող Սեյմի և Սենատի ձայների մեծամասնությամբ[3]։
1922 թվականի նոյեմբերին կայացած խորհրդարանական ընտրությունների արդյունքում Սեյմի 444 տեղերից աջ կենտրոնամետ խմբավորումը ստացել է 220 մանդատ, ձախերը՝ 97, ազգային փոքրամասնությունները՝ 89, մյուսները՝ 38: Սենատում 111 տեղերից մեծ մասը պատկանել է աջերին[4]։
Նախագահի պաշտոնում առաջադրվել է հինգ թեկնածու․
- Իվան Բոդուեն դե Կուրտենե՝ ազգային փոքրամասնությունների թեկնածու։
- Իգնացի Դաշինսկի՝ Սոցիալիստական կուսակցության կողմից առաջադրված թեկնածու։
- Գաբրիել Նարուտովիչը անկուսակցական թեկնածու է, որն առաջադրվել է լեհական «Ազատագրում» գյուղացիական կուսակցության կողմից։
- Ստանիսլավ Վոյցեխովսկի՝ լեհական «Պյաստ» գյուղացիական կուսակցության կողմից առաջադրված թեկնածու։
- Մավրիկիոս Զամոյսկի՝ աջերի թեկնածու։
Լեհաստանի Հանրապետության նախագահի պաշտոնում 1922 թվականի դեկտեմբերի 9-ին ընտրվել է Գաբրիել Նարուտովիչը, որը ստացել է Ազգային ժողովի պատգամավորների և սենատորների 555 ձայներից 289-ը[5]։ Ընտրությունների վերջին փուլում Նարուտովիչը ստացել Է ժողովի ձայների 56 %-ը այն դեպքում, երբ Զամոյսկին, ունենալով միայն աջերի ձայները, ձայների 44 տոկոսից պակաս[6][7]։
Ընտրություններից անմիջապես հետո՝ ժամը 8-ի սահմաններում, վարչապետ Յուլիան Նովակը, Սեյմի մարշալ Մարեյ Ռատայը և Սենատի մարշալ Վոյցեխ Տրոմպտշինսկին ուղևորվել են Բրուլի պալատում գտնվող Նարուտովիչի մոտ՝ նրան հայտնելու ժողովի ընտրության մասին և իմանալու, թե արդյոք նա ընդունում է իր ընտրությունը։ Նարուտովիչը պատասխանել է, որ Ազգային ժողովի կամքին ենթարկվելն իր քաղաքացիական պարտքն է, և իր ընտրությունը երկրի բարձրագույն պաշտոնում նա ընդունում է։
Քաղաքական մթնոլորտը ընտրություններից հետո[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Պրոֆեսոր, ինժեներ Գաբրիել Նարուտովիչը դարձել է Սեյմում ձախ թևի առաջնորդներից մեկը (լեհական խորհրդարան)[8]։ 1922 թվականի մարտին Լեհական Սահմանադրության ընդունումից և 1922 թվականի նոյեմբերին Լեհաստանի Սենատի և Սեյմի ընտրությունների անցկացումից հետո Նարուտովիչը 1922 թվականի դեկտեմբերին կայացած նախագահական ընտրություններում ընտրվել է Լեհաստանի նախագահ[9]։ Աջ թևից ազգայնական էնդեկները չեն ընդունել նրա ընտրությունը, մի շարք բողոքի ակցիաներ են անցկացվել[9]։ Նարուտովիչի սպանությունը դարձավ ագրեսիվ, աջ ու հակասեմական քարոզչության գագաթնակետը, որը սևացրեց նրան։ Փողոցային ցույցերի ֆոնին ոչ բարեկամական մամուլը նրան աթեիստ, մասոն և հրեա էր անվանում[10][9][11]։
Ընտրություններում թեկնածու Նարուտովիչի հաղթանակի մասին տեղեկատվությունն արագ տարածվել է Վարշավայում։ Աջ կազմակերպությունները համաձայն չեն Ազգային ժողովի որոշման հետ։ Քվեարկությանը մասնակցող պատգամավորներին և սենատորներին շենքից դուրս գալու ժամանակ դիմավորեցին ցուցարարները, որոնք (հիմնականում ուսանողներն ու դպրոցականները) դժգոհություն էին հայտնում ընտրությունների արդյունքներից։
Ցուցարարներն Ույազդովի ծառուղով՝ Նոր սուրբ փողոցով երթով հասել են մինչև գեներալ Յուզեֆ Հալերի տունը[12], բղավելով․ «Կորչի Նարուտովիչը»։ Գեներալ Հալլերը դուրս է եկել պատշգամբ և ելույթ ունեցել հավաքված բազմության առջև։
Հայրենակիցներ և զինակից ընկերներ, միայն դուք ձեր կրծքով ամուր պատի նման պաշտպանեցիք Ժեչի Պոսպոլիտայի սահմանները։ Ձեր գործողություններով դուք միայն մեկ բանի եք հասել՝ Լեհաստանին։ Մեծ, անկախ Լեհաստանին։ Մինչ օրս, Լեհաստանը, որի համար դուք պայքարում եք, կոտրվել է։ Ձեր արձագանքը ժողովրդական վրդովմունքի ցուցանիշ է, դուք նրա տարածողն եք, այն աճում է և բարձրանում ալիքի նման։Բնօրինակ տեքստ (լեհ.)Rodacy i towarzysze broni! Wy, a nie kto inny, piersią swoją osłanialiście, jakby twardym murem, granice Rzeczypospolitej, rogatki Warszawy. W swoich czynach chcieliście jednej rzeczy, Polski. Polski wielkiej, niepodległej. W dniu dzisiejszym Polskę, o którą walczyliście, sponiewierano. Odruch wasz jest wskaźnikiem, iż oburzenie narodu, którego jesteście rzecznikiem, rośnie i przybiera jak fala
Այցելություն պատկերասրահ և սպանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Դուրս գալով կարդինալ Կակովսկու մոտից, նախագահ Գաբրիել Նարուտովիչը ավտոմեքենայով գնացել է պատկերասրահ՝ գրասենյակի ղեկավար Ստանիսլավ Կարայի հետ միասին։ Նախագահը մեքենայով ժամանում է Նոր Սուրբ փողոց, ուղևորությունը դեպի պատկերասրահ տևել է մի քանի րոպե։ Նախագահը հրաշալի տրամադրություն ուներ, փողոցում հետիոտները նրան հանգիստ ողջունում էին։
12։10-ին մեքենան նախագահի հետ կանգ է առել պատկերասրահի շենքի մոտ։ Մուտքի աստիճաններին նրան դիմավորեց դիվանագիտական արձանագրության պետ Ստեֆան Պժեժջեցկին (Stefan Przeździecki)։ Ընկերության նախագահը շնորհակալություն է հայտնել նախագահին այցելության համար և նրան ուղեկցել շենքի ներս։ Պատկերասրահում հավաքված հանդիսատեսը նախագահին դիմավորեց ծափահարություններով և «վիվատ» բղավելով։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Watt, 1998, էջ 168
- ↑ Włodzimierz Kalicki. «16 grudnia 1922 Zawada usunięta». Վերցված է 12 stycznia 2009-ին.
- ↑ Prof. dr hab. Marian Kallas. «Wszechnica Sejmowa: Konstytucja Marcowa (1921)». Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ մարտի 15-ին. Վերցված է 12 stycznia 2009-ին.
{{cite web}}: More than one of|accessdate=and|access-date=specified (օգնություն) - ↑ «Polska.pl – Skarby Dziedzictwa Narodowego – Katalog Skarbów – Protokół z posiedzenia Zgromadzenia Narodowego dotyczący złożenia przysięgi na Urząd Prezydenta RP przez Gabriela Narutowicza w dniu 11 XII 1922 roku». Վերցված է 12 stycznia 2009-ին.(չաշխատող հղում)
- ↑ D. Pacyńska, Śmierć prezydenta, Warszawa 1965, s. 44.
- ↑ Dodatek nadzwyczajny «Kurjer Poznański», 9 grudnia 1922. Poznań.
- ↑ Richard M. Watt: Gorzka chwała. Piotr Amsterdamski (tłum). Warszawa: A.M.F. Plus Group Sp. z o.o., 2007. ISBN 978-83-60532-08-9.
- ↑ president.pl, ¶ 1–4
- ↑ 9,0 9,1 9,2 Biskupski, Wróbel et al., էջեր 131–133
- ↑ Michlic, էջեր 125–126
- ↑ Newton, էջ 357
- ↑ Gazeta Warszawska, 10 grudnia 1922.