Արյունամիզություն

Արյունամիզություն
Տեսակ	ախտանիշ կամ նշան
Ենթադաս	միզարձակման խանգարում, urological symptom? և genitourinary hemorrhage?
Հատկություն	չափազանց բարձր
ICD-9	599.7 և 791.2
MeSH	D006417
MedlinePlus	003138
eMedicine	981898
LOINC	33051-4

Արյունամիզություն (հեմատուրիա), կլինիկական ախտանիշ, որը բնութագրվում է մեզի մեջ արյան կամ էրիթրոցիտների առկայությամբ^[2]։ Անատոմիական ծագման տեղակայումը թույլ է տալիս կատարել տարբերակիչ ախտորոշում, քանի որ արյունն ու էրիթրոցիտները կարող են անցնել մեզի մեջ տարբեր օրգան-համակարգերից՝ միզասեռական, կանանց վերարտադրողական, ինչպես նաև մաշկից։

Արյունամիզության ծագումը կարող է սկսել երիկամային մարմիկների կծիկային համակարգի և միզային ուղիների մակարդակից^[3]։ Տարբերում են կծիկային և ոչ կծիկային ծագման պատճառներ։ Ոչ կծիկային արյունամիզությունն, իր հերթին, կարող է զարգանալ վերին և ստորին միզուղիների ախտահարումից։

Ախտորոշման համար անհրաժեշտ է անցկացնել գործիքային և լաբորատոր հետազոտություններ, ինչպես նաև հավաքել վերհուշություն(անամնեզ)։ Հիվանդները պետք է տարանջատվեն ըստ ռիսկի բարձր և ցածր աստիճանների^[4]։ Բարձր ռիսկի մեջ են մտնում տեսանելի արյունամիզությամբ կամ ոչ տեսանելի արյունամիզությամբ և ռիսկի գործոններով հիվանդները։ Արյունամիզությունն ախտորոշելու նպատակով գնահատվում է վերին միզուղիների վիճակը պատկերային հետազոտության միջոցով և ստորին միզուղիների վիճակը ցիստոսկոպիայի միջոցով(էնդոսկոպիկ հետազոտություն, որը կատարվում է ցիստոսկոպի միջոցով և դրա ժամանակ գնահատվում են միզապարկն ու ստորին միզուղիները)։

Տարբերակիչ ախտորոշում (պատճառներ)

Արյունամիզության ծագումը կարող է սկսել երիկամային մարմիկների կծիկային համակարգի և միզային ուղիների մակարդակից^[3]։ Տարբերում են կծիկային և ոչ կծիկային ծագման պատճառներ։ Ոչ կծիկային արյունամիզությունն, իր հերթին, կարող է զարգանալ վերին և ստորին միզուղիների ախտահարումից։ Ընդհանուր առմամբ, նեֆրոլոգները զբաղվում են կծիկային ծագման արյունամիզության բուժմամբ, իսկ ուրոլոգները՝ ոչ կծիկային ծագման արյունամիզության բուժմամբ։ Տարբերակիչ ախտորոշումը կատարվում է հիմնական և ուղեկցող ախտանիշների հիման վրա։ Միկրոհեմատուրիան ունի 2-31% տարածվածություն^[3]։

Կծիկային արյունամիզություն

Կծիկային ծագման ժամանակ մեզի մեջ են անցնում փոփոխված էրիթրոցիտներ, սպիտակուցներ և էպիթելային բջիջներ։ Այս դեպքում պետք է դիմել բժիշկ-նեֆրոլոգի։ Կծիկային միզարյունության պատճառներն են՝

IgA նեֆրոպաթիա
Կծիկային բարակ թաղանթի հիվանդություն
Ժառանգական նեֆրիտ (Ալպորտի հիվանդություն)
Ընտանեկան բարորակ արյունամիզություն
Գլոմերուլոնեֆրիտներ

Ոչ կծիկային արյունամիզություն^[4]

Վերին միզուղիներ

Ստորին միզուղիներ

Հիմնական և ուղեկցող ախտանիշներ

Տարբերակիչ ախտորոշումը կատարվում է հիմնական և ուղեկցող ախտանիշների հիման վրա։ Արյունը մեզի մեջ կարող է հայտնվել միզարձակման սկզբում, մեջտեղում և վերջում^[5]։ Այն կարող է ուղեկցվել հետևյալ ախտանիշներով՝ սրտխառնոց, տենդ, սարսուռ, որովայնային ցավ, միզարձակման հաճախականացում և հրատապություն, ցավ ու դիսկոմֆորտ միզարձակման ժամանակ^[3]^[5]։

Եթե արյունամիզությունը անզեն աչքով տեսանելի է, ապա այն միզուղիներից արյունահոսության հետևանք է^[5]։ Եթե արյունը հայտնվում է արյան մեջ միզարձակման սկզբում, ապա դրա ծագման վայրն ունի դիստալ (հեռադիր) տեղակայում^[5], իսկ եթե՝ վերջում,ապա դա խոսում է պրոքսիմալ (մոտակա) վնասման մասին^[5]։ Միզարձակման ընթացքում արյան հայտնվելը մեզի մեջ վկայում է միզապարկի արյունահոսության մասին^[5]։

Առանց ախտանիշների արյունամիզության ժամանակ պետք է մտածել միզուղիների ուռուցքի առկայության մասին^[5], քանի դեռ այն չի ժխտվել։ Այլ հնարավոր պատճառներ են՝ սուր գլոմերուլոնեֆրիտը, խիթային քարերը, երիկամների պոլիկիստոզը, շագանակագեղձի բարորակ հիպերպլազիան,երիկամի եզակի կիստան, մանգաղաբջջային սակավարյունությունը և հիդրոնեֆրոզը^[5]։ Այն կարող է զարգանալ անգամ ակտիվ վարժանքների հետևանքով^[3]^[5]։

Կող-ողնաշարային անկյան շրջանում ցավային զգացողությունը վերին միզուղիների խցանման(օբստրուկցիայի) նշան է^[4]։ Երիկամային քարերի առկայությունը երիկամային խիթի նշան է^[5], իսկ տենդը բնորոշ է պիելոնեֆրիտին^[4]։

Միկրոսկոպիկ արյունամիզություն (Միկրոհեմատուրիա)

Միկրոհեմատուրիան ախտորոշվում է բժշկական մի շարք հետազոտություններով։ Այն անզեն աչքով տեսանելի չէ և ախտորոշվում է միկրոսկոպիկ հետազոտության հիման վրա, եթե տեսադաշտում կան 3 և ավելի էրիթրոցիտներ^[3]^[4]։ Ախտորոշելու այլ մեթոդ է հատուկ մարկերի միջոցով մեզում հեմոգլոբին հայտնաբերելը^[3]։ Այս դեպքում պատասխանը կեղծ դրական է, եթե մեզում առկա է ազատ հեմոգլոբին կամ միոգլոբին^[3]։ «Կարմիր մեզ» երևույթը կարող է առաջանալ Ֆենազոպիրիդինի կողմնակի ազդեցության հետևանքով^[4]։

Հեմոգլոբինուրիա

Հեմոգլոբինուրիան խոսում է արյան շրջանառությունում տեղի ունեցած հեմոլիզի մասին։ Հեմոլիզի ժամանակ էրիթրոցիտները քայքայվում են կամ պատռվում,որի պատճառով հեմոգլոբինն անցնում է արյան հուն^[5],այնուհետև անցնում է Բոումենյան պատիճից դեպի միզուղիներ և հայտնվում մեզում։ Էրիթրոցիտների բացակայության դեպքում հեմոգլոբինը նույնպես կարող է մեզի գույնը դարձնել կարմիր։

Միզային համակարգից չառաջացած արյունամիզություն

Հեշտոցային արյունահոսություն

Արյունամիզություն երեխաների շրջանում

Երեխաների մոտ տարածված պատճառներ են^[6]՝

բնածին արատներ
- Ոչ անոթային- միզապարկ-կոնքային կապանի խցանում, միզուղիների հետին փականներ, միզուղիների պրոլապս, միզուղիների դիվերտիկուլ, երիկամների պոլիկիստոզային դիսպլազիա
- անոթային- զարկերակ-երակային անկանոնություններ, ժառանգական հեմոռագիկ տելեանգեկտազիաներ, երիկամի անոթների թրոմբոզ
սուր նեֆրիտ
կոագուլոպաթիաներ
միզաքարային հիվանդություն
IgA նեֆրոպաթիա
հետստրեպտոկոկային գլոմերուլոնեֆրիտ
ընտանեկան բարորակ արյունամիզություն
մանգաղաբջջաձևային սակավարյունություն
Ալպորտի համախտանիշ

Տարածվածություն

Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներում միկրոսկոպիկ արյունամիզությունն (միկրոհեմատուրիա) ունի 2-31% տարածվածություն^[3]։ Առավել հաճախ հանդիպում է 60 անց և ներկայում կամ անցյալում ծխող մեծահասակների շրջանում^[3]։ Միկրոհեմատուրիա ունեցողների մի մասի մոտ ախտորոշվում է միզային համակարգի քաղցկեղ^[3]։ Անախտանիշ արյունամիզությունը ախտորոշվում է մարկերների կամ մանրադիտակային հետազոտման մեթոդի միջոցով և 2-3% դեպքերում հայտնաբերվում է միզային համակարգի չարորակ նորագոյացություն։ Սկրինինգային հետազոտությունները ցուցված չեն^[3]։ Բարձր ռիսկերով հիվանդներն ավելի հակված են ունենալ միզային համակարգի չարորակ ներագոյացություններ^[3]։ Ռիսկի գործոններն են՝ 35ից բարձր տարիքը, արական սեռը, ներկայում կամ անցյալում ծխելը, քիմիական նյութերի ազդեցությունը(բենզոլ, արոմատիկ ամինաթթուներ) և նախկինում ունեցած կոնքի ճառագայթային բուժումը^[3]։

Հատուկ պոպուլյացիա․ մանկական

Երեխաների շրջանում հանդիպում է 0.5-2% դեպքերում^[7]։ Ռիսկի գործոնները ներառում են տարիքը և իգական սեռը^[8]։ 5% դեպքերում միկրոսկոպիկ արյունամիզությունը քաղցկեղի ախտանիշ է, իսկ 40% դեպքերում մակրոսկոպիկ արյունամիզությունն է հուշում քաղցկեղի մասին^[9]։

Հատուկ պոպուլյացիա․ վնասվածք

Խնդրում ենք նայել միզասեռական համակարգի ուղիների վնասվածք հղումը։

Գնահատում

Ախտորոշման համար անհրաժեշտ է անցկացնել գործիքային և լաբորատոր հետազոտություն, ինչպես նաև հավաքել վերհուշություն(անամնեզ)։ Հիվանդները պետք է տարանջատվեն ըստ ռիսկի բարձր և ցածր աստիճանների^[4]։ Բարձր ռիսկի մեջ են մտնում տեսանելի արյունամիզությամբ կամ ոչ տեսանելի արյունամիզությամբ և ռիսկի գործոններով հիվանդները^[4]։ Արյունամիզությունն ախտորոշելու նպատակով գնահատվում է վերին միզուղիների վիճակը պատկերային հետազոտության միջոցով և ստորին միզուղիների վիճակը ցիստոսկոպիայի(էնդոսկոպիկ հետազոտություն, որը կատարվում է ցիստոսկոպի միջոցով և գնահատվում են միզապարկն ու ստորին միզուղիները) միջոցով^[4]։

Վերին միզուղիների պատկերային հետազոտություն

Պատկերային հետազոտություններից նախընտրելի է բազմաշերտ համակարգչային հետազոտությունը (ուրոգրաֆիա)^[4]։ Այն բաղկացած է 3 փուլից՝ առանց կոնտրաստի, զարկերակային և արտաբերման^[3]։ Հետազոտությունը գնահատում է երիկամների և վերին միզուղիների վիճակը^[3]։ Եթե կան հակացուցումներ, կարելի է անցկացնել այլ հետազոտություններ,դրանցից են՝ մագնիսառեզոնանսային ուրոգրաֆիան(կոնտրաստ նյութով և առանց կոնտրաստի), հետադարձ (ռետրոգրադ) պիելոգրաման (բաժակ-ավազանային համակարգի հոսքագրություն) զուգակցված վերին միզուղիների մագնիսառեզոնանսային հետազոտությամբ կամ երիկամների ուլտրաձայնային հետազոտությամբ^[3]^[4]։ Սրանք կարող են բացառել վերին միզուղիների չարորակ նորագոյացությունները^[4]։

Երիտասարդ հիվանդներ

Անախտանիշ միկրոսկոպիկ արյունամիզությունը տարածված է 35 տարեկանից ցածր հիվանդների մոտ։ Ռիսկի գործոնների առկայության դեպքում այս հիվանդներին ցուցված է ցիստոսկոպիա։

Նախնական բացասական գնահատական

Եթե արյունամիզության գնահատականը չի վկայում որևէ ախտահարման մասին,այնուամենայնիվ, հետագայում պետք է անցկացնել որոշ հետազոտություններ (օրինակ՝ բջջաբանական հետազոտություն)։ Մեզի հետազոտությունը պետք է կրկնել տարին մեկ անգամ և կարող է դադարեցվել երկու անընդմեջ բացասական պատասխաններից հետո։ Արյունամիզության հետագա ուսումնասիրությունները կրկնում են վերին միզուղիների պատկերային հետազոտության, ցիստոսկոպիայի միջոցով և պետք է իրականացվեն առաջին գնահատումից սկսած՝ երեքից հինգ տարվա ընթացքում։

Կառավարում

Հրատապ իրավիճակներ

Թրոմբի սուր ձևավորում

Արյունամիզությունը կարող է բերել այնպիսի սուր վիճակների զարգացման,ինչպիսիք են՝ սուր ձևավորված թրոմբով խցանումը, սակավարյունությունն ու շոկը^[10]։ Թրոմբը կարող է խանգարել մեզի նորմալ արտահոսքին միզուղիներով կամ միզապարկի միջով և դառնալ սուր միզակապության պատճառ^[10]։

Թրոմբը, որը մնում է միզապարկի մեջ, միզային համակարգի ուրոկինազա ֆերմենտով քայքայվում է և ձևավորում ֆիբրինային մնացորդներ^[10]։ Այս ֆիբրինային մնացորդները բնական հակակոագուլյանտներ են և նպաստում են միզուղիների շարունակական արյունահոսությանը^[10]։ Թրոմբի հեռացումը, իր հերթին, նպաստում է միզուղիների արյունահոսության դադարեցմանը^[10]։

Թրոմբով սուր խցանման բուժումն իրականացվում է մեծ (22-24 French) Ֆոլի կաթետերով։ Թրոմբը հեռացնում են Թումիի ներարկիչով և աղային լուծույթի ողողումներով։ Եթե այս մեթոդը չի օգնում դադարեցնել արյունահոսությունը, ապա բուժումը պետք է շարունակել եռլուսանցքային միզային կաթետերի միջոցով միզապարկի ողողում իրականացնելով^[10]։ Եթե սա էլ արդյունքներ չի տալիս,ապա ցուցված է հրատապ ցիստոսկոպիա^[10]։ Եվ վերջում, կարող է անհրաժեշտ լինել կոագուլոպաթիայի շտկում և/կամ տրանսֆուզիա^[10]։

Ծանոթագրություններ

↑ Symptom Ontology
↑ «Definition of HEMATURIA». www.merriam-webster.com (անգլերեն). Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 25-ին.
↑ ^3,00 ^3,01 ^3,02 ^3,03 ^3,04 ^3,05 ^3,06 ^3,07 ^3,08 ^3,09 ^3,10 ^3,11 ^3,12 ^3,13 ^3,14 ^3,15 ^3,16 Coplen, D.E. (2013 թ․ հունվար). «Diagnosis, Evaluation and Follow-Up of Asymptomatic Microhematuria (AMH) in Adults: AUA Guideline». Yearbook of Urology. 2013: 1–2. doi:10.1016/j.yuro.2013.07.019. ISSN 0084-4071.
↑ ^4,00 ^4,01 ^4,02 ^4,03 ^4,04 ^4,05 ^4,06 ^4,07 ^4,08 ^4,09 ^4,10 ^4,11 «Medical Student Curriculum: Hematuria - American Urological Association». www.auanet.org. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ նոյեմբերի 28-ին. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 28-ին.
↑ ^5,00 ^5,01 ^5,02 ^5,03 ^5,04 ^5,05 ^5,06 ^5,07 ^5,08 ^5,09 ^5,10 McAninch, Jack W.; Lue, Tom (2013). Smith & Tanagho's General Urology. McGraw-Hill Education. էջեր Chapter 3: Symptoms of Disorders of the Genitourinary Tract.
↑ Pade, Kathryn H.; Liu, Deborah R. (2014 թ․ սեպտեմբեր). «An evidence-based approach to the management of hematuria in children in the emergency department». Pediatric Emergency Medicine Practice. 11 (9): 1–13, quiz 14. ISSN 1549-9650. PMID 25296518.
↑ Shah, Samir (2014). Step-up to pediatrics. Ronan, Jeanine C.; Alverson, Brian (First ed.). Philadelphia: Wolters Kluwer/Lippincott Williams & Wilkins. էջեր 175–176. ISBN 978-1451145809. OCLC 855779297.
↑ Cohen, Robert A.; Brown, Robert S. (2003 թ․ հունիսի 5). «Clinical practice. Microscopic hematuria». The New England Journal of Medicine. 348 (23): 2330–2338. doi:10.1056/NEJMcp012694. ISSN 1533-4406. PMID 12788998.
↑ Sharp, Victoria; Barnes, Kerri D.; Erickson, Bradley D. (2013 թ․ դեկտեմբերի 1). «Assessment of Asymptomatic Microscopic Hematuria in Adults». American Family Physician. 88 (11): 747–54. PMID 24364522.
↑ ^10,0 ^10,1 ^10,2 ^10,3 ^10,4 ^10,5 ^10,6 ^10,7 Kaplan, Damara, MD, PhD; Kohn, Taylor. «Urologic Emergencies: Gross Hematuria with Clot Retention». American Urological Association. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ նոյեմբերի 28-ին. Վերցված է 12/11/2019-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Արյունամիզություն» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 2, էջ 103)։

[_0b1ec26f98750f46-1] Symptom Ontology

[2] «Definition of HEMATURIA». www.merriam-webster.com (անգլերեն). Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 25-ին.

[:3-3] 3,00 ^3,01 ^3,02 ^3,03 ^3,04 ^3,05 ^3,06 ^3,07 ^3,08 ^3,09 ^3,10 ^3,11 ^3,12 ^3,13 ^3,14 ^3,15 ^3,16 Coplen, D.E. (2013 թ․ հունվար). «Diagnosis, Evaluation and Follow-Up of Asymptomatic Microhematuria (AMH) in Adults: AUA Guideline». Yearbook of Urology. 2013: 1–2. doi:10.1016/j.yuro.2013.07.019. ISSN 0084-4071.

[:4-4] 4,00 ^4,01 ^4,02 ^4,03 ^4,04 ^4,05 ^4,06 ^4,07 ^4,08 ^4,09 ^4,10 ^4,11 «Medical Student Curriculum: Hematuria - American Urological Association». www.auanet.org. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ նոյեմբերի 28-ին. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 28-ին.

[:9-5] 5,00 ^5,01 ^5,02 ^5,03 ^5,04 ^5,05 ^5,06 ^5,07 ^5,08 ^5,09 ^5,10 McAninch, Jack W.; Lue, Tom (2013). Smith & Tanagho's General Urology. McGraw-Hill Education. էջեր Chapter 3: Symptoms of Disorders of the Genitourinary Tract.

[:6-6] Pade, Kathryn H.; Liu, Deborah R. (2014 թ․ սեպտեմբեր). «An evidence-based approach to the management of hematuria in children in the emergency department». Pediatric Emergency Medicine Practice. 11 (9): 1–13, quiz 14. ISSN 1549-9650. PMID 25296518.

[:2-7] Shah, Samir (2014). Step-up to pediatrics. Ronan, Jeanine C.; Alverson, Brian (First ed.). Philadelphia: Wolters Kluwer/Lippincott Williams & Wilkins. էջեր 175–176. ISBN 978-1451145809. OCLC 855779297.

[:0-8] Cohen, Robert A.; Brown, Robert S. (2003 թ․ հունիսի 5). «Clinical practice. Microscopic hematuria». The New England Journal of Medicine. 348 (23): 2330–2338. doi:10.1056/NEJMcp012694. ISSN 1533-4406. PMID 12788998.

[:1-9] Sharp, Victoria; Barnes, Kerri D.; Erickson, Bradley D. (2013 թ․ դեկտեմբերի 1). «Assessment of Asymptomatic Microscopic Hematuria in Adults». American Family Physician. 88 (11): 747–54. PMID 24364522.

[:5-10] 10,0 ^10,1 ^10,2 ^10,3 ^10,4 ^10,5 ^10,6 ^10,7 Kaplan, Damara, MD, PhD; Kohn, Taylor. «Urologic Emergencies: Gross Hematuria with Clot Retention». American Urological Association. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ նոյեմբերի 28-ին. Վերցված է 12/11/2019-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]