Ապատիտ

Ապատիտ
Ընդհանուր
Կատեգորիա	Ֆոսֆատային միներալ
Բանաձև ; (կրկնվող միավորը)	Ca5(PO4)3(F,Cl,OH)
Նիկել-Շտրունցի դասակարգում	08.BN.05
Նույնականացում
Գույն	Կանաչ, կապտականաչ, մոխրագույն, գորշ
Շերտի գույն	սպիտակ
Բյուրեղի հատկություն	Բյուրեղները երկար-պրիզմաձև
Բյուրեղային համակարգ	հեքսագոնային (6/m)
Թերթականություն	[0001] ոչ պարզ, [1010] անպարզ
Բեկում	Conchoidal to uneven
Մոոսի կարծրություն	5
Փայլ	Ապակենման to subresinous
Շերտեր	Սպիտակ
Թափանցիկություն	Թափանցիկից մինչև կիսաթափանցիկ
Ձգողականություն	3.16–3.22
Օպտիկական հատկություններ	Կրկնակի բեկում
Բեկման ցուցանիշ	1.634–1.638 (+0.012, −0.006)
Երկճառագայթաբեկում	0.002–0.008
Դիսպերսիա	0.013
Ենթակատեգորիա	apatite mineral group?, պարարտանյութեր և phosphate mineral?

Ապատիտ (հին հունարեն՝ ἀπατάω - խաբում եմ, ապատիտը հաճախ շփոթել են այլ միներալների հետ), միներալ, կալցիումի ֆոսֆորաթթվային աղ, պարունակում է փոփոխական քանակությամբ ֆտոր և քլոր։ Ֆտորի գերակշռությունը տալիս է ֆտորապատիտ (Ca₅[PO₄]₃F), քլորի գերակշռությունը՝ քլորապատիտ (Ca₅[PO₄]₃Cl)։ Հանքանյութերի որակը որոշվում է նրանց մեջ P₂O₅-ի քանակով, որը ֆտորապատիտում կազմում է 42,3 %, իսկ քլորապատիտում՝ 41 % ։

Հատկություններ

Խառնուրդների ձևով ապատիտում առկա են ստրոնցիում, մանգան, նատրիում և հազվագյուտ հողեր։ Բյուրեղագիտական համակարգը հեքսագոնային է։ Բյուրեղները երկար-պրիզմաձև են, հազվադեպ՝ աղյուսաձև, գույնը՝ կանաչ, կապտականաչ, մոխրագույն, գորշ և այլն։

Կարծրությունը՝ 5, խտությունը՝ 3160-3200 կգ/մ³։ Ապատիտ որպես սովորական ուղեկից միներալ հանդիպում է բազմաթիվ հրային և մետամորֆային ապարներում։ Ալկալային ապարների գանգվածներում առաջանում են ապատիտի հանքանյութերի խոշոր կուտակներ։

Նստվածքային ապարներումապատիտի խմբի միներալները հանդես են գալիս գյխավորապես ֆոսֆորիտների ձևով։ Ապատիտը հանդիպում է նաև երկաթի բարձր ջերմաստիճանային հանքավայրերում։

Կիրառում

Օգտագործվում է արհեստական պարարտանյութ, ֆոսֆոր և ֆոսֆորային միացություններ ստանալու համար, սև և գունավոր մետալուրգիայում, ապակու արդյունաբերության մեջ և այլն։

Հանքավայրեր

ԽՍՀՄ-ում է գտնվում Խիբինի ապատիտի՝ աշխարհի խոշորագույն հանքավայրը։ ՀԽՍՀ-ում ապատիտի հանքայնացում հայտնի է Աբովյանի երկաթի հանքավայրում։ Արտասահմանում ապատիտի հանքավայրեր կան Նորվեգիայում, Մեծ Բրիտանիայում և այլուր։

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 ^1,6 ^1,7 ^1,8 Gemological Institute of America, GIA Gem Reference Guide 1995, ISBN 0-87311-019-6
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 Apatite. Webmineral
↑ Back M. E., Mandarino J. A., Fleischer M. Fleischer’s Glossary of Mineral Species 2014 — 11 — Tucson: The Mineralogical Record, 2014.

Գրականություն

Ферсман А. Е. Наш апатит. — М., 1968
Киевленко Е. Я., Чупров В. И. Декоративные коллекционные минералы. — М.: Недра, 1987. — 223 с.
Волошин А. В., Майстерман С. А. Минералы Кольского полуострова. — Мурманское книжное издательство, 1983. — 110 с. — ISBN 5-85510-011-1

Արտաքին հղումներ

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ապատիտ» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 1, էջ 502)։

[GRG-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 ^1,6 ^1,7 ^1,8 Gemological Institute of America, GIA Gem Reference Guide 1995, ISBN 0-87311-019-6

[Webmineral-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 Apatite. Webmineral

[_484518a700ccc5c1-3] Back M. E., Mandarino J. A., Fleischer M. Fleischer’s Glossary of Mineral Species 2014 — 11 — Tucson: The Mineralogical Record, 2014.

[1]

[2]

[3]