Ապակատար դերբայ
Ապակատար դերբայ, ժամանակակից հայերենի կախյալ դերբայներից կամ ձևաբայերից մեկը։ Ցույց է տալիս գործողությունը չսկսված, կատարելի վիճակում։
Ապակատար դերբայն արևելահայերենում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Կազմություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Կազմվում է -ու մասնիկով, որն ավելանում է անորոշ դերբային, ինչպես՝
- գրել → գրելու
- կարդալ → կարդալու
- զարմանալ → զարմանալու։
Ժամանակաձևեր
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ապակատար դերբայը միշտ հանդես է գալիս օժանդակ բայի ներկա և անցյալ ձևերի հետ՝ կազմելով սահմանական եղանակի ներկա ապակատար և անցյալ ապակատար ժամանակաձևերը.
1. Սահմանական եղանակ. Ապակատար ներկա
| Եզակի թիվ | Հոգնակի թիվ | |
|---|---|---|
| I դեմք | ներկելու եմ | ներկելու ենք |
| II դեմք | ներկելու ես | ներկելու եք |
| III դեմք | ներկելու է | ներկելու են |
2. Սահմանական եղանակ. Ապակատար անցյալ
| Եզակի թիվ | Հոգնակի թիվ | |
|---|---|---|
| I դեմք | ներկելու էի | ներկելու էինք |
| II դեմք | ներկելու էիր | ներկելու էիք |
| III դեմք | ներկելու էր | ներկելու էին |
Ապակատար դերբայը ձևով նման է անորոշ դերբայի սեռական և տրական հոլովներին[1]։
Ապակատար դերբայն արևմտահայերենում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Կազմություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Կազմվում է -ու մասնիկով՝ անորոշի ձևերից։ Ի և Ու լծորդները հնչյունափոխվում են Ե-ի։
- գրել → գրելու
- թռչիլ → թռչելու (ի > ե)
- թողուլ → թողելու (ու > ե)։
Ժամանակաձևեր
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Միանալով օժանդակ բայի ներկայի և անցյալ ձևերին կազմում է հարկադրական եղանակի ապառնի և անցյալի ապառնի ժամանակաձևեր, որոնք մեծ գործածություն չունեն արևմտահայերեն գրական լեզվում։ Դրանք իրենց իմաստով համընկնում են արևելահայերենի հարկադրական եղանակի հետ։
1. Հարկադրական եղանակ. Ապառնի
| Եզակի թիվ | Հոգնակի թիվ | |
|---|---|---|
| I դեմք | գրելու եմ | գրելու ենք |
| II դեմք | գրելու ես | գրելու եք |
| III դեմք | գրելու է | գրելու են |
2. Հարկադրական եղանակ. Ապակատար անցյալ
| Եզակի թիվ | Հոգնակի թիվ | |
|---|---|---|
| I դեմք | գրելու էի | գրելու էինք |
| II դեմք | գրելու էիր | գրելու էիք |
| III դեմք | գրելու էր | գրելու էին |
Գրականություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Յու. Ս. Ավետիսյան, Արևելահայերենի և արևմտահայերենի զուգադրական քերականություն, Երևան, 2007, էջ 161, 185-183։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ Լևոն Եզեկյան, Հայոց լեզու, Երևան, 2007, էջ 286-287։