Ապակատար դերբայ
Ապակատար դերբայ, ժամանակակից հայերենի կախյալ դերբայներից կամ ձևաբայերից մեկը։ Ցույց է տալիս գործողությունը չսկսված, կատարելի վիճակում։
Ապակատար դերբայն արևելահայերենում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կազմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կազմվում է -ու մասնիկով, որն ավելանում է անորոշ դերբային, ինչպես՝
- գրել → գրելու
- կարդալ → կարդալու
- զարմանալ → զարմանալու։
Ժամանակաձևեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ապակատար դերբայը միշտ հանդես է գալիս օժանդակ բայի ներկա և անցյալ ձևերի հետ՝ կազմելով սահմանական եղանակի ներկա ապակատար և անցյալ ապակատար ժամանակաձևերը.
1. Սահմանական եղանակ. Ապակատար ներկա
Եզակի թիվ | Հոգնակի թիվ | |
---|---|---|
I դեմք | ներկելու եմ | ներկելու ենք |
II դեմք | ներկելու ես | ներկելու եք |
III դեմք | ներկելու է | ներկելու են |
2. Սահմանական եղանակ. Ապակատար անցյալ
Եզակի թիվ | Հոգնակի թիվ | |
---|---|---|
I դեմք | ներկելու էի | ներկելու էինք |
II դեմք | ներկելու էիր | ներկելու էիք |
III դեմք | ներկելու էր | ներկելու էին |
Ապակատար դերբայը ձևով նման է անորոշ դերբայի սեռական և տրական հոլովներին[1]։
Ապակատար դերբայն արևմտահայերենում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կազմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կազմվում է -ու մասնիկով՝ անորոշի ձևերից։ Ի և Ու լծորդները հնչյունափոխվում են Ե-ի։
- գրել → գրելու
- թռչիլ → թռչելու (ի > ե)
- թողուլ → թողելու (ու > ե)։
Ժամանակաձևեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Միանալով օժանդակ բայի ներկայի և անցյալ ձևերին կազմում է հարկադրական եղանակի ապառնի և անցյալի ապառնի ժամանակաձևեր, որոնք մեծ գործածություն չունեն արևմտահայերեն գրական լեզվում։ Դրանք իրենց իմաստով համընկնում են արևելահայերենի հարկադրական եղանակի հետ։
1. Հարկադրական եղանակ. Ապառնի
Եզակի թիվ | Հոգնակի թիվ | |
---|---|---|
I դեմք | գրելու եմ | գրելու ենք |
II դեմք | գրելու ես | գրելու եք |
III դեմք | գրելու է | գրելու են |
2. Հարկադրական եղանակ. Ապակատար անցյալ
Եզակի թիվ | Հոգնակի թիվ | |
---|---|---|
I դեմք | գրելու էի | գրելու էինք |
II դեմք | գրելու էիր | գրելու էիք |
III դեմք | գրելու էր | գրելու էին |
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Յու. Ս. Ավետիսյան, Արևելահայերենի և արևմտահայերենի զուգադրական քերականություն, Երևան, 2007, էջ 161, 185-183։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Լևոն Եզեկյան, Հայոց լեզու, Երևան, 2007, էջ 286-287։