Աթաթուրքի տարի
.jpg)
Աթաթուրքի տարի (թուրքերեն՝ Atatürk Yılı), 1978 թվականի նոյեմբերի 27-ին Փարիզում տեղի ունեցած ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի 20-րդ ամենամյա կոնֆերանսում լիագումար նիստի արդյունքում որոշվել է, որ 1981 թվականը կնշվի որպես Աթաթուրքի տարի։ Ազգային անվտանգության խորհուրդը, որը իշխանության է եկել սեպտեմբերի 12-ի պետական հեղաշրջման արդյունքում, նույնպես օրենք է ընդունել և 1981 թվականը հայտարարել Աթաթուրքի տարի[1]։
Մուսթաֆա Քեմալ Աթաթուրքի ծննդյան 100-ամյակի կապակցությամբ ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի նախաձեռնությամբ կազմակերպվել են տարբեր միջոցառումներ՝ աշխարհին ծանոթացնելու Աթաթուրքի անձի, գործունեության և հայացքների հետ։ Պետական արտիստները մի քանի համերգներ են տվել։ ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի կենտրոնակայանում բացվել են ցուցահանդեսներ։ Հանդիսություններ են տեղի ունեցել նաև Կիպրոսի թուրքերի Դաշնային պետությունում։ Թուրքիայում Աթաթուրքի տարին սկսվել է 1981 թվականի հունվարի 5-ին՝ խորհրդարանում Քենան Էվրենի ելույթով։ Տոնական ծրագրերը երկրում կազմակերպել էր «Ազգային կոմիտեն»։ Բացի այդ, տոնակատարությունների անցկացման համար ստեղծվել է «Տոնակատարության համակարգող խորհուրդ»։ Ձեռնադրության նպատակներն ու խնդիրները գրավոր շարադրվել են Քենան Էվրենի կողմից։ 1981 թվականին երկրում տեղի ունեցան Աթաթուրքի անունը կրող տարբեր մարզական միջոցառումներ, մամուլի հաղորդագրություններ և մշակութային ծրագրեր։ Աթաթուրքի ծննդյան 100-ամյակը նպատակ ուներ նաև ապահովելու տարվա կայունությունը[2]։
Կատարված աշխատանքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Աթաթուրքի տարվա կապակցությամբ մշակութային կենտրոններ են բացվել երկրի տարբեր շրջաններում։ Անկարայում դրվել է Աթաթուրքի մշակութային կենտրոնի հիմքերը, իսկ առաջին և երկրորդ մեջլիսի շենքերը սկսել են գործել որպես թանգարաններ։ Աթաթուրքի անունը կրող վարժանքներ են անցկացվել։ Մինչ Աթաթուրքի հետ կապված գրքերն ու փաստաթղթերը հավաքվել էին Ազգային գրադարանում, Աթաթուրքի գրադարանները ստեղծվել էին նահանգներում և շրջաններում։ Ընդհանուր առմամբ տարբեր շրջաններում կառուցվել է Աթաթուրքի 24 հուշարձան։ Տները, որտեղ մնացել է Աթաթուրքը, վերականգնվել են և վերածվել թանգարանների։ «Աթաթուրքը 100 տարեկան է» նշանաբանով կառուցվել է 73 տարրական դպրոց։ Տոնակատարությունները տեղի են ունեցել տարբեր նահանգներ Աթաթուրքի առաջին այցերի տարելիցի օրը։ Հայտնի նկարիչներին պատվիրված Աթաթուրքի և հեղափոխությունների թեմայով նկարները բաց են եղել կազմակերպված ցուցահանդեսների ժամանակ։ Հայտնի երաժիշտներին խնդրել են հիմներ գրել Աթաթուրքի մասին։ TRT-ն ներկայացրել է Աթաթուրքի հայացքներն արտացոլող ծրագրեր։ Արշավ է սկսվել գրագիտության մակարդակը բարձրացնելու համար։ Իրականացվել են անտառվերականգնման աշխատանքներ։ Շատ բաց հաստատություններ և կազմակերպություններ ստացել են «հարյուրամյակ» անվանումը։ Ապրիլի 23-ը վերանվանվել է «Ազգային ինքնիշխանության և երեխաների պաշտպանության օրվա»։ Մայիսի 19-ին «Երիտասարդության և սպորտի տոնը» վերանվանվել է «Աթաթուրքի, երիտասարդության և սպորտի հիշատակի տոն», իսկ 1981 թվականի մայիսի 19-ին այն խանդավառությամբ նշվել է մարզադաշտերում[3]։
Այս միջոցառումներին զուգահեռ աշխատանքներ են տարվել նաև Խորհրդայինների հետ։ Խորհրդային Միության հետ միջոցառումների ժամանակ խորհրդային գիտնականները դրական են արտահայտվել Աթաթուրքի մասին՝ որպես «թուրքի, որը պատերազմ էր մղում իմպերիալիզմի դեմ»։ Բացի այդ, ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ն հրատարակել է «Աթաթուրք. ժամանակակից պետության հիմնադիրը» վերնագրով աշխատություն, որտեղ դիտարկվում և քարոզվում էին Աթաթուրքի սկզբունքները, հեղափոխություններն ու քաղաքականությունը։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ [1], Records of the General Conference Twentieth Session Paris, 24 October to 28 November 1978 Volume I Resolutions (Paris: United Nations, 1979), p. 69.
- ↑ Landau, Jacob (1982). «New works about Atatürk (Review Article)». Wiener Zeitschrift für die Kunde des Morgenlandes (անգլերեն). 75: 183–192. JSTOR 23868557. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ հուլիսի 9-ին. Վերցված է 2021 թ․ հուլիսի 5-ին.
- ↑ Danforth, Sandra C.; Tachau, Frank (1982). «Scholarly Meetings held in Commemoration held of the Atatürk Centennial». Middle East Studies Association Bulletin. 16 (2): 1–13. doi:10.1017/S0026318400011627. ISSN 0026-3184. JSTOR 23057674. S2CID 164305255 – via JSTOR.