Կարլիս Ուլմանիս

	Կարլիս Ուլմանիս; Kārlis Ulmanis
Դրոշ	(4-րդ) Լատվիայի նախագահ
ապրիլի 11, 1936 - հուլիսի 21, 1940
Նախորդող	Ալբերտ Կվիեսիս
Հաջորդող	Ավգուստ Կիրհենշտեյն; ; Խորհրդային օկուպացիայի ժամանակ վարչապետի պաշտոնակատար; ; Անատոլի Գորբունով; ժամանակավոր, Լատվիայի անկախության վերականգնումից հետո
Դրոշ	(1-րդ) Լատվիայի վարչապետ
նոյեմբերի 19, 1918 - հունիսի 18, 1921
Նախորդող	Պաշտոնը ստեղծվեց
Հաջորդող	Զիգֆրիդ Աննա Մեյերովից
նոյեմբերի 25, 1917 - հունվարի 20, 1918
Նախորդող	Հուգո Ցելմինշ
Հաջորդող	Արթուր Ալբերինգս
մարտի 17, 1934 - հունիսի 17, 1940
Նախորդող	Հուգո Ցելմինշ
Հաջորդող	Մարգերս Սկուենիեքս
մարտի 27, 1931 – - դեկտեմբերի 5, 1931
Նախորդող	Ադոլֆս Բլոնդնիեքս
Հաջորդող	Ավգուստ Կիրհենշտեյն (Խորհրդային օկուպացիայի ժամանակ)
Կուսակցություն՝	Լատիշական գյուղացիական միություն (1917–1934)
Կրթություն՝	Լինկոլնի անվան Նեբրասկայի համալսարան
Մասնագիտություն՝	քաղաքական գործիչ և դիվանագետ
Ծննդյան օր	սեպտեմբերի 4, 1877[…]
Ծննդավայր	Բերզե, Կուրլանդիական գուբերնիա, Ռուսական կայսրություն
Վախճանի օր	սեպտեմբերի 20, 1942 (65 տարեկան)
Վախճանի վայր	Կրասնովոդսկ, Թուրքմենական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ
Թաղված	Թուրքմենստան
Քաղաքացիություն	Ռուսական կայսրություն և Լատվիա
Ի ծնե անուն	լատիշ․՝ Kārlis Augusts Vilhelms Ulmanis
Ինքնագիր
Պարգևներ	և
Kārlis Ulmanis

Կարլիս Աուգուստս Վիլհելմս Ուլմանիս (լատիշ․՝ Kārlis Augusts Vilhelms Ulmanis, սեպտեմբերի 4, 1877(1877-09-04)^[1]^[2]^[3]^[…], Բերզե, Doblen County, Կուրլանդիական գուբերնիա, Ռուսական կայսրություն - սեպտեմբերի 20, 1942(1942-09-20)^[2]^[3]^[4], Թուրքմենբաշի, Թուրքմենական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ^[5]), լատվիացի քաղաքական և պետական գործիչ։ Չորս անգամ զբաղեցրել է Լատվիայի վարչապետի պաշտոնը։ 1934 թվականի պետական հեղաշրջումից հետո երկրում հաստատել է ավտորիտար ռեժիմ, որն ավարտվել է լիակատար տնտեսական փլուզմամբ, և 1940 թվականին խորհրդային զորքերը մտել են Լատվիա։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վաղ տարիներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կարլիս Ուլմանիսը ծնվել է 1877 թվականի սեպտեմբերի 4-ին (հին տոմարով՝ օգոստոսի 23-ին), Կուրլյանդի նահանգի Դոբլենսկի գավառի Ուձեսսկի վոլոստի (Udzes pagasts) Պիկշասի խուտորում (այժմ՝ Դոբելե քաղաքի մերձակայքում), ունևոր գյուղացիներ Ինդրիկիսի և Լիզետայի ընտանիքում։ Ընտանիքում եղել է երրորդ որդին։

1886-1889 թվականներին սովորել է գավառական դպրոցում, 1889 թվականից՝ Միտավայի Ալեքսանդրովսկի քաղաքային դպրոցում (այժմ՝ Ելգավա), 1895 թվականից՝ քաղաքային ռեալական ուսումնարանում, սակայն 1896 թվականին կիսատ է թողել ուսումը և աշնանը մեկնել Արևելյան Պրուսիա։ 1897 թվականին Տապիաուում (այժմ՝ Գվարդեյսկ, Կալինինգրադի մարզ) ավարտել է կաթնամթերքի տնտեսության 6-ամսյա դասընթացը։

Մասնագիտությամբ աշխատել է Ռիգայի և Լիբավայի (Լիեպայա) կաթնամթերքի արտադրամասում։ 1902 թվականին ինքն է կազմակերպել կաթնամթերքի տնտեսության դասընթացներ իր հայրենի գավառում, ապա՝ Ռիգայում։ Աշնանը մեկնել է Շվեյցարիա, որտեղ ընդունվել է Ցյուրիխի դաշնային պոլիտեխնիկի գյուղատնտեսական բաժինը, սակայն գարնանը վերադարձել է հայրենիք։ Ամռանը Ռիգայի լատվիական ընկերության կաթնամթերքի տնտեսության դասընթացներում աշխատել է որպես հրահանգիչ։ 1903 թվականին ընդունվել է Լայպցիգի գյուղատնտեսական ինստիտուտ, սակայն 1904 թվականին վերադարձել է հայրենիք։ 1904 թվականին Լիֆլանդիայի նահանգում հիմնել է գյուղատնտեսական վերահսկողության առաջին ընկերությունը (lauksaimniecības pārraudzības biedrība), շրջել է նահանգում՝ որպես կաթնամթերքի տնտեսության տեսության դասախոս։

1905 թվականի ամռանը Կաուգուրուի գյուղատնտեսական ընկերությունում (Kauguru lauksaimniecības biedrība) աշխատել է որպես հրահանգիչ և դարձել «Գյուղատնտեսական աշխատող» (Lauksaimnieks) ամսագրի աշխատակից։

Կարլիս Ուլմանիսը Նեբրասկայի համալսարանի ուսանող

1905 թվականի դեկտեմբերին բանտարկվել է Պսկովի բանտում՝ հրապարակումների ոչ կոռեկտ բովանդակության համար և ազատ է արձակվել 1906 թվականի մայիսին։ Ազատվելուց հետո որոշ ժամանակ բնակվել է ավագ եղբոր՝ Յանիսի մոտ, իսկ աշնանը մեկնել է Գերմանիա, որտեղ աշխատել է Աննաբերգի գյուղատնտեսական դպրոցում, 1907 թվականի ամռանը վերադարձել է հայրական տուն, որտեղից էլ մեկնել է ԱՄՆ, որտեղ աշխատանք է գտել Նեբրասկա նահանգի Օմահա քաղաքում գտնվող կաթնամթերքի արտադրության ֆերմայում։ 1908 թվականի հունվարին ընդունվել է Նեբրասկայի գյուղատնտեսական դպրոցը, իսկ փետրվարին մասնակցել է Նեբրասկա-Լինքոլնի համալսարանի Լինքոլնի ինդուստրիալ քոլեջի գյուղատնտեսության ձմեռային դասընթացներին։ Դասընթացներն ավարտել է 1909 թվականի մայիսին՝ ստանալով գյուղատնտեսի օգնականի դիպլոմ։ Աշխատել է Լինքոլնի կաթնամթերքի տնտեսության կառավարիչ, հետո Տեխասում ֆերմա է գնել։ 1913 թվականի համաներումից հետո մարտին վերադարձել է հայրենիք, աշխատել Վալմիերայում Բալթյան գյուղատնտեսական ընկերությունում որպես գյուղատնտես և «Zeme» («Երկիր») ամսագրի խմբագիր (1914-1916)։ Գրել է մի քանի գրքեր գյուղատնտեսության մասին և ակտիվորեն տպագրվել մամուլում։

Պետական գործունեություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1917 թվականի Փետրվարյան հեղափոխությունից հետո եղել է Լիֆլանդիայի նահանգի ժամանակավոր կառավարության կոմիսարի տեղակալ։ Եղել է 1917 թվականի ապրիլին հիմնադրված Լատիշական գյուղացիական միության (Latviešu Zemnieku savienība) կազմակերպիչներից և ղեկավարներից մեկը։ 1917 թվականի աշնանը Ուլմանիսը Լատիշական օգնության կոմիտեում դարձել է 20-րդ դարասկզբի ամենահարգված լատիշ քաղաքական գործիչներից մեկի՝ Անդրեյ Կրաստկալնսի տեղակալը։ 1917 թվականի սեպտեմբերի 3-ին, երբ Գերմանիան գրավել է Ռիգան, Կրաստկալնսը համագործակցել է գերմանացիների հետ։ Հետագայում Ուլմանիսը արդարացել է, որ ինքը ոչ մի կերպ չի կիսում գերմանամետ քաղաքական գործիչների տեսակետները^[6]։ Հանրային բանավեճերում կողմնորոշվել է դեպի Անտանտը և նույնիսկ վերջնագիր է ներկայացրել սոցիալիստներին՝ պահանջելով, որ նրանք հրապարակավ միանան իր կուրսին^[7]։

Պայքար Լատվիայի անկախության համար[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լիֆլանդիայում և Էստլանդիայում Գերմանիայի գլխավոր կայսերական լիազոր Ավգուստ Վինինգը հոկտեմբերին սկսել է հող նախապատրաստել Բալթյան տարածքներում Առաջին համաշխարհային պատերազմի տարիներին իր երկրի կորցրած ազդեցությունը պահպանելու համար։ Նրա օժանդակությամբ և անմիջական մասնակցությամբ 1918 թվականի նոյեմբերի 17-ին ստեղծվել է Լատվիայի ժողովրդական խորհուրդը, որտեղ հակամարտող լատվիական կուսակցություններին հաջողվել է միավորվել^[7]։

Նոյեմբերի 18-ին ընդունվել է Անկախության հռչակագիրը^[8] և Ուլմանիսը դարձել է Լատվիայի Հանրապետության ժամանակավոր կառավարության առաջին վարչապետը (մինչև 1921 թվականը)։ Ժողովրդական խորհրդի նախագահի հետ իրադարձության մասին նա ծանուցել է Վինիգին^[7]։

1918 թվականի դեկտեմբերի 7-ին Ուլմանիսի ժամանակավոր կառավարությունը պայմանագիր է կնքել Ավգուստ Վինիգի հետ Կարմիր բանակի առաջխաղացումից պաշտպանվելու համար աշխարհազոր (լանդեսվեր) ստեղծելու մասին^[9]։ Համաձայն պայմանագրի՝ լանդեսվերում լատվիացիների մասնաբաժինը պետք է կազմեր 2/3 (այս պայմանը երբեք չի կատարվել, լատվիացիների բաժինը չի գերազանցել 1/3-ը)^[10]։

1918 թվականի դեկտեմբերի 29-ին Ուլմանիսի կառավարությունը Վինինգի հետ առանձին պայմանագիր է կնքել գերմանացի կամավորների մոբիլիզացման մասին գերմանացի զինվորական անձնակազմից Լատվիայի պաշտպանության համար, որոնց խոստացել են Լատվիայի «քաղաքացիության լիարժեք իրավունքներ» և հողի հատկացում՝ պայմանով, որ նրանք պետք է մասնակցեն Լատվիայի Հանրապետության պաշտպանության նպատակով ռազմական գործողություններին չորս շաբաթից ոչ պակաս ժամկետով^[10]։

Կարմիր բանակի զինվորների կողմից Ռիգայի գրավումից հետո Ուլմանիսի կառավարությունը 1919 թվականի հունվարին տարհանվել է Լիբավա և այնտեղից կարգադրել ընդհանուր մոբիլիզացիա իրականացնել Կուրլանդիայի այն հատվածում, որը պաշտպանում էին գերմանացիները։ Այդ դիմումի ազդեցությունը աննշան է եղել՝ 1919 թվականի փետրվարին լատիշական առանձին գումարտակը, որը կազմավորվել է լանդեսվերի կազմում, ռուսական բանակի նախկին սպա, գեորգիևյան ասպետ Օսկար Կալպակսի հրամանատարությամբ, ունեցել է ընդամենը 276 մարտիկ, այն դեպքում, երբ աշխարհազորի ընդհանուր թվաքանակը կազմել է մոտ 4000 մարդ։

Լանդեսվերի մասին համաձայնագրերի ստորագրումից և Երկաթյա դիվիզիայում կամավորների ներգրավումից երկու ամիս անց Լատվիայի ժամանակավոր կառավարության քաղաքականությունը, անկասկած, դարձել է հակագերմանական։ Ամենացավալին կամավորների բնակեցման հարցն է եղել, որը աշխարհազորում գերմանամետ հեղաշրջման և վարչապետի պաշտոնում քահանա Անդրիևս Նիեդրայի նշանակման պատճառ է դարձել։ Ուլմանիսին և նրա կառավարության որոշ անդամների հաջողվել է փախչել «Սարատով» շոգենավով, որը Բալթիկ ծովում մարտարշավ է կատարել բրիտանական ռազմանավերի պաշտպանության ներքո։ 1919 թվականի ապրիլի 16-ից մինչև հունիսի 27-ը այն դարձել է Լատվիայի ժամանակավոր կառավարության նստավայրը։

Մինչև 1934 թվականը Ուլմանիսը զբաղեցրել է վարչապետի (4 անգամ), պաշտպանության, արտաքին գործերի նախարարի (4 անգամ), գյուղատնտեսության նախարարի (2 անգամ) պաշտոնները։

Դիկտատուրա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1934 թվականի մայիսի 15-ին վարչապետի պաշտոնը զբաղեցնող Ուլմանիսը կազմակերպել է ռազմական հեղաշրջում, ցրել խորհրդարանը, բոլոր կուսակցությունները, փակվել են իր կողմից անընդունելի հրատարակությունները, կասեցվել է սահմանադրությունը, մինչև 1936 թվականի ապրիլի 11-ը՝ նախագահ Կվիեսիսի լիազորությունների ժամկետի ավարտը, իրեն նշանակել նաև Լատվիայի նախագահ՝ փաստացի դառնալով երկրի միանձնյա ղեկավարը^[11]։

Նրան անվանել են «ժողովրդական առաջնորդ»^[12]։ 1935 թվականի հունվարի 28-ին նա բոլորին հորդորել է գրքեր նվիրել իրենց նախկին դպրոցներին (այսպես կոչված՝ «Ընկերական կանչ»)։ 1936 թվականի ապրիլի 22-ին նա լատվիացիներին կոչ է արել երկրում տարբեր իրադարձությունների նվիրված ծառատունկ կազմակերպել։ Հայտնի է եղել նաև որպես աֆորիզմների հեղինակ՝ «Մեր ապագան հորթերն են» և «Ինչ կա, դա կա՝ ինչ չկա, դա չկա»։

Հենց այդ ժամանակ էլ Ուլմանիսը դարձել է երկրի ամենահարուստ մարդկանցից մեկը։ Պետական հեղաշրջումից հետո բոլորը պետք է նվիրաբերություն կատարեին նրա օգտին, և նա ստացել է ֆանտաստիկ գումարներ, ինչպես նշել է պատմաբան Այվար Ստրանգան «Կարլիս Ուլմանիսի ավտորիտար ռեժիմի տնտեսական քաղաքականությունը» (Kārļa Ulmaņa autoritārā režīma saimnieciskā politika) գրքում։ 1937 թվականին՝ Ուլմանիսի 60-ամյակի կապակցությամբ, Լատվիայի բանկը նրան է նվիրաբերել 500 հազար լատ։ Միևնույն ժամանակ, լինելով հարուստ մարդ, նա չի սիրել սեփական աշխատանքով հարստություն կուտակած մարդկանց^[13]։

Հասկանալով, որ երկրի տնտեսական և քաղաքական իրավիճակը գնալով ավելի ու ավելի է ծանրանում, Ուլմանիսը 1940 թվականի մայիսի 15-ին իր կառավարման վեցերորդ տարեդարձի կապակցությամբ ելույթում ներկայացրել է իր քաղաքական կտակը. «Ապագայում մեզ սպասում են ծանր փորձություններ և մեծ դժվարություններ, քան մենք ունեցել ենք մինչ այժմ։ Գալիք օրերը բոլորիցս շատ բան են պահանջելու։ Մենք զենքը ձեռքներիս խուսափեցինք պայքարից, բայց ոգու և կամքի զենքերով պայքարն անխուսափելի է մեզ համար։ Եվ ես կոչ եմ անում բոլորին պատրաստ լինել այդ պայքարին։ Եվ այդ պայքարում հաղթելու համար մեզ պետք կգաք դուք բոլորդ՝ զինված զգոնությամբ, տոկունությամբ ու նվիրումով։ … Ես կարող եմ ձեզ հիշեցնել, որ յուրաքանչյուր անհատի, յուրաքանչյուր խմբավորման կյանքի համար, անկախ նրանից, թե որքան կարևոր է այն թվում, միշտ անհրաժեշտ է զիջել ժողովրդի և պետության բարօրության համար։ Եվ մենք կդիմանանք փորձություններին ու պայքարներին, կհաղթենք և կգոյատևենք, որպեսզի ապագայում մեր պետությունը՝ Լատվիան լինի ավելի ուժեղ և կայուն»^[14]։

«Փոխօգնության» պայմանագրի համաձայն 1940 թվականի հունիսի 17-ին, երբ խորհրդային զորքերի լրացուցիչ կոնտինգենտը մտել է Լատվիա, նա ելույթ է ունեցել ռադիոյով, կոչ արել հայտարարելով. «Մնացեք ձեր տեղերում, ես էլ եմ մնում իմ տեղում»։ Նա շարունակել է պաշտոնավարել որպես նախագահ և համագործակցել նոր խորհրդային կառավարության հետ։ 1940 թվականի հուլիսի 12-ին ստորագրել է օրենք վնասարարության դեմ պայքարի մասին և 50 այլ օրենքներ, մինչև իր հրաժարականը Ժողովրդական Սեյմի ընտրություններից հետո, որի որոշմամբ Լատվիան միացել է ԽՍՀՄ-ին^[15]։

Հրաժարական և մահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1940 թվականի հուլիսի 21-ին Ուլմանիսը հրաժարական է տվել, դիմել խորհրդային կառավարությանը՝ թոշակ ստանալու և Շվեյցարիա մեկնելու խնդրանքով։ Սակայն 1940 թվականի հուլիսի 22-ին Մոսկվայի տարածքով նրան վարչական կարգով արտաքսել են Վորոշիլովսկ (Ստավրոպոլ), որտեղ հայտնվել է հուլիսի 29-ին։ 1941 թվականի հուլիսի 4-ին նրան ձերբակալել են, իսկ 1942 թվականի օգոստոսի 1-ին տեղափոխել Թուրքմենստանի Կրասնովոդսկ (այժմ՝ Թուրքմենբաշի) քաղաք։ Մահացել է 1942 թվականի սեպտեմբերի 20-ին՝ Կրասնովոդսկ քաղաքի բանտային հիվանդանոցում։ Ականատեսների վկայությամբ՝ նրան թաղել են տեղի գերեզմանատանը։

1991 թվականի հոկտեմբերի 17-ին «Իզվեստիան» հրապարակել է հաղորդագրություն ամբաստանյալների գործողություններում հանցակազմի բացակայության պայմաններում խորհրդային շրջանի մի շարք գործերի վերանայման մասին։ Ի թիվս այլոց, վերանայվել է նաև Ուլմանիսի գործը։ Սակայն, Ուլմանիսի գերեզմանը գտնելու և նախագահի աճյունը հայրենիք վերադարձնելու փորձերն ապարդյուն են անցել։

Հայացքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1934 թվականին ելույթ ունենալով Լատվիայի համալսարանում՝ Ուլմանիսն ասել է. «Մենք պետք է շատ բան ընդօրինակենք մարքսիզմից»։ Պատմաբան Այվար Ստրանգայի կարծիքով նրա վրա հատկապես տպավորություն են թողել այն գաղափարախոսությունները, որոնք հնարավորություն են տվել պետությանը միջամտել տնտեսությանը^[13]։

Ուլմանիսին դուր են եկել այն պաշտոնյաները, որոնց ինքը կարողացել է վերահսկել։ Նա իր մարդկանց պաշտոնների է նշանակել, և նրանք երախտապարտ են եղել առաջնորդին, թեև նրանց աշխատանքի արդյունքները գոհացուցիչ չեն եղել, ինչպես Ռուդոլֆ Բանգերսկիսինը, ով նշանակվել էր «Kieģelis» աղյուսի պետական գործարանի տնօրեն ամսական 600 լատ աշխատավարձով (1930-ական թվականներին Լատվիայում մեկ անձի միջին եկամուտը տարեկան 500 լատ է կազմել, իսկ Լատգալիում՝ 300 լատ), բայց նա գործարանը հասցրել է սնանկության^[13]։

«Ազգային արդարության» կարգախոսով Ուլմանիսը սկսել է ստեղծել «Լատիշական Լատվիա»։ Սկզբում նրանք հողը խլել են գերմանացիներից, այն բաժանել գյուղացիների միջև մանր կտորների, հետո հերթը հասել է այն քաղաքներին, որտեղ բնակվել են գերմանացիներ ու հրեաներ տարեկան 800 լատ եկամուտով. նրանք սկսել են ճնշել և դուրս մղել արդյունաբերությունից և առևտրից։

Օրինակ՝ առևտրի կազմակերպման համար Առևտրա-արդյունաբերական պալատից պետք է ձեռք բերվեր առևտրի արտոնագիր, որի կանոնակարգով պահանջվում էր հաշվի առնել հայտատուի քաղաքացիությունը թույլտվություն տրամադրելիս։ Արտոնագրերի բոլոր մերժումները մինչև 1934 թվականը վերաբերել են միայն հրեաներին։ «Tanheizers» գարեջրի գործարանի սեփականատեր Աբրամ Սոբոլևիչին պարզապես հրավիրել են Լատվիական վարկային բանկ և ստիպել վաճառել գործարանը, իսկ դրա բազայի վրա ստեղծել են «Aldaris» գործարանը^[13]։

Գործունեության գնահատական[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Որոշ հետազոտողներ կարծում են, որ Ուլմանիսը մեծ ազդեցություն է ունեցել Բենիտո Մուսոլինիի գաղափարների վրա և նրա ռեժիմն անվանել են «պարաֆաշիստական»^[16]։

Իր արյամբ և կրթությամբ նա գերմանացի էր։ Հենց նրա գերմանական կրթությունն էր, որ նրան տվեց այն, ինչ նա չէր ուզում իմանալ իր գերմանական ծագման մասին։ Ինչպես պատմում էին բալթյան գերմանացիները, նրա ընտանիքը հին ժամանակներում տեղափոխվել էր հյուսիսային Հանովերից, սակայն, ապրելով զուտ լատվիական գյուղացիական բնակչության շրջանում, աստիճանաբար կորցրել էր իր ազգային ինքնությունը։ Նա այն ժամանակվա կառավարության միակ անդամն էր, ով կարող էր հետաքրքիր լինել բիզնեսի տեսանկյունից, այսինքն՝ մեկը, ում ընդունված էր պարկեշտ մարդ անվանել։ Ես հաճախ էի ափսոսում, որ այդ մարդուն չեն կարողացել համոզելով գրավել Գերմանիայի կողմը։ Չնայած նրա գերմանաֆոբիան ուժեղ էր և շատ հաճախ արտահայտվում էր շատ վանող ձևով, հակառակ դրան ստորությունը կամ սուտը նա չէր ընդունում։

- Ավգուստ Վինինգ, հուշագրություններ

Հիշատակ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2003 թվականի հուլիսի 22-ին Կարլիս Ուլմանիսի հուշարձանը կանգնեցվել է Ռիգայի այն շենքի դիմաց, որտեղ նա բնակվել է Լատվիայի կառավարման տարիներին։
Ուլմանիսի պատվին է կոչվել Ռիգայի կարևորագույն տրանսպորտային մայրուղիներից մեկը՝ Կարլյա Ուլմանիա գատվեն։
2001 թվականին թողարկվել է Ուլմանիսին նվիրված Լատվիայի փոստային նամականիշ։

Պարգևներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լաչպլեսիսի III կարգի շքանշան,
Երեք աստղերի I կարգի շքանշան (շղթայով),
Վիեստուրա I կարգի շքանշան,
I դասի,խոստովանության խաչ
Սպիտակ արծվի 1-ին աստիճանի շքանշան (Լեհաստան)
Սպիտակ վարդի 1-ին աստիճանի շքանշան (Ֆինլանդիա),
Իտալիայի թագի I կարգի շքանշան (Իտալիա),
Արծվի խաչ 1-ին աստիճանի շքանշան (Էստոնիա),
Լեհաստանի Վերածննդի I կարգի շքանշան (Լեհաստան),
Լեոպոլդի I կարգի շքանշան (Բելգիա),
Բևեռային աստղ I կարգի շքանշան (Շվեդիա),
Կշեռքի I կարգի շքանշան, շղթայով (Շվեդիա),
Թագի I կարգի շքանշան (Բելգիա),
Սուրբ Օլաֆի I կարգի շքանշան (Նորվեգիա),
Սպիտակ աստղի I կարգի շքանշան, շղթայով (Էստոնիա),
Սպիտակ առյուծ I կարգի շքանշան, շղթայով (Չեխոսլովակիա),
Սուրբ Մավրիկիոսի և Ղազարի I կարգի շքանշան (Իտալիա),
Պիոս IX-ի I աստիճանի շքանշան (Սուրբ Աթոռ),
Պատվո լեգեոնի I և V կարգի շքանշան (Ֆրանսիա),
Ռազմական խաչ 1914-1918 (Ֆրանսիա),
Ազատության խաչ 3 –րդ կարգի I աստիճան (Էստոնիա)
Վիտաուտաս Մեծի 1-ին կարգի շքանշան շղթայով (Լիտվա)։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 Encyclopædia Britannica
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 Store norske leksikon(նորվ.) — 1978. — ISSN 2464-1480
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
↑ ^5,0 ^5,1 Deutsche Nationalbibliothek Record #119079968 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
↑ Янис Шилиньш. «Что и почему нужно знать о латышских консерваторах». Rus.lsm.lv.
↑ ^7,0 ^7,1 ^7,2 Прибалтийский излом. 1918-1919. Август Винниг у колыбели эстонской и латышской государственности / Ланник, Леонтий Владимирович (перевод с немецкого). — Москва: Ассоциация книгоиздателей "Русская книга", 2019. — С. 101. — 224 с. — ISBN 978-5-907211-24-7
↑ Николай Маратович Межевич К вопросу о факторах формирования политического пространства и государственности в Прибалтике, 1917–1920 гг. // Журнал российских и восточноевропейских исторических исследований. — 2019. — В. 2 (17). — С. 184–198. — ISSN 2409-1413.
↑ Людмила Прибыльская, Леонтий Ланник, Константин Сергеевич Гайворонский (2020 թ․ մայիսի 22). «Взятие Риги 22 мая 1919 года: умалчиваемый эпизод Гражданской войны в Латвии». программа "Очевидец" на радио "Балтком". Mixnews.lv.{{cite web}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
↑ ^10,0 ^10,1 Константин Гайворонский. Как немцы сражались против латышей за свободную Латвию: парадоксы Освободительной войны // press.lv : информационный портал. — 2017.
↑ Ульманис Карлис
↑ К. Улманис: миф и человек
↑ ^13,0 ^13,1 ^13,2 ^13,3 Паулс Раудсепс Улманис был левым. Новейшие исследования историка Айвара Странги снимают позолоту с хозяйственной политики Карлиса Улманиса(լատիշերեն) = Ulmanis bija kreiss // Ir : журнал. — 2020. — № 26. — С. 28—31.
↑ Я.Урбанович, И.Юргенс, Ю.Пайдерс Январь-июнь 1940 года. Создание тоталитарной системы завершено // Черновики будущего. Латвия 1934-1941 / Васильев, А.А.. — Рига: Балтийский форум, 2011. — С. 296-299. — 544 с. — ISBN 978-9984-9884-9-8
↑ Инесис Фелдманис (2017 թ․ սեպտեմբերի 3). «Kārlis Ulmanis un viņa zaudētā paradīze». Латвияс авизе (լատվիերեն). LA.LV. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 26-ին.
↑ Peter Davies and Derek Lynch. The Routledge companion to fascism and far-right. 2002. p. 244.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Карлис Улманис — Pribalt.info
В Туркменбаши поставят памятник президенту Латвии Улманису // Lenta.ru, 20 ноября 2010.
Обнаружен паспорт Карлиса Ульманиса — латвийского лидера в 30—40-х годах
Ulmanis Kārlis // Энциклопедия исторической терминологии Արխիվացված 2021-12-27 Wayback Machine(լատիշերեն)
Ulmanis, Kārlis Augusts Vilhelms(լատիշերեն)
Kārlis Ulmanis, Latvijas Valsts prezidents 1936—1940, president.lv(լատիշերեն)
Aivars Stranga. Kārļa Ulmaņa autoritārā režīma saimnieciskā politika. Rīga: Latvijas Universitāte, 2017. - 270 c. - ISBN 9789934182389.

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Կարլիս Ուլմանիս» հոդվածին։

[_292dbbaa87f08444-1] 1,0 ^1,1 Encyclopædia Britannica

[_8dddc7343a8fcd06-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)

[_457616aeb0809beb-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 Store norske leksikon(նորվ.) — 1978. — ISSN 2464-1480

[_e245804f09286922-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.

[_59f20e1aa6fe9e35-5] 5,0 ^5,1 Deutsche Nationalbibliothek Record #119079968 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.

[6] Янис Шилиньш. «Что и почему нужно знать о латышских консерваторах». Rus.lsm.lv.

[:1-7] 7,0 ^7,1 ^7,2 Прибалтийский излом. 1918-1919. Август Винниг у колыбели эстонской и латышской государственности / Ланник, Леонтий Владимирович (перевод с немецкого). — Москва: Ассоциация книгоиздателей "Русская книга", 2019. — С. 101. — 224 с. — ISBN 978-5-907211-24-7

[8] Николай Маратович Межевич К вопросу о факторах формирования политического пространства и государственности в Прибалтике, 1917–1920 гг. // Журнал российских и восточноевропейских исторических исследований. — 2019. — В. 2 (17). — С. 184–198. — ISSN 2409-1413.

[9] Людмила Прибыльская, Леонтий Ланник, Константин Сергеевич Гайворонский (2020 թ․ մայիսի 22). «Взятие Риги 22 мая 1919 года: умалчиваемый эпизод Гражданской войны в Латвии». программа "Очевидец" на радио "Балтком". Mixnews.lv.{{cite web}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)

[:0-10] 10,0 ^10,1 Константин Гайворонский. Как немцы сражались против латышей за свободную Латвию: парадоксы Освободительной войны // press.lv : информационный портал. — 2017.

[11] Ульманис Карлис

[12] К. Улманис: миф и человек

[:2-13] 13,0 ^13,1 ^13,2 ^13,3 Паулс Раудсепс Улманис был левым. Новейшие исследования историка Айвара Странги снимают позолоту с хозяйственной политики Карлиса Улманиса(լատիշերեն) = Ulmanis bija kreiss // Ir : журнал. — 2020. — № 26. — С. 28—31.

[14] Я.Урбанович, И.Юргенс, Ю.Пайдерс Январь-июнь 1940 года. Создание тоталитарной системы завершено // Черновики будущего. Латвия 1934-1941 / Васильев, А.А.. — Рига: Балтийский форум, 2011. — С. 296-299. — 544 с. — ISBN 978-9984-9884-9-8

[15] Инесис Фелдманис (2017 թ․ սեպտեմբերի 3). «Kārlis Ulmanis un viņa zaudētā paradīze». Латвияс авизе (լատվիերեն). LA.LV. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 26-ին.

[16] Peter Davies and Derek Lynch. The Routledge companion to fascism and far-right. 2002. p. 244.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]