Լաուրա Չերետա
Լաուրա Չերետա իտալ.՝ Laura Cereta | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | 1469[1][2][3][…] |
| Ծննդավայր | Բրեշիա, Բրեշիա, Լոմբարդիա |
| Վախճանվել է | 1499[1][2][3][…] |
| Վախճանի վայր | Բրեշիա, Բրեշիա, Լոմբարդիա |
| Մասնագիտություն | գրող և կանանց իրավունքների պաշտպան |
| Քաղաքացիություն |  Վենետիկի հանրապետություն |
 Laura Cereta Վիքիպահեստում | |
Լաուրա Չերետա (իտալ.՝ Laura Cereta, 1469[1][2][3][…], Բրեշիա, Բրեշիա, Լոմբարդիա - 1499[1][2][3][…], Բրեշիա, Բրեշիա, Լոմբարդիա), իտալացի բանաստեղծուհի և ֆեմինիստ, Իտալիայի 15-րդ դարի խոշորագույն հումանիստներից մեկը։ Չերետան առաջիններից մեկն էր, որ կանանց բարեկամությունը և խնդիրները դարձրեց իր ստեղծագործությունների գլխավոր թեման։ Հայտնի է նաև իր ժամանակի նշանավոր մտավորականներին հասցեագրված նամակներով։
Կյանք և ստեղծագործություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Չերետան ծնվել է 1469 թվականի սեպտեմբերին, հարուստ ընտանիքում։ Երեխա ժամանակ Լայրան հաճախ էր հիվանդանում և տառապում էր անքնությունից։ Նա ընտանիքի վեց երեխաներից ավագն էր։ Նրանց ընտանիքը բարձր դիրք էր զբաղեցնում հասարակության մեջ, հայրը` Սիլվեստրո Չերետան, թագավորի իրավաբանը և մագիստրն էր։ Լիրայի մայրը՝ Վերոնիկա դի Լենոն, հայտնի ձեռներեց էր։ Ծնողները, բարձր գնահատելով կրթության անհրաժեշտությունը, յոթնամյա Լաուրային ուղարկում էին վանք սովորելու։ Այստեղ միանձնուհի դաստիարակների օգնությամբ նա սովորեց լատիներեն կարդալ և գրել, ինչպես նաև ծանոթացավ կրոնի հիմունքներին։ Միանձնուհի ուսուցիչ դաստիարակը մեծ ազդեցություն ունեցավ Լաուրայի վրա, աղջկան սովորեցրեց նաև ասեղնագործել։ Երկու տարի վանքում սովորելուց հետո հայրը Լաուրային տուն տարավ, որպեսզի խնամի իր կրտսեր եղբայրներին ու քույրերին։ Բայց մի քանի ամիս հետո աղջիկը վերադարձավ վանք` ուսումը շարունակելու։ Երբ նա դարձավ տասներկու տարեկան, հայրը նորից նրան վերադարձրեց տուն, որպեսզի խնամի եղբայրներին ու քույրերին և օգնի տնային աշխատանքներին։ Ի թիվս այլ գործերի, Չերետան զբաղվում էր եղբոր կրթությամբ և ստանձնել էր հոր քարտուղարի պաշտոնը։ Այդ ժամանակ Չերետան մեծ հետաքրքրություն էր ցուցաբերում մաթեմատիկայի, աստղագիտության, ագրոնոմիայի և բարոյագիտության նկատմամբ։
1484 թվականին՝ 15 տարեկան հասակում, Լաուրան ամուսնացավ վիեննացի վաճառականի հետ, որը հետաքրքրվում էր նաև գիտությամբ։ Դատելով նրա նամակներից` Լաուրան ամուսնության ընթացքում որոշ խնդիրներ և տարաձայնություններ է ունեցել։ Չերետաին շատ էր մտահոգում կատարյալ ամուսնությունը և իր նամակներում նա հաճախ իդեալական ամուսնությունը նկարագրում էր որպես գործընկերություն, փոխադարձ հարգանք, ազնվություն և սեր։ Այնուամենայնիվ, նա հստակորեն առանձնացնում էր ամուսնությունը ընկերությունից և չէր շփոթում այդ հասկացությունները։ Ինչպես իր ժամանակի շատ հումանիստներ, Լաուրան հայտնի դարձավ դեռ վաղ տարիքում, սակայն, ի տարբերություն մյուսների, ամուսնությունից հետո նա չհրաժարվեց կրթությունից և գրականությունից։ Հարսանիքից ութ ամիս անց Լաուրայի ամուսինը հիվանդացավ ժանտախտով և մահացավ։ Նրանք երեխաներ չունեին, և Չերետան այլևս երբեք չամուսնացավ։
Ամուսնու մահից երկու տարի անց Չերետան թոթափեց վիշտը և կրկին սկսեց զբաղվել գրականությամբ և հումանիզմով։ Մարդասիրության հանդեպ նրա հետաքրքրությունների և դրա հետ կապված ամեն ինչի հիմնական պատճառը Լաուրան համարեց մարդկանց հետ գիտելիքները կիսելու իր ցանկությունը։ Նա շարունակեց նամակներ գրել ընկերներին և ընտանիքի մերձավոր շրջապատին՝ քննարկելով անձնական խնդիրներ, ինչպիսիք են մոր և ամուսնու հետ հարաբերությունները։ Այդ նամակներում Չերետան անցկացնում էր ինքնավերլուծություններ, որը բնորոշ էր այդ ժամանակաշրջանի հումանիստներին։ Նրա նամակներում կան նաև վկայություններ իր ժամանակակից կանանց կյանքի մասին։ Նա պաշտպանում էր կրթված կանանց հայեցակարգը և դատապարտում ընտանեկան բռնությունը։ Բացի այդ, հանրային դասախոսություններում և ակնարկներում Չերետան ուսումնասիրում էր կանանց պատմությունն ու ներդրումը Եվրոպայի մտավոր և քաղաքական կյանքում։ Իր ողջ կյանքի ընթացքում հասարակության կողմից Լաուրայի արժանիքների և տաղանդի գնահատման հետ մեկտեղ նա ենթարկվել է նաև քննադատության։ Հիմնական մեղադրանքներից մեկն այն էր, որ կինը կրթված չպետք է լինի և որ Լորայի բոլոր գործերը գրվել են հոր կողմից։ Այս հայտարարություններին Չերետան բավականին խիստ պատասխանեց։ 1488 թվականին Չերետան իր 82 նամակներից գիրք կազմեց, և չնայած նրան, որ նրա գործերը տարածված էին Իտալիայում, գիրքը մնաց չհրատարակված մինչև 17-րդ դար։ Ժողովածուն ձեռագրի տեսքով տարածվել էր Վերոնայի, Վենետիկի և Բրեշիի հումանիստների շրջանում։
Մահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Չերետան մահացավ 30 տարեկան հասակում։ Նրա մահվան հանգամանքները հայտնի չեն։ Կյանքի վերջին տարիների նրա գործերից ոչ մեկը չի պահպանվել։ Նրա պատվին կազմակերպվել էր հանրային հուղարկավորություն և զբոսանք, ինչը անսովոր էր կանանց համար։ Նրան հիշում են որպես հանրահայտ կին, որը Վերածննդի դարաշրջանից հետո հիմք դրեց բազմաթիվ ֆեմինիստական և հումանիստական ստեղծագործությունների։
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Gill, Amyrose Mccue. «Fraught Relations in the Letters of Laura Cereta: Marriage, Friendship, and Humanist Epistolarity.» Renaissance Quarterly 62
- Рябова Т. Б. Лаура Черета, итальянская гуманистка XV века // Интеллектуальная история в лицах: 7 портретов мыслителей средневековья и Возрождения. Иваново, 1996
- Cereta, Laura. «Letter to Augustinus Aemilius, Curse against the Ornamentation of Women.» Bizzell and Herzberg: 493—495. (accessed October 24, 2014).
- Gill, Amyrose Mccue. «Fraught Relations in the Letters of Laura Cereta: Marriage, Friendship, and Humanist Epistolarity.» Renaissance Quarterly 62, no. 4 (Winter2009 2009): 1098—1129. (accessed December 14, 2014).
- Julie, Kane. n.d. «Letter from Laura Cereta: Brescia, 1488.» (accessed October 24, 2014).
- King, Margaret L. «Petrarch, the Self-Conscious Self, and the First Women Humanists.» Journal of Medieval & Early Modern Studies 35, no. 3 (Fall2005 2005): 537—558.(December 14, 2014).
- King, Margaret L., and Albert Rabil. 1983. Her immaculate hand: selected works by and about the women humanists of Quattrocento Italy. Binghamton, N.Y.: Center for Medieval & Early Renaissance Studies, 1983.
- Lonergan, Corinna Salvadori. «Dialogue on the Infinity of Love/Collected Letters of a Renaissance Feminist/The Worth of Women: Wherein is Clearly Revealed their Nobility and their Superiority to Men…(Book).» Renaissance Studies 12, no. 3 (September 1998): 435—439 (accessed December 14, 2014).
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- «Brooklyn Museum: Elizabeth A. Sackler Center for Feminist Art: The Dinner Party: Heritage Floor: Laura Cereta»
- «Collected Letters of a Renaissance Feminist.» Արխիվացված 2018-08-15 Wayback Machine
- «Laura Cereta Facts, information, pictures»
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Լաուրա Չերետա» հոդվածին։ |
| ||||||||||||
