Լաբիրինթոս Օրտա (զբոսայգի)

Լաբիրինթոս Օրտա; (կատ.՝ Parc del Laberint d’Horta)
Տեսակ	քաղաքային զբոսայգի և hedge maze?
Երկիր	Իսպանիա
Վարչատարածք	Horta?
Հիմնվել է	1794
Բացվել է	1971
Ճարտարապետ	Դոմենիկո Բագուտի

Լաբիրինթոս Օրտա զբոսայգի (կատ.՝ Parc del Laberint d’Horta, իսպ.՝ Parc del Laberint d’Horta), պատմական զբոսայգի Բարսելոնայում, քաղաքի նմանատիպ ամենահին այգին։ Գտնվում է Դեսվալս ընտանիքի նախկին կալվածքի տարածքում` Կոլսերոլա լեռնապարի բարձունքներից մեկի լանջին։ Զբոսայգին ընդգրկում է 18-րդ դարի այգին` նեոդասականության ոճով, և 19-րդ դարի այգին` ռոմանտիզմի ոճով։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լաբիրինթոս այգու պատմությունը սկսվում է 1791 թվականին, երբ մարքիզ Ժոան Անտոնի Դեսվալս ի դ’Արդենան` հողատարածքի սեփականատերը, ճարտարապետ Դոմենիկո Բագուտիի հետ մշակում է նեոդասականության ոճով այգի։ Ծրագիրն իրականություն են դարձնում վարպետներ Ժաումեն և Անդրեու Վալսը, ինչպես նաև ֆրանսիացի այգեպան Ժոզեֆ Դելվալիեն։

19-րդ դարի կեսին մարքիզի սերունդները վարձում են ճարտարապետ Էլիես Ռոջենթին, որպեսզի ընդարձակի այգին։ Ռոջենթը մշակում է ռոմանտիզմի ոճով նախագիծը` տաղավարներով, ծաղկաթմբերով, ջրվեժներով։ Ծրագրում կար նաև ջրանցք, որ միացնում էր վերին և միջին սանդղավանդերը։ Ջրանցքը կառուցվել է 1853 թվականին^[1]։

1880 թվականին Դեսվալսի պալատի կողքին ձևավորվում է ընտանեկան այգի։

19-րդ դարի վերջին Դեսվալսների առանձնատունը դառնում է հասարակական ու մշակութային միջոցառումների, ինչպես նաև բացօթյա թատերական ներկայացումների կազմակերպման վայր։

1967 թվականին Դեսվալսների ընտանիքը այգին հանձնում է Բարսելոնայի քաղաքային իշխանություններին, ինչից հետո այն բացվում են հասարակության այցելությունների համար 1971 թվականին։ Եվրամիության հովանավորությամբ մասշտաբային վերականգնման աշխատանքներ են իրականացվել 1994 թվականին։

Ժամանակակից կիրառում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ներկայումս տարածքը զբոսայգի-թանգարան է` այցելությունների սահմանափակումով (այգի միաժամանակ չի կարող մտնել 750-ից ավել մարդ), որ սահմանվել է 1994 թվականին զբոսայգին և նրա տարածքի շինությունները պահպանելու նպատակով։ Այգու տարածքում արգելված են պիկնիկները (դրանց համար հրապարակ է ձևավորվել այգու մուտքից ոչ հեռու), շների զբոսանքները, հեծանվով այցելությունները և աղմկոտ խաղերը^[1]^[2]։

1993 թվականից սկսած` Դեվալսների հին պալատում գործում են Լաբիրինթոսի կառուցման կենտրոնը (Centre de Formación del Laberint), Բարսելոնայի քաղաքային իշխանություններին պատկանող Այգեգործական ինստիտուտը, ինչպես նաև մասնագիտացված գրադարան։

Հունիս-հուլիս ամիսներին քաղաքային իշխանությունները կազմակերպում են դասական երաժշտության համերգներ^[2]։

Կառուցվածք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մուտքից աջ գտնվում է Դեսվալսների նախկին պալատը, որը նեոգոթիկայի տարրերով է և նեոարաբական ոճով։ Այս համալիրի մեջ է մտնում նաև Torre Sobirana միջնադարյան աշտարակը։

Այգին, որի մակերեսը 9.1 հա է, բաժանված է երկու մասի` նեոդասական և ռոմանտիկ այգիներ։ Ամբողջ այգու տարածքում տեղակայված են բազմաթիվ քանդակներ, որոնցից շատերը ստեղծված են հին հունական դիցաբանության մոտիվներով, մյուսները` ազգային։

Նեոդասական այգի[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նեոդասական այգին բաղկացած է երեք սանդղավանդերից.

Ստորին հարթակում գտնվում է բավիղը` բույսերից կենդանի ցանկապատով։ Նրանից է առաջացել այգու անունը։ Լաբիրինթոսը բաղկացած է 750 մ երկարությամբ ձգվող նոճիներից։ Մուտքի մոտ տեղադրված է մարմարե քանդակ, որ պատկերում է Արիադնային, Թեսևսին, իսկ կոմպոզիցիայի կենտրոնում սիրո աստված Էրոսն է։
Միջին հարթակում` ուղիղ լաբիրինթոսի տակ, գտնվում են իտալական ոճով երկու տաղավարներ` տոսկանյան սյուներով ու Դանայայի ու Արիադնայի քանդակներով, որոնք հին հռոմեական կլորավուն տեսակի մեհյանների ճիշտ կրկնօրինակն են։ դեպի երրորդ հարթակ տանող մեծ աստիճանի հարևանությամբ գտնվում է գինու ու գինեգործության աստծո` Դիոնիսոսի քանդակը։
Երրորդ` ամենաբարձր հարթակում կա տաղավար` նվիրված ինը մուսաներին։ Տաղավարի հետևում գտնվում է մեծ ջրավազան, որի ջուրը բնական աղբյուրներից է։

Երկրորդ և երրորդ սանդղահարթակները բաժանված են «Ռոմանտիկ ջրանցքով», որի ծայրամասերից մեկու ձևավորել են «Սիրո կղզին» (Illa de l’Amor):

Ռոմանտիկ այգի[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ռոմանտիկ այգին բաժանված է տարբեր ծաղկաթմբերի և փոքր հրապարակների, որոնք գտնվում են մեծ ծառերի ստվերում։ Այգու այս մասում կա ջրվեժ։ Այստեղ այգու սկզբնական տեսքից քիչ հետքեր են պահպանվել։ Հավանաբար ռոմանտիկ այգին ձևավորվել է մահվան թեմայով. այստեղ նույնիսկ կա փոքր գերազմանոցի նմանագործում, մինչդեռ նեոդասական այգին սիրո թեմայով է ստեղծված։

Բուսականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Այգում տնկվել են տարատեսակ, այդ թվում և հազվադեպ հանդիպող ծառատեսակներ։ Դրանցից են քարե կաղնին (Quercus ilex), գնդաձև էվկալիպտը (Eucalytus globulus) և մաթուզենին (Arbutus unedo): Շատ են մշտադալար ծառատեսակները։ Ծաղիկներից աչքի են ընկնում աֆրիկյան շուշանները, որոնք անվանում են «սիրո ծաղիկներ»։

Այգում աճեցնում են կամելիաներ, իսկ մուտքը զարդարում են կարմիր ալպիական մանուշակները։

Լաբիրինթոս[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լաբիրինթոսը հիմնադրվել է 1792 թվականին՝ դառնալով այգու գլխավոր տարրը։ Լաբիրինթոսի չափը 45х48 մ է։ Ցանկապատի երկարությունը 750 մ է։ Կենդանի ցանկապատը բաղկացած է նոճիներից, բարձրությունը 2.5 մ է։ Լաբիրինթոսի մուտքը գտնվում է նրա հարավարևմտյան անկյունում. այն նոճիներով ձևավորված կամար է։ Լաբիրինթոսի մուտքի մոտ տեղադրված է բարձրաքանդակ, որ ներկայացնում է Արիադնային Թեսևսին կծիկ տալիս։ Քանդակի պատվանդանին գրված է.

Entra, saldrás sin rodeo

El laberinto es sencillo
No es menester el ovillo
Que dio Ariadna a Teseo.

Լաբիրինթոսի կենտրոնում կա կլորավուն փոքր հրապարակ, որից դուրս է գալիս 8 ճանապարհ։ Նրանցից յուրաքանչյուրը նշված է նոճու կամարով։ Հրապարակի կենտրոնում կա քանդակ, ինչպես նաև քարից շրջանաձև նստարան։

Հետաքրքիր փաստեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Իսպանիայի միապետները երեք անգամ այցելել են այգի։
Միջին հարթակի տաղավարները բանաստեղծ Ժոան Մարագալի կողմից ընտրվել են դասական ներկայացումներ ցույց տալու համար։ 1898 թվականի հոկտեմբերի 10-ին տեղի է ունեցել Գյոթեի «Իփիգենիան Տավրիսում» ողբերգության առաջնախաղը, որ թարգմանել էր Մարագալը^[3]։
Այգում նկարահանվել են գերմանացի կինոռեժիսոր Թոմ Տիկվերի «Պարֆյումեր՝ մի մարդասպանի պատմությունը» ֆիլմի դրվագներ։
Այգում նկարահանվել են ամերիկացի կինոռեժիսոր Լինն Բոուսմանի «11-11-11» ֆիլմի դրվագներ։

Պատկերասրահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դեսվալսների պալատը
Դանայայի տաղավարը
Երկու տաղավար
Դիոնիսոսի կիսանդրին
Նեոդասական տաղավարը
Էգերիայի շատրվանը
Ռոմանտիկ ջրանցքը
Ջրվեժ ռոմանտիկ այգում
Տնային այգի
Տոսախի այգի: Պալատը գտնվում է աջ կողմում` քարե ցանկապատի հետևում:

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 «Home | Turisme | El web de la ciutat de Barcelona». Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ հուլիսի 22-ին. Վերցված է 2017 թ․ սեպտեմբերի 4-ին.
↑ ^2,0 ^2,1 Parc del Laberint d`Horta in Barcelona(չաշխատող հղում)
↑ Alexandre Cirici i Pellicer, Barcelona pam a pam. — Barcelona 1971 (7th ed. 1985) Ed. Teide ISBN 84-307-8187-0

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բարսելոնայի այգիներն ու զբոսայգիները Արխիվացված 2013-08-07 Wayback Machine

[autogenerated2-1] 1,0 ^1,1 «Home | Turisme | El web de la ciutat de Barcelona». Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ հուլիսի 22-ին. Վերցված է 2017 թ․ սեպտեմբերի 4-ին.

[autogenerated1-2] 2,0 ^2,1 Parc del Laberint d`Horta in Barcelona(չաշխատող հղում)

[cirici-3] Alexandre Cirici i Pellicer, Barcelona pam a pam. — Barcelona 1971 (7th ed. 1985) Ed. Teide ISBN 84-307-8187-0

[1]

[2]

[3]