Էլլա Բեյքեր

Էլլա Բեյքեր;
Ծնվել է	դեկտեմբերի 13, 1903
Ծննդավայր	Նորֆոլկ, Վիրջինիա, ԱՄՆ
Մահացել է	դեկտեմբերի 13, 1986 (83 տարեկան)
Մահվան վայր	Նյու Յորք շրջան, Նյու Յորք, Նյու Յորք, ԱՄՆ
Քաղաքացիություն	ԱՄՆ և Անգլիա
Ազգություն	աֆրոամերիկացի և աֆրոամերիկացի
Կրթություն	Shaw University?
Մասնագիտություն	կանանց իրավունքների պաշտպան, իրավապահ, հասարակական գործիչ և ակտիվիստ
Աշխատավայր	Գունավոր բնակչության աջակցման ազգային ասոցիացիա, ԱՄՆ հանրային աշխատանքների վարչություն, Southern Christian Leadership Conference? և YWCA USA?
Պարգևներ և ; մրցանակներ	Կանանց փառքի ազգային սրահ և «Կանդակիա» մրցանակ
Անդամություն	Խաղաղության և ազատության կանանց միջազգային միություն
	Ella Baker Վիքիպահեստում

Էլլա Ջոզեֆինա Բեյքեր (անգլ.՝ Ella Josephine Baker, դեկտեմբերի 13, 1903(1903-12-13)^[1]^[2], Նորֆոլկ, Վիրջինիա, ԱՄՆ - դեկտեմբերի 13, 1986(1986-12-13)^[1]^[2], Նյու Յորք շրջան, Նյու Յորք, Նյու Յորք, ԱՄՆ^[5]), ամերիկացի հասարակական գործիչ և ԱՄՆ-ի սևամորթ քաղաքացիների իրավունքների շարժման ակտիվիստ։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Էլլա Բեյքերը ծնվել է 1903 թվականին, Վիրջինիա նահանգի Նորֆոլկ քաղաքում և մեծացել է Հյուսիսային Կարոլինայում։ Դեռ մանկուց նա տատիկի՝ ստրկության տարիների մասին պատմությունների ազդեցության տակ կողմ է եղել սոցիալական արդարությանը^[6]^[7]։ 1918 թվականին նա ընդունվել է սևամորթների Շոու համալսարանն ու ավարտել է այն 1927 թվականին^[5]։ Հետագայում տեղափոխվել է Նյու Յորք՝ աշխատանք փնտրելու նպատակով, որտեղ հանդիպել է Մեծ ճգնաժամից տառապող բազմաթիվ մարդկանց։ Այդ ժամանակ սկսել է զբաղվել քաղաքական գործունեությամբ^[5]։

1930 թվականին Բեյքերը միացել է Ջորջ Շույլերի կողմից հիմնվող «Երիտասարդ նեգրերի կոոպերատիվ լիգային» (անգլ.՝ Young Negroes Cooperative League), որի նպատակն էր աֆրոամերիկացիների տնտեսական ուժի զարգացումը^[6]։ Նա անդամակցել է նաև կանանց մի շարք կազմակերպությունների^[6]։ Հետաքրքրվել է հարլեմյան վերածննդի մշակույթով։ Բեյքերը ելույթ է ունեցել երկրորդ իտալա-եթովպիական պատերազմի դեմ և սատարել է Սքոթսբորոյի տղաների պաշտպանությանն ուղղված արշավները։ Նաև Հարլեմյան գրադարանում հիմնել է սևամորթների պատմական ակումբ^[8]։

30-ական թվականների վերջին Բեյքերն ամուսնացել է Թ. Ջ. Ռոբերտսի հետ և միացել է Գունավոր մարդկանց առաջընթացի ազգային ասոցիացիային (NAACP)^[5]։ 1940 թվականին նա դարձել է NAACP-ի քարտուղար, այնուհետև զբաղեցրել է կազմակերպության առանձին տարբեր բաժինների նախագահի պաշտոնը։ Նա ստիպած է եղել բացառապես տղամարդկանցից բաղկացած կազմակերպությունում պայքարել իր ձայնը լսելի դարձնելու համար։ Խիստ հիերարխիայի քննադատ է եղել^[9]։ 1945 թվականին ծանոթացել է NAACP-ի մեկ այլ կին ակտիվիստի՝ Ռոզա Փարքսի հետ, ում վրա մեծ ազդեցություն է ունեցել^[10]։ 1946 թվականին Բեյքերը թողել է աշխատանքը NAACP-ում՝ դժգոհ լինելով այնտեղի բյուրոկրատիայից։ Ինչպես նաև, ստիպված է եղել հոգ տանել իր զարմուհու համար։ Այնուամենայնիվ, նա շարունակել է համագործակցությունը կազմակերպության նյույորքյան բաժնի հետ և զբաղվել է սևամորթ երեխաների կրթության որակի բարելավմամբ^[5]։ 1955 թվականին ոգեշնչվելով Մոնտգոմերիում ավտոբուսների դեմ բոյկոտով՝ Բեյքերն սկսել է ԱՄՆ-ի հարավում Ջիմ Քրոուի օրենքների դեմ պայքարի համար միջոցներ հայթայթել^[7]։ 1958 թվականին նա բաժանվել է ամուսնուց։ Բեյքերը միշտ թաքցրել է իր անձնական կյանքը^[11]։

1957 թվականին Բեյքերը մասնակցել է Քրիստոնեական հարավային կոնֆերենցիայի հիմնադրմանը, որի հիմնական գործունեությունն ուղղված էր սևամորթների հանդեպ խտրականության դեմ պայքարին։ 1960 թվականին նա թողել է կազմակերպությունն ու մասնակցել է Բռնության դեմ ուսանողական կոմիտեի ստեղծմանը։ Նրա ղեկավարությամբ կոմիտեն դարձել է ԱՄՆ-ում մարդու իրավունքների համար պայքարող առաջատար կազմակերպություններից մեկը^[5]^[7]։

Մինչև իր կյանքի վերջը Բեյքերն աչքի է ընկել սևամորթների իրավունքների համար պաշտպանությամբ։ 1972 թվականին նա աջակցել է ակտիվիստ Անժելա Իվոն Դևիսի ազատության համար արշավը, նաև դեմ է եղել ապարտհեյդին Հարավաֆրիկյան Հանրապետությունում։ Մահացել է 83 տարեկան հասակում, 1986 թվականին, իր ծննդյան օրը^[5]։

Պարգևներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Candace Award (1984)
Ընդգրկվել է Կանանց փառքի ազգային սրահում (1994)

Հիշատակ և նշանակություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Էլլա Բեյքերը նշանակալի ներդրում է ունեցել 1950 և 60-ական թվականների քաղաքացիական իրավունքների համար պայքարում, այնուամենայնիվ, նա ավելի պակաս հայտնի է, քան այնպիսի ակտիվիստներ, ինչպիսիք են Ռոզա Փարքսը, Մերի Մաքլեոդ Բեթյունը և Դորոթի Հայթը^[6]։ Նրա անունով է կոչվել մարդու իրավունքների պաշտպանության կենտրոն Օքլենդում^[6]^[7]։ 2009 թվականին ԱՄՆ-ում նրա հիշատակին նամականիշ է թողարկվել։

Ակտիվիստի արխիվները պահվում են Նյու Յորքի հանրային գրադարանում։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Encyclopædia Britannica
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Susan Gushee O’Malley Baker, Ella Josephine (13 December 1903–13 December 1986), civil rights organizer // American National Biography Online / S. Ware — [New York]: Oxford University Press, 2017. — ISSN 1470-6229 — doi:10.1093/ANB/9780198606697.ARTICLE.1500989
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 Bracks L. L. African American Almanac: 400 years of black excellence — 2nd — Visible Ink Press, 2024. — ISBN 978-1-57859-780-2
↑ https://www.womenofthehall.org/inductee/ella-baker/
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 ^5,3 ^5,4 ^5,5 ^5,6 Ella Baker(անգլ.) // Энциклопедия Британника. Архивировано из первоисточника 28 Մարտի 2020.
↑ ^6,0 ^6,1 ^6,2 ^6,3 ^6,4 «Randolph: The work and wisdom of Ella Baker». The Philadelphia Tribune (անգլերեն). 2.03.2019. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ դեկտեմբերի 7-ին. Վերցված է 2019 թ․ դեկտեմբերի 7-ին.
↑ ^7,0 ^7,1 ^7,2 ^7,3 «Who Was Ella Baker?». Ella Baker Center (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ դեկտեմբերի 11-ին. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 5-ին.
↑ Elliott, Aprele. «Ella Baker: Free Agent in the Civil Rights Movement.» Journal of Black Studies, vol. 26, no. 5, 1996, pp. 593—603. JSTOR, www.jstor.org/stable/2784885.
↑ Ransby, B. (12.06.2015). «Ella Taught Me: Shattering the Myth of the Leaderless Movement». Colorlines. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ մարտի 10-ին. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 8-ին.
↑ Theoharis, 2013, էջ 25
↑ Ransby, 2003, էջ 9

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ransby, B. Ella Baker and the Black Freedom Movement: A Radical Democratic Vision. — Chapel Hill: University of North Carolina Press, 2003. — ISBN 0-8078-2778-9
Theoharis, J. The Rebellious Life of Mrs. Rosa Parks. — Beacon Press, 2013. — ISBN 9780807076927

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Էլլա Բեյքեր» հոդվածին։

[_c5170ad5954ca4ae-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Encyclopædia Britannica

[_0088ed5e4b7151c2-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Susan Gushee O’Malley Baker, Ella Josephine (13 December 1903–13 December 1986), civil rights organizer // American National Biography Online / S. Ware — [New York]: Oxford University Press, 2017. — ISSN 1470-6229 — doi:10.1093/ANB/9780198606697.ARTICLE.1500989

[_ac56ead1a565b5b8-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 Bracks L. L. African American Almanac: 400 years of black excellence — 2nd — Visible Ink Press, 2024. — ISBN 978-1-57859-780-2

[_197032f4d9055c7b-4] ttps://www.womenofthehall.org/inductee/ella-baker/

[britannica-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 ^5,3 ^5,4 ^5,5 ^5,6 Ella Baker(անգլ.) // Энциклопедия Британника. Архивировано из первоисточника 28 Մարտի 2020.

[tpt-6] 6,0 ^6,1 ^6,2 ^6,3 ^6,4 «Randolph: The work and wisdom of Ella Baker». The Philadelphia Tribune (անգլերեն). 2.03.2019. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ դեկտեմբերի 7-ին. Վերցված է 2019 թ․ դեկտեմբերի 7-ին.

[Center-7] 7,0 ^7,1 ^7,2 ^7,3 «Who Was Ella Baker?». Ella Baker Center (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ դեկտեմբերի 11-ին. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 5-ին.

[8] Elliott, Aprele. «Ella Baker: Free Agent in the Civil Rights Movement.» Journal of Black Studies, vol. 26, no. 5, 1996, pp. 593—603. JSTOR, www.jstor.org/stable/2784885.

[Shattering-9] Ransby, B. (12.06.2015). «Ella Taught Me: Shattering the Myth of the Leaderless Movement». Colorlines. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ մարտի 10-ին. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 8-ին.

[Theoharis—2013——25-10] Theoharis, 2013, էջ 25

[Ransby—2003——9-11] Ransby, 2003, էջ 9

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]