Պավել Ղազարյան

Պավել Ղազարյան
Ծնվել է	հունիսի 20, 1955(1955-06-20)
Ծննդավայր	Ոսկեվան, Նոյեմբերյանի շրջան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ
Մահացել է	հուլիսի 21, 2020(2020-07-21) (65 տարեկան)
Մահվան վայր	Յակուտսկ, Ռուսաստան
Քաղաքացիություն	ԽՍՀՄ և  Ռուսաստան
Կրթություն	Երևանի պետական համալսարան
Կոչում	պրոֆեսոր
Գիտական աստիճան	պատմական գիտությունների դոկտոր
Մասնագիտություն	գիտնական
Աշխատավայր	Հյուսիսարևելյան ֆեդերալ համալսարան

Պավել Լևոնի Ղազարյան (հունիսի 20, 1955(1955-06-20), Ոսկեվան, Նոյեմբերյանի շրջան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ - հուլիսի 21, 2020(2020-07-21), Յակուտսկ, Ռուսաստան), խորհրդային հայ պատմաբան, պատմական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր, հասարակական գործիչ, Յակուտիայի հայերի միության նախագահ։

Կենսագրություն

Պավել Ղազարյանը ծնվել է Հայկական ԽՍՀ Նոյեմբերյանի շրջանի Ղոշղոթան (այժմ՝ Ոսկեվան) գյուղում։ 1970 թվականին Ղոշղոթանի միջնակարգ դպրոցի 8-րդ դասարանն ավարտելուց հետո ընդունվել է Երևանի թիվ 2 արհեստագործական ուսումնարանը։ 1972-1973 թվականներին աշխատել է Երևանի տրոլեյբուսի հավաքակայանում որպես փականագործ՝ միաժամանակ ուսումը շարունակելով երեկոյան դպրոցում։

1973-1978 թվականներին սովորել է Երևանի պետական համալսարանի պատմության ֆակուլտետում։

Համալսարանն ավարտելուց հետո գործուղվել է մանկավարժական աշխատանքի Յակուտական ԻԽՍՀ Վերխոյանսկի ուլուս, որտեղ 1978-1986 թվականներին աշխատել է ուսուցիչ Բատագայի միջնակարգ դպրոցում, շրջանի հեռակա դպրոցում և շրջանային ապարատում։ 1979-1983 թվականներին եղել է ԽՍՀՄ ԳԱ Սիբիրի բաժանմունքի Յակուտիայի մասնաճյուղի հեռակա ասպիրանտուրայի ասպիրանտ։ 1985 թվականի մարտին պաշտպանել է ատենախոսություն պատմական գիտությունների թեկնածուի գիտական աստիճանի համար՝ «Վերխոյանսկի քաղաքական աքսորը 19-րդ դարի երկրորդ կեսին 20-րդ դարի սկզբին» թեմայով։ 1986 թվականի դեկտեմբերին աշխատանքի է անցել ԽՍՀՄ ԳԱ Սիբիրյան բաժանմունքի Յակուտիայի մասնաճյուղի լեզվի, գրականության և պատմության ինստիտուտում որպես կրտսեր գիտաշխատող, 1988 թվականից՝ գիտաշխատող, 1990 թվականից՝ ավագ գիտաշխատող։ 1995-1998 թվականներին սովորել է Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիայի Հեռավոր Արևելքի բաժանմունքի Հեռավոր Արևելքի ժողովուրդների պատմության, հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտի դոկտորանտուրայում։ 1998 թվականի դեկտեմբերին պաշտպանել է ատենախոսություն պատմական գիտությունների դոկտորի աստիճանի համար՝ «Յակուտական քաղաքական աքսորը ցարիզմի պատժիչ քաղաքականության համակարգում» թեմայով։ 1999 թվականից աշխատել է Սախայի Հանրապետության (Յակուտիա) Գիտությունների ակադեմիայի Հումանիտար հետազոտությունների ինստիտուտում որպես առաջատար գիտաշխատող, 2000 թվականից՝ գլխավոր գիտաշխատող։

Նախահեղափոխական շրջանի Յակուտիայի պատմության, հատկապես Յակուտիայում քաղաքական աքսորի պատմության մասնագետ է։

2001-2003 թվականներին ղեկավարել է Սախայի Հանրապետության (Յակուտիա) Գիտությունների ակադեմիայի Հումանիտար հետազոտությունների ինստիտուտի Ռուսական բնակչության ուսումնասիրության կենտրոնը, 2003-2004 թվականներին եղել է գլխավոր գիտաշխատող։ 2004 թվականին իր դիմումի համաձայն ազատվել է Հումանիտար հետազոտությունների ինստիտուտից։

Ղազարյանը գիտահետազոտական գործունեությունը համատեղել է Մ. Կ. Ամմոսովի անվան Հյուսիս-արևելյան դաշնային համալսարանի (նախկինում՝ Մ. Կ. Ամմոսովի անվան Յակուտիայի պետական համալսարան) պատմության ֆակուլտետում դասավանդելու հետ։ 2003 թվականի նոյեմբերից աշխատել է Սախայի Հանրապետության (Յակուտիա) տրանսպորտի, կապի և ինֆորմատիզացիայի նախարարությունում՝ որպես արտահաստիքային գիտական խորհրդատու։

1998 թվականին ընտրվել է Հյուսիսային ֆորումի ակադեմիայի անդամ, 2003 թվականի նոյեմբերին՝ Ռուսաստանի բնական գիտությունների ակադեմիայի իսկական անդամ, 1999 թվականից՝ Ռուսական աշխարհագրական ընկերության իսկական անդամ, 2000 թվականից՝ Ռուսաստանի ժուռնալիստների միության անդամ։ 1999-2001 թվականներին եղել է Սախայի ԻԽՍՀ Ժողովուրդների հարցերի և դաշնային հարաբերությունների նախարարության «Հյուսիս. խնդիրներ և հեռանկարներ» ամսագրի գլխավոր խմբագիրը։

1988-2000 թվականներին եղել է Յակուտիայի առաջին ազգային-մշակութային միավորման՝ Յակուտիայի հայերի միության նախագահը, 2000 թվականից՝ Ռուսաստանի հայերի միության Յակուտիայի տարածաշրջանային բաժանմունքի նախագահը, 1996 թվականից՝ Յակուտիայի հայկական մշակութային հիմնադրամի հոգաբարձու, 2001 թվականից՝ «Համախմբում» հասարակական շարժման համանախագահ, 2002 թվականից՝ ՍՀ նախագահին կից հանրային խորհրդատվական խորհրդի անդամ (Y): 2003 թվականի հոկտեմբերին ընտրվել է Համաշխարհային հայկական կոնգրեսի Գլխավոր խորհրդի անդամ։

2001 թվականին արժանացել է «Յակուտսկի լավագույն դասախոս», 2002 թվականին՝ «Յակուտիայի գիտելիքի հասարակության լավագույն դասախոս» կոչմանը։ 1989 թվականին նրան շնորհվել է «Վերխոյանսկի պատվավոր քաղաքացի» կոչում, 1996 թվականին՝ «ՍՀ (I) մշակույթի վաստակավոր գործիչ», աշխատանքի վետերան։ Եղել է Սահմանադրական հանձնաժողովի և ՍՀ (Յա) նոր Սահմանադրության մշակման աշխատանքային խմբի անդամ։

Գիտական աշխատություններ

Հրատարակել է երեք դասագիրք բուհերի հումանիտար ֆակուլտետների ուսանողների համար, 15 գիրք, մենագրություն և բրոշյուր, շուրջ 130 գիտական և 50 գիտահանրամատչելի հոդված։

Ղազարյանի հիմնական գործերը՝

• Верхоянская политическая ссылка, 1861—1903 гг. / П. Л. Казарян ; АН СССР, Сиб. отд-ние, Якут. науч. центр, Ин-т яз., лит. и истории, 172,[2] с., [8] л. ил. 21 см Прил. (1 отд. л. карт.), Якутск Кн. изд-во 1989.
• Генезис политической ссылки в России (конец XV-нач. XIX в.) : Учеб. пособие / П. Л. Казарян ; М-во общ. и проф. образования Рос. Федерации, Якут. гос. ун-т им. М. К. Аммосова, 45,[2] с. 20 см, Владивосток Б. и. 1999.
• Город Верхоянск : Ист. очерк / П. Л. Казарян, 99,[3] с. ил. 20 см, Якутск Кн. изд-во 1988.
• История Верхоянска / П. Л. Казарян, 207 с. ил. 21 см, Якутск Сахаполиграфиздат 1998.
• Олёкминская политическая ссылка, 1826—1917 гг. / П. Л. Казарян ; Акад. наук Респ. Саха (Якутия), Ин-т гуманитар. исслед., 494,[1] с., [16] л. ил. 21 см Прил. (1 л. карт), 2-е изд., доп. Якутск Сахаполиграфиздат 1996.
• Олёкминская политическая ссылка, 1826—1917 гг. / П. Л. Казарян ; Рос. АН, Сиб. отд-ние, Якут. ин-т яз., лит. и истории, Дальневост. отд-ние, Ин-т истории, археологии и этнографии народов Дальнего Востока, 478,[1] с., [16] л. ил. 21 см Прил. (1 л. карт), Якутск Якут. науч. центр СО РАН 1995.
• Якутская политическая ссылка: (Ист.-юрид. исслед.) : Учеб. пособие / П. Л. Казарян ; М-во общ. и проф. образования Рос. Федерации, Якут. гос. ун-т им. М. К. Аммосова 186,[2] с. 21 см Якутск Сахаполиграфиздат 1999.
• Якутия в системе политической ссылки России, 1826—1917 гг. / П. Л. Казарян, 494,[1] с. 21 см, Якутск Сахаполиграфиздат 1998.
• Численность и состав участников польского восстания 1863—1864 гг. в якутской ссылке — Size and staff of the participants of the polish uprising in 1863—1864 during yakut exile / П. Л. Казарян ; Акад. наук Респ. Саха (Якутия), Ин-т гуманитар. исслед., 47 с. 25 см, [Препр.] Якутск ИГИ 1999.
• Ссылка в Сибирь (конец XVI-нач. XIX в.) : Учеб. пособие / П. Л. Казарян ; М-во общ. и проф. образования Рос. Федерации, Якут. гос. ун-т им. М. К. Аммосова, 55 с. 20 см, Владивосток Якутск Изд-во Якут. гос. ун-та 1999.
• Под северным сиянием: К 50-летию основания Батагая : [Заполяр. поселок в Якутии] / П. Л. Казарян, 66 с. ил. 20 см, Якутск Госкомиздат ЯАССР 1989.
• История Верхоянска. 2-е изд., доп. Якутск, 2003. — 206 с.
• Историко-демографический облик армянской диаспоры в Якутии. История и современность.
• История Верхоянска /П. Л. Казарян; Рос. Акад. наук, Сиб.отд-ние, Якут.науч.центр; П. Л. Казарян. 2-е изд., доп. Якутск: Изд-во СО РАН, 2003. — 206 с.: ил.
• Из истории учреждения Ленского пароходства // Наука и техника в Якутии
• Казарян, Павел Левонович, «Численность и состав участников польского восстания 1863—1864 гг. в якутской ссылке» Якутск: ИГИ АН РС (Я): Литограф, 1999, — 47 с.,: РГБ ОХ: 3 99-20/224-1; 3 99-20/225-X.
• От Якутска до Аяна. Под Высочайшим покровительством // Журнал «Илин» 2005 № 3
• 160-летие Якутско-Аянского тракта // Наука и техника в Якутии

Ձեռքբերումներ

• Ռուսաստանի բնական գիտությունների ակադեմիայի իսկական անդամ,
• Հյուսիսային ֆորումի ակադեմիայի իսկական անդամ,
• Պատմական գիտությունների դոկտոր,
• Յակուտսկի պետական համալսարանի պրոֆեսոր (2002),
• Ռուսաստանի աշխարհագրական ընկերության անդամ,
• Ռուսաստանի ժուռնալիստների միության անդամ,
• Վերխոյանսկի պատվավոր քաղաքացի,
• Սախայի Հանրապետության(Յակուտիա) մշակույթի վաստակավոր գործիչ,
• Ռուսաստանի աշխատանքի վետերան,

Քննադատություն

2013 թվականի հունվարի 25-ին հանրապետական «Նաշե վրեմյա» շաբաթաթերթը ծավալուն հարցազրույց է հրապարակել Ղազարյանի հետ, որը հակասական արձագանք է առաջացրել հասարակության մեջ։ Ըստ ազգային մտավորականության որոշ ներկայացուցիչների, այդ հարցազրույցում պրոֆեսորը մի շարք հակասական, կողմնակալ հայտարարություններ է արել յակուտ ժողովրդի մասին։ Նա նաև իրեն թույլ է տվել ժողովուրդներին բաժանել «վերադասների» և «ստորադասների», աչքի է ընկել նաև Յակուտների ազգային հերոս Մանչարայի նկատմամբ կոշտ քննադատությամբ (մինչև նրա հասցեին «հանցագործ տականք» արտահայտությունն օգտագործելը) և այլն։

Գրականություն

• Архипова Г. А. Рецензия на книгу Казаряна П. Л. «Верхоянская политическая ссылка 1861—1903 гг.». — Якутск, 1989. // Вопросы истории. — 1989. — № 10. — С. 161—162.
• Шостакович Б. С. Ссыльные революционеры в Сибири (XIX в.—фев. 1917 г.). — Вып. 12. — Иркутск, 1991. — С. 220—221.
• Третьяков В. Самый главный из армян — Казарян // Республика Саха. — 1995. — 24 нояб.
• Антонов Е. П. Об олекминской политической ссылке // Наука и образование. — 1998. — С. 125—126.
• Чернавская В. Политическая ссылка в Якутии // Россия и АТР. — 1998. — № 3. — С. 128—131.
• Аристакесян Г. Связи Якутии и Армении — взгляд в будущее // Саха — Новости. — 1999. — 21 окт.
• Гарский А. Якутский историк — академик РАЕН // Якутия. — 2003. — 6 дек.

Աղբյուրներ

• Сибирская ссылка — Казарян Павел Левонович
• Интервью с П. Л. Казаряном
• Диаспора. Нескучная жизнь армян в Якутии (интервью с П. Казаряном)