Նախոդկա

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Բնակավայր
Նախոդկա
Դրոշ Զինանշան

ԵրկիրՌուսաստան Ռուսաստան
Հիմնադրված է1864 թ.
Մակերես325,9 կմ²
ԲԾՄ8 մետր
Բնակչություն▼142 673 մարդ (2021)[1]
Ժամային գոտիUTC+10
Հեռախոսային կոդ4236
Փոստային դասիչ692900–692999
Պաշտոնական կայքнаходка.рф​(ռուս.)​(անգլ.)
Նախոդկա (Ռուսաստան)##
Նախոդկա (Ռուսաստան)

Նախոդկա (ռուս.՝ Нахо́дка), քաղաք Ռուսաստանի Պրիմորիեի երկրամասում։ Վարչականորեն մտնում է Նախոդկայի քաղաքային օկրուգի կազմի մեջ։ 2020 թվականի տվյալների համաձայն բնակչությունը կազմում է 145 159 մարդ, Պրիմորիեի երրորդ խոշորագույն քաղաքն է։ 1993 թվականից սկսած բնակչության թվաքանակի կայուն նվազում է նկատվում։

Գտնվում է Տռուդնի թերակղզում՝ Ճապոնական ծովի Նախոդկա ծոցի ափին, Վլադիվոստոկից 186 կմ հարավ-արևելք (ճանապարհի վրա), Ռուսաստանի արևելքում ամենահարավային քաղաքն է։ Քաղաքը ծովից կտրված է նավահանգստային գոտիով։ Հին փողոցների պատմական կառույցը ձևավորում է երկհարկանի «ստալինկաներ»։

Տնտեսությունը նեղ մասնագիտանում է նավահանգստային-տրանսպորտային համալիրում։ Բեռների վերամշակումն անցկացվում է Նախոդկա ծովային նավահանգստում, նավանորոգում, ձկնորսություն և ձկնաբուծություն։ Նախոդկայի երկաթուղային հանգույցը մի մասով կապված է Տրանսիբի հետ։ Նախոդկայից 20 կմ հեռավորության վրա գտնվում է Արևելյան խորջրյա նավահանգիստ, որը հանդիսանում է ԱՍԽՕ նավթամուղի վերջնական կետը։

Հիմնադրվել է 1864 թվականին՝ որպես հիդրոգրագրական պահակակետ։ Նավահանգստ-քաղաքի շինարարությունը կապված է եղել Վլադիվոստոկից դեպի Նախոդկա ծովային նավահանգիստը տեղափոխելու խորհրդային ղեկավարության պլանի հետ։ ԳՈւԼԱԳի բանտարկյալների ջանքերով 1947 թվականին բացվել է նավահանգիստը, 1950 թվականին բնակավայրին շնորհվել է քաղաքի կարգավիճակ։

Քաղաքի անվանում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նախոդկա, 1870 թվական

Նախոդկա քաղաքի անունը (1940 թվականից մինչև 1950 թվականը համանուն բնակավայրի) ծագում է 1859 թվականի ամռանը ռուս ծովագնացների կողմից բացված Նախոդկա նավահանգստի անունից[2]։

1953 թվականի մարտի 12-ին, Ստալինի մահից հետո, Վլադիվոստոկից Մոսկվա հեռագիր է ուղարկվել՝ «Հեռավորարևելյան նավաստիների» անունից Նախոդկա քաղաքը Ստալինոմորսկ քաղաքի վերանվանելու խնդրանքով (իսկ Ամերիկայի ծոցը՝ Ստալինոմորսկի ծոց)[3]։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ժամանակակից քաղաքի տարածքում հայտնաբերվել են յանկովյան հնագիտական մշակույթին վերաբերող երկաթի դարի բնակավայրերի հետքեր։ Լվացարանների խիտ կուտակումները ձևավորել են երկար լիսեռ, որը հարյուրավոր մետրեր ծգվում է ծովափի երկայնքով։ Կարապի լճի, Նախոդկայի նավահանգիստների, Տունգուսի, Պրոզրոչնայայի և այլ օբյեկտների ափերին, ինչպես նաև Բռատ սոպկայի տակ և Պլեմյաննիկ սոպկայի քարանձավում հայտնաբերվել են քարե և երկաթի դարերի մարդկանց բնակավայրերի մնացորդներ այժմ մասամբ կամ ամբողջությամբ ավերված են[4]։

19-րդ դար[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1855 թվականի օգոստոսի 21-ին Նախոդկայի ծոցն այցելել է անգլիական «Բարաքուդա» նավատորմի նավը, որն ուսումնասիրել էր Պետրոս Մեծի ծովածոցը թաթարական նեղուցից դեպի Ճապոնիա ճանապարհին։ Ավելի վաղ անհայտ ծոցն անգլիացիների կողմից անվանվել է Հորնեթ ծոցը։ Նավից վերադառնալուց հետո «Բարաքուդայի» սպա Ջոն Թրոնսոնը 1859 թվականին գիրք է հրատարակել, որում հետևյալ կերպ է նկարագրել բաց տարածքը. «Օգոստոսի 21-ի վաղ առավոտյան մենք հասանք Հորնեթի ծոցը, որը չափազանց բաց էր քամիների համար, որպեսզի խարիսխ գցեին այնտեղ։ Քամուց փակ ծովախորշերում և ծովափի երկայնքով գտնվում են շատ բերրի հողերը։ Ծովախորշի խորքում երևում են թաթարական փոքրաթիվ տներ…»[5]:

1859 թվականի հունիսի 17-ին «Ամերիկա» շոգենավը, որում գտնվում էր Արևելյան Սիբիրի գեներալ-նահանգապետ Ն.Ն. Մուրավյով-Ամուրսկին, հետևել է Ռուսաստանի ափերին։ Հող երևաց։ Շրջանցելով ժայռոտ հրվանդանը՝ նավը մտել է անհայտ ծոցի ջրերը։ Խիտ մառախուղ էր, որը դժվարացնում էր տեսանելիությունը, անձրև էր գալիս։ Նավը դանդաղորեն անցնում էր ծովածոցի խորքը, ափից երկու մղոն հեռավորության վրա, Սեստրա սոպկայից ոչ հեռու խարիսխ դրվեց։ Հաջորդ օրը՝ 1859 թվականի հունիսի 18-ին, շտուրման Կրասիլնիկովը պատմական գրառում է կատարել վախթյան մատյանում[6]՝

Առավոտյան ժամը 6-ին դուրս եկանք խարիսխից և գնացինք ափը տեսնելու, նկատելով խորացումը, բացեցինք ծովախորշը։ Մուրավյով-Ամուրսկիի հրամանով ծովախորշը կոչվել է Նախոդկա։
Նախոդկան, կենտրոնում՝ Գարալդ Ֆուրուգելմը[7]

1864 թվականի գարնանն Աստաֆևի հրվանդանի վրա հիմնվել է ենթասպա Գերասիմով Միխայիլ Նաումովիչի և 4 զինվորների զինվորական հիդրոգրաֆիական պահքը, որը 1860-ական թվականների վերջին ավելացել է մինչև 30 մարդու։ Հիդրոգրաֆները կատարում էին եղանակի ամենօրյա դիտարկումներ՝ նշումներ անելով ամսագրերում[8]։ 1864 թվականի օգոստոսին Ամուրի Նիկոլաևսկից Նախոդկա են ժամանել 9 ընտանիք և 7 ամուրիներ, որոնք ազատ են արձակվել Սախալինի վրա կատորգայի մեկնումից հետո։ Նրանցից 17-ը Սուչանի գետի երկայնքով հիմնել են Ալեքսանդրովկայի սլոբոդան, իսկ 4 ընտանիքներ հաստատվել են զինվորական պահքի մոտակայքում։ 1865 թվականի գարնանն Ամուրից Նախոդկա են եկել 26 գյուղացի։ Նրանք Նախոդկայում ապրել են մինչև օգոստոս, որից հետո մեկնել են Սուչան, որտեղ հիմնադրել են Վլադիմիրովկայի սլոբոդան։ 1865 թվականի մայիսի 3-ին Նախոդկայում գտնվելու ժամանակ վերաբնակներից մեկի մոտ որդի է ծնվել՝ Իվան Եֆիմովիչ Կրաևը, որը համարվում է Նախոդկայի առաջին բնիկը[9]։

1867 թվականի նոյեմբերի 13-ին Աստաֆևի հրվանդանի դիմաց Սիբիրյան տեսակարար գերատեսչության վերահսկողության տակ ձևավորվել է առևտրային ֆակտորիա։ Գերատեսչության կազմի մեջ են մտել կառավարիչ Հարալդ Ֆուրուգելմը, քարտուղար Նիկոլայ Կրյուկովը, զեմլեմեր Իվան Շիշկինը, բժիշկ Ալեքսանդր Կունցեն (Պրիմորսկի երկրամասի առաջին բժիշկը) և այլք։ Ֆինլանդիայից ներգաղթյալները 1868 թվականի ապրիլի 30-ին Նախոդկա են շոգենավով։ 1869 թվականի հունիսին զեմլեմեր Շիշկինի կողմից կազմվել է ֆակտորիայի կառուցապատման ծրագիր։ Գյուղում հայտնվել են 15 խանութներ, բաղնիք, պահեստներ, դարբնոց, գործարան, անտառային գործարան։ Շինարարական նյութերի առաքումը կառավարչի գլխավորությամբ իրականացվել է «Նախոդկա» շոգենավով։ 1870 թվականի ապրիլին «Նախոդկան» խորտակվել է, ֆակտորիան զրկվել է կանոնավոր ծովային հաղորդակցությունից։ 1871 թվականի ապրիլի 6-ին Նախոդկայում ստացած վնասվածքի պատճառով մահացել է Հարալդ Ֆուրուգելմը[10]։ 1873 թվականի մայիսի 25-ին ֆակտորիայի գույքը վերցվել է, հատուկ գերատեսչության պաշտոնյաները մեկնել են Պետերբուրգ։ Քաղաքացիական բնակչությունը տեղափոխվել է Ամբու գետ և Վլադիվոստոկ։ Ֆակտորիան դատարկվել է[11]։ Նախոդկայի ծովածոցի ափերին առաջին քաղաքացիական բնակավայրի, ֆակտորիայի և ռազմական դիրքի ճշգրիտ վայրը գտածոյի անհայտ է մնում[9]։

20-րդ դար[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վայրը, որտեղ գտնվել է Ամերիկանկան
Նախոդկա մուտք գործելիս

19-րդ դարի վերջին, մինչև Ամերիկանկա գյուղի ստեղծումը, Նախոդկայի ծովածոցի ափերին արդեն գոյություն ունեին մասնավոր տնային տնտեսություններ, որոնք գտնվում էին Լենինյան ժամանակակից փողոցի, «ՆՆՎԳ»-ի և Մորվոքզալի շրջաններում, Աստաֆևի հրվանդանի վրա գործում էր ձկնորսոցի գործարանը[12]։ 1891 թվականին Վլադիմիրո-Ալեքսանդրովսկուց մինչև Նախոդկայի ծովածոց, գրունտային ճանապարհը կազմել է 24 կմ[12]։ 1909 թվականին Նախոդկայի ծովախորշում ստեղծվել է Պրիամուրի մաքսային շրջանի մաքսային կետը ։

1907 թվականի ամռանը Կամենկի գետի ափերին Չերնիգովի նահանգից վերաբնակիչների կողմից հիմնադրվել է Ամերիկանկա գյուղը, որը մտել է Պրիմորիեի մարզի Օլգինի շրջանի Սուչանի կազմի մեջ։ 1961 թվականին Ամերիկանկա գյուղի ստեղծման մասին հնաբնակ Ն. Մակարովայի հիշողություններից.

«Օլեգ» շոգենավով ճանապարհ ընկանք։ Լուսաբացին տեսա մի հանգիստ ծովախորշ։ Տեղանքը գրեթե ամայի էր։ Մարդիկ ափ էին իջնում լուռ, լուրջ։ Իջանք, հավաքվեցինք մի մասում։ Նոր վայրում ոչ ցից կար, ոչ բակ[13]։

1915 թվականին Ամերիկանկայում բնակվում էր 806 մարդ, այդ թվում՝ 432 ռուս, 19 կորեացի, 278 օտարերկրացի, ինչպես նաև ժամանակավոր եկվորներ, բացվել է դպրոց, բնակելի տներից մեկում եկեղեցական ծառայություն է անցկացվել[14]։ 1919 թվականի վաղ առավոտյան գյուղը ենթարկվել է անգլիական «Քենթ» հածանավի հրետանային գնդակոծության։ Հնաբնակ Քսենիա Կոստիրինայի հիշողություններից. «Նավից զենքից սկսել են կրակել Ամերիկանկային։ Դա տեղի է ունեցել առավոտյան ժամը 6-ին։ Կրակոցները լսելուց հետո արթնացանք ու սկսեցինք նայել պատուհանին. ծոցում կապույտ շոգենավ կար։ Գյուղում պայթած արկերից պատուհանների ապակիները դողում էին, մարդիկ փախչում ու թաքնվում էին»[15]։ 1919 թվականի ապրիլի 22-ին Ամերիկանկայի գյուղական խորհրդի 6 անդամներ ծով են իջեցվել և այնտեղ գնդակահարվել[16]։

1930-ական թվականներին Նախոդկայի ծովածոցի ափին ինքնուրույն ավաններ են առաջացել՝ Նախոդկա, Հյուսիսային (Շևչենկոյի փողոց շրջան), Ուգոլբազա, Պադ Օբոդնայա, Ռիբակ[17]։ Նախոդկա բնակավայրը գտնվում էր նավահանգստային և կենտրոնական հրապարակի ժամանակակից փողոցի տեղում, ընդհանուր առմամբ մոտ 50 մասնավոր տուն կար։ Մարդիկ գյուղում զբաղվում էին օժանդակ տնտեսությամբ և ձկնորսությամբ։ Նավահանգստային կետն իրենից ներկայացնում էր 1935 թվականին կառուցված 125 մետր երկարությամբ պիեր, պահեստային տարածքներ և երկաթուղային ճանապարհներ։ Պիերից առաքում էին ածուխ և ընդհանուր բեռներ։ Ափին տեղակայված էին փայտե շինություններ, գրասենյակներ, ճաշարաններ, բաղնիքներ, երկաթուղային կայարան, հեռվում կանգնած էր մաքսատան շենքը։ Կար ինքնավար էլեկտրամատակարարում, որն աշխատում էր ածուխի և կերոսինի շնորհիվ։ Գյուղի միակ փողոցը՝ Դելովայան, ծովից առևտրային նավահանգստի կառավարման ժամանակակից տարածքում բարձրացել է սոպկա և ապա կտրուկ իջել Կամենկի գետի բերան, որտեղից սկսվում է գրունտային ճանապարհը դեպի Ամերիկանկա, ապա դեպի Սուչան[17]։ 1934 թվականից Աստաֆևի հրվանդանում սկսել է գործել ռազմանավերի և սուզանավերի բազա։

1934 թվականին Հեռավորարևելյան շոգենավով մշակվել է առևտրական նավահանգստի (2 բեռնատար շրջան՝ ածխի և անտառային) կառուցման առաջին նախագիծը Նախոդկայի ծոցի ափին՝ Սուչան գետի գետաբերանից, սակայն ավելի ուշ այդ գաղափարից հրաժարվել են[18]։ 1939 թվականի ապրիլին Նախոդկա «Վոյկով» ականակրով ՏՈՖ-ի հրամանատարի և Պրիմորսկի երկրամասի 1-ին քարտուղարի ուղեկցությամբ ժամանել է ՌԿԿԿ Կենտկոմի քարտուղար Անդրեյ Ժդանովը։ Ուսումնասիրելով ծովախորշը՝ Ժդանովն ասել է. «Այս վայրում կլինի գեղեցիկ քաղաք-նավահանգիստ»[19]։ Դրանից հետո, նույն տարվա հոկտեմբերի 7-ին որոշում է ընդունվել կենտրոնական կոմիտեի և ԽՍՀՄ Ժողկոմխորհի № 1646-399 «Վլադիվոստոկի առևտրային և ձկնային նավահանգիստների Նախոդկայի ծովածոց տեղափոխելու մասին» որոշումը։ 1936 թվականի մայիսի 1-ին տեղի է ունեցել Լացիս երկաթուղային կայարանի բացումը։ 1940 թվականի հուլիսի 16-ին Նախոդկա բնակավայրը դասվել է աշխատանքային ավանների շարքին։ 1944 թվականի սեպտեմբերի 9-ին ՌՍՖՍՀ Գերագույն խորհրդի նախագահի հրամանագրի համաձայն՝ Բուդյոնովսկի շրջանի բաժանումից ստեղծվել է Նախոդկայի շրջանը՝ Նախոդկա աշխատանքային գյուղում կենտրոնով։ 1947 թվականին Նախոդկայի նավահանգիստ է եկել առաջին առևտրային նավը՝ դանիական «Գրետա Մերսկ» շոգենավը, որը սարքավորումներ էր հասցրել նավահանգստի շինարարությունը շարունակելու համար[17]։

1930-1940-ական թվականներին Նախոդկայում գործել են ստացիոնար ճամբարներ և ԳՈւԼԱԳի բանտարկյալների կուտակման վայրը։ «Ուղղիչ-աշխատանքային ճամբարի և № 213 շինարարության վարչությունը» (ՆԿՎԴ Հիդրոտեխնիկական շինարարության գլխավոր վարչության համակարգում) Նախոդկայի ծովախորշում գործել է 1939 թվականի դեկտեմբերից մինչև 1941 թվականը, որից հետո առևտրային նավահանգստի շինարարությունը փոխանցվել է ՆԿՎԴ «Դալստրոյին»։ Ձկնորսական նավահանգստի շինարարության վրա բանտարկյալների ամենօրյա աշխատանքն օգտագործվել է մինչև 1958 թվականը։ Ճամբարային գոտիները տեղավորվել են 1-ին, 2-րդ, 44-րդ տեղամասերում, Աստաֆևի հրվանդանում և Լիսյեմ կղզում[20]։

1945 թվականից մինչև 1950 թվականը Նախոդկայում տեղակայված է եղել ճապոնացի ռազմագերիների ճամբար։ «Դալստրոյի» վարչությունը և նրա սոցիալական ենթակառուցվածքը գտնվում էին վարչական քաղաքում։ Նախոդկայի աշխատանքային բնակավայրի շինարարությունն իրականացվել է «Դալստրոյի» մշակած ծրագրով։ Աշխատել են նաև ազատագրված աշխատողները[20]։ Լիսյեմ կղզում բանտարկյալների գաղութը գործել է 1937-1941 թվականներին[21]։ Նախոդկայի ծովախորշում առաքման կետը (ի սկզբանե ՍՎԻՏԼի կառուցվածքում) գործել է 1938 թվականից մինչև 1946 թվականը։ Տրանզիտկայի տարանցման ճամբարային գոտիները (տեղավորել են մինչև 20 հազար դատապարտյալ) տեղակայվել են Սոլեն լճի, Չափահասության հրապարակի և Ձկնային նավահանգստի շրջաններում։ Տրանզիտկան բաժանված է եղել Վերին Տրանզիտկայի, Ստորին Տրանզիտկայի, ընդհանուր ռեժիմի ճամբարի և Կանանց ճամբարի։ Շատ բանտարկյալներ մահանում էին թոքաբորբի և ինֆեկցիոն հիվանդությունների հետևանքով, մահացածները թաղվում էին Պոգրանիչնայա ժամանակակից փողոցի շրջանում և Օբոդնիի փողոցի եզերքով (հնաբնակների վկայությամբ, փայտե սյուներն այդ վայրերում կանգնած էին դեռևս 1950-ականների վերջին)[22]։ Անհայտ գերեզմանները ցրված էին ամբողջ քաղաքում, շատ շենքեր կանգնած են ոսկորների վրա[23]։ «Դալստրոյ» շոգենավի պայթեցումից հետո առևտրային նավահանգստի կառամատույցների մոտ (որն օդ էր բարձրացրել 1,8 հազար տոննա մազութ, և այնուհետև երկու ժամվա ընթացքում անձրև է տեղացել Նախոդկայի վրա) և Կոլիմա պայթուցիկի պահեստների մոտ 1946 թվականին Նախոդկայից տեղափոխվել է Վանինո նավահանգիստ։

Արևելյան նավահանգիստը զբաղեցրել է «Բայկալ-Ամուրյան երկաթուղային մայրուղու» ծովային մասը[24]

1950 թվականի մայիսի 18-ին ՌԽՖՍՀ Գերագույն Խորհրդի նախագահության հրամանով, Նախոդկայի աշխատանքային ավանին շնորհվել է քաղաքի կարգավիճակ։ 1950 թվականի մայիսի 23-ին հաստատվել են առաջին փողոցները՝ Նաբոդկինի պողոտա, Կենտրոնական (այժմ ՝ Գագարին), Լերմոնտովա և Կրիլովա։ Ավելի ուշ հայտնվել է Մոսկվայի փողոցը (այժմ Լենինի)[25]։

Տրանզիտկայի ճամբարային գոտիները (տեղավորել են մինչև 20 հազար դատապարտյալ[26]) տեղակայվել են Սոլեն լճի, Չափահասության հրապարակի և Ձկնային նավահանգստի շրջաններում։ Տրանզիտկան բաժանված է Վերին Տրանզիտկայի, Ստորին Տրանզիտկայի, ընդհանուր ռեժիմի ճամբարի և Կանանց ճամբարի։ Շատ բանտարկյալներ մահանում էին թոքաբորբի և ինֆեկցիոն հիվանդությունների հետևանքով, մահացածները թաղվում էին Պոգրանիչնի ժամանակակից փողոցի շրջանում և Օբոդնի փողոցի եզերքով (հնաբնակների վկայությամբ՝ փայտե սյուներն այդ վայրերում կանգնած էին դեռևս 1950-ականների վերջին)։ Անհայտ գերեզմանները ցրված էին ամբողջ քաղաքում, շատ շենքեր կանգնած էին ոսկորների վրա։ «Դալստրոյ» շոգենավի պայթեցումից հետո առևտրային նավահանգստի կառամատույցների մոտ (որն օդ էր բարձրացրել 1,8 հազար տոննա մազութ, և այնուհետև երկու ժամվա ընթացքում անձրև է տեղացել Նախոդկայի վրա) և Կոլիմա պայթուցիկի պահեստների մոտ 1946 թվականին Նախոդկայից տեղափոխվել է Վանինո նավահանգիստ[27]։

1950 թվականի մայիսի 18-ին ՌՍՖՍՀ Գերագույն Խորհրդի նախագահության հրամանագրով Նախոդկա աշխատանքային բնակավայրին շնորհվել է քաղաքի կարգավիճակ։ 1950 թվականի մայիսի 23-ին հաստատվել են առաջին փողոցները՝ Նախոդկայի պողոտա, Կենտրոնական (այժմ՝ Գագարին), Լերմոնտովա և Կրիլովա։ Ավելի ուշ հայտնվել է Մոսկվայի փողոցը (այժմ Լենինի)։

1950 թվականին Նախոդկայի Ձկնային նավահանգստում բեռնման տակ են հայտնվել առաջին նավը՝ «Լունաչարսկի» շոգենավը։ 1953 թվականին քաղաքում բացվել է ավտոբուսային կանոնավոր երթևեկություն։ 1956 թվականին Պրեոբրաժենիայից Նախոդկա է տեղափոխվել ակտիվ ծովային ձկնորսության վարչությունը։ 1956 թվականին նախկին հյուրանոցի շենքում բացվել Է հեռավորարևելյան ծովային ուսումնարանը։ 1957 թվականին ստեղծվել է ծովափնյա նավանորոգարանի գործարան և «Դալմորհիդրոստրոյ»[25]։ 1960 թվականին ստեղծվել է Հեռավորարևելյան կինոտեխնիկումի մասնաճյուղը։ 1961 թվականին հաստատվել են Նախոդկայի առաջին քույր հարաբերությունները ճապոնական Մայդզուրու քաղաքի հետ։ Ավելի ուշ Նախոդկան մտերմացել է ճապոնական Օտարու և Ցուրուգա քաղաքների, ամերիկյան Օքլենդ և Բելլինգհեմ քաղաքների հետ։

1965 թվականին Նախոդկայում բացվել է «Դալինտորգ» արտահանման-ներմուծման գրասենյակը, որը ղեկավարում էր ԽՍՀՄ Հեռավոր Արևելքի առևտրային հարաբերությունները Ճապոնիայի, Ավստրալիայի և Հյուսիսային Կորեայի հետ։ 1970 թվականի դեկտեմբերի 16-ին սկսվել է Արևելյան նավահանգստի կառուցումը, որի շինարարությունը հայտարարվել է համամիութենական հարվածային կոմսոմոլական շինհրապարակ։ 1973 թվականին նոր նավահանգստում բեռնման տակ կանգնել է առաջին նավը՝ «Շադրինսկը»։ 1972 թվականին ստեղծվել է «Պրիմորիեի ծովային շոգենավ»։ 1978 թվականին շահագործման է հանձնվել Արևելյան նավահանգստի ածխային համալիրը[25]։

Պրիմորիեի լքված գործարաններ

1990 թվականի հոկտեմբերի 24-ին ստեղծվել է «Նախոդկա» ազատ տնտեսական գոտին։ 1990-1997 թվականներին պետությունը «Նախոդկա» ԱՏԳ-ի նախագծերում ներդրել է 464,5 մլն ռուբլի, որոնց մեծ մասը ծախսվել է տարածքի ենթակառուցվածքների զարգացման վրա։ Ստեղծվել է 118 համատեղ ձեռնարկություն, ներգրավվել է շուրջ 220 մլն դոլարի ներդրում։ Ազատ գոտու առաջնային նախագծերն էին ռուս-ամերիկյան տեխնոպարկը, ռուս-կորեական տեխնոպարկը, «Նախոդկա» օդանավակայանը, Արևելյան նավահանգստում գտնվող նավթամուղը, Նաբոդկինի ՋԷԿ-ը[28]։ Սակայն խոշոր նախագծերից ոչ մեկը չի իրականացվել, 2006 թվականին «Նախոդկա» ազատ տնտեսական գոտու ստեղծման մասին որոշումն ուժը կորցրել է, «Նախոդկա» ԱՏԳ-ն դադարել է գոյություն ունենալ։

1990-ականները նշվում են քաղաքում հանցավորության թվի աճով, որը բաժանված է ավազակախմբերի միջև ազդեցության ոլորտների վրա, որոնցից առավել մեծ ճանաչում է ստացել Վեպսի ավազակախումբը։ 1993 թվականի հուլիսի 14-ի ուշ գիշերը՝ ժամը 00։ 20-ին, Նախոդկայում տեղի է ունեցել երկրաշարժ, ժամը 01:30-ին տագնապ Է հայտարարվել վերահաս ցունամիի մասին, մարդիկ լքել են իրենց տները և դուրս եկել բարձունքից, Լեբեդինայի սոպայում առաջացել է հիմնասյուն[29]։

21-րդ դար[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2004 թվականին Նախոդկայի քաղաքային շրջանի կազմավորումից ի վեր Նախոդկա քաղաքը կորցրել է ինքնուրույն վարչական նշանակությունը՝ քաղաքային շրջանի կազմի մեջ մտնելով հինգ այլ բնակավայրերի հետ միասին։ Նույն թվականին վերացվել են քաղաքային տիպի Վրանգել և Լիվադիա ինքնուրույն ավանները, որոնք մտել են Նախոդկա քաղաքի սահմանների մեջ՝ որպես հեռավոր միկրոշրջաններ[30]։ 2009 թվականին բացվել է «Կոզմինո սպեցմորնեֆտեպորտը»։ Քաղաքի հետագա զարգացումը կապվում է նավահանգիստ-քաղաքի մենաշնորհային վիճակի հաղթահարման, նավթաքիմիական արտադրության զարգացման միջոցով տնտեսության դիվերսիֆիկացման հետ։ Ընդ որում, թույլատրվում է քաղաքի այլասերման ռիսկը «նավթային խողովակին կից աշխատանքային բնակավայրի[31][32]»:

Ֆիզիկա-աշխարհագրական բնութագիր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նախոդկայի լանդշաֆտ

Քաղաքը ծովածոցի երկայնքով ձգվում է 20 կմ և Նախոդկայի ծովախորշից՝ Պարիտզանական գետի գետաբերանից մինչև Աստաֆևի հրավանդանը և զբաղեցնում է Տռուդնի թերակղզու տարածքը, որը երեք կողմից շրջափակված է ծովով։ Նախոդկան Ռուսաստանի Արևելքում ամենահարավային քաղաքն է, այն գտնվում է Վլադիվոստոկից և Սոչիից հարավ, և գտնվում է նույն լայնության վրա, այնպիսի արտասահմանյան քաղաքների հետ, ինչպիսիք են Բիշքեկը, Սոֆիան և Բոստոնը։ Ուշագրավ փաստ է, որ Նախոդկան Կրասնոդարից մոտ 250 կմ հարավ և նույնքան հյուսիս Նյու Յորքից, սակայն նրա կլիման զգալիորեն ավելի ցուրտ է, քան այդ քաղաքներում։

Քաղաքի հյուսիսային մասում գտնվում է Սուչանա հովտում, կենտրոնական և հարավային մասերը տարածվել են սոպկաներում։ Թերակղզում ամենաբարձր կետը՝ Կրեստովայա լեռն է (376 մ.): Բրատ (242 մ) և Սեստրա (318 մ) լեռները Նախոդկայի այցեքարտն են։ Դրանք իրենցից ներկայացնում են հնագույն րիֆեր և ունեն բուրգերի ձև։ Բրատի և սեստրայի միջև վեր է խոյանում 144 մ բարձրությամբ Պլեմյանիկ թումբը։ Բրատ լեռան վրա 1973-1982 թվականներին իրականացվել է նավահանգստի կառուցման համար ցածր ամրության կրաքարի արդյունահանում, որի համար լեռան վերին հատվածը 79 մետրով կրճատվել է։ Ստժեստրայի գագաթից բացվում է հժժհամայնապատկեր դեպի Սուչանի գեղատեսիլ հովիտ։

Նախոդկան տեղակայված է Հարավ-Պրիմորյան լեռնա-հովտային մարզում։ Լանդշաֆտների մեջ գերակշռում են լայնատարած բուսականությամբ ցածրադիր հովիտները, ինչպես նաև հանդիպում են գետի հովիտներ սաղարթային անտառներով (քաղաքի հյուսիսային մասը) և մարգագետիններով ափամերձ հարթավայրեր՝ թփերի բուսականությամբ (Տռուդնի թերակղզու հարավը)։ Անտառներ՝ լայնաշերտ և կաղնու։ Հուլիսին ծաղկում է մինչև 10 պոլինոզոավտանգ տեսակի բույսեր, այդ թվում՝ սեխեր[33]։ Բարձր սեյսմիկ վտանգի շրջան՝ հնարավոր երկրաշարժերով մինչև 8 բալ ուժգնությամբ։ Քաղաքի մոտ Մերիդյան ուղղությամբ տարածվում են Արևելա-պարտիզանական և արևմտա-պարտիզանական տարածաշրջանային տեկտոնական բաժանումները[34]։

Ջրագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նախոդկայի ծոց և Սեստրա սոպկա

Գլխավոր պողոտայի երկայնքով հոսում է Կամենկա գետը։ Քաղաքի տարածքում կան Սոլյոնոե, Լեբյաժյե, Ռիցա գետերը։ Նախոդկայի ծոցն իր մեջ ներառում է փակ ծովախորշեր՝ Նախոդկա, Վրանգելյա, Կոզմինա և Նովիցկոգո, որոնցում գտնվում են նավահանգստային տերմինալներ։ Ձմռանը ծոցը, բացառությամբ Նախոդկայի ծովախորշերը, գրեթե չի սառեցնում։ Ծովածոցից դուրս գալիս գտնվում է աղվեսի կղզին, որտեղ 1937-1945 թվականներին եղել է ճամբարային գոտի։ Այսօր կղզին անմարդաբնակ է և պատկանում է բնության հուշարձաններին։ Արևելյան ծոցում գտնվում է Ռուսաստանի միակ ծովային արգելավայրը։ Ափերի մեջ գերակշռում են հղկանյութերը, որոնք ներառում են տարբեր բարձրության շեղումներ (Տռուդնի թերակղզում գտնվող Պասեկի հրվանդանի մոտ մինչև 110 մետր)[35]։ Ծովային ֆաունան բազմազան է. տեղական ջրերում կա տրեպանգ, կատարիկներ, ոստրեներ, ավազահատիկ, ծովախեցգետին, խեցգետին։ 2010 թվականի նոյեմբերին Հարավային միկրոշրջանի մոտակայքում վագրի հետքեր են նկատվել[36]։ Կիսափակ սենյակների ափը Նախոդկան և Արևելքն ամենաքիչն են ենթարկվում ցունամիի ազդեցությանը։ 1983 թվականի մայիսի 26-ին ցունամիի ալիքների բարձրությունը Նախոդկայի ծոցում հասել է 3-4 մետրի[37]։

Քաղաքի սահմաններում գործում են կազմակերպված լողալու 9 գոտի, 11՝ Լիվադիայում և 1՝ Վրանգելում[38]։ Ափերը հիմնականում ավազոտ են, սակայն հանդիպում են նաև սպիտակ ավազով ափեր (Րիֆովայա ծովախորշ)։ 22 լողափային գոտիները վարձակալվում են գործարարներին, ներառյալ քաղաքային «Վոլնա» լողափը[39]։ Գործում են 32 հանգստի գոտի (որոնցից 7-ը գործում են ամբողջ տարին), 1 առողջարան, 12 մանկական ճամբար և 8 վրանային ճամբար։ Նախոդկայի 24 լողափային գոտիները միաժամանակ կարող են ընդունել մինչև 230 հազար հանգստացողներ։ 2009 թվականի ամռան ամիսներին զբոսաշրջիկների հոսքը, տեղական իշխանությունների գնահատմամբ, հասել է 200 հազարի[40]։ Խաբարովսկի երկրամասից և Ամուրի մարզից եկածներն իրենց սեփական ավտոմեքենաներով հաճախ «վայրենի» կերպով են հանգստանում՝ ափի երկայնքով ձևավորելով բազմակիլոմետրանոց վրանային քաղաքներ։

Ժամային գոտի[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նախոդկան տեղակայված է UTC+10 ժամային գոտում։ Մոսկվայի հետ տարբերությունը կազմում է +7 ժամ։

Կլիմա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հիմնական հոդված՝ Նախոդկայի կլիմա
2008 թվականի թայֆունի հետևանքները

Նախոդկայի կլիման չափավոր մուսոնային է։ Ձմեռային մուսոնն իրենից ներկայացնում է սառը մայրցամաքային օդի մայրցամաքից դեպի ծով տեղափոխումը։ Արդյունքում սահմանվում է ցրտաշունչ, քիչ ամպամած եղանակ՝ փոքր քանակությամբ տեղումներով և Հյուսիսային և Հյուսիսարևմտյան ուղղությունների քամիների գերակշռությամբ՝ 1-7 մ/վրկ արագությամբ։ Ձմռանը լինում է ամսական մեկից մի քանի ուժեղ քամով օր, որը նպաստում է ջերմաստիճանի էական նվազմանը՝ եղանակի դժվարության ցուցանիշով[41]։ Նախոդկան գտնվում է սառնամանիքի 5-րդ գոտում[42]։ Գրունտի սառեցման նորմատիվային խորությունը 142 սմ է[43]։

Գարունը երկարատև է և զով։ Տարվա տաք եղանակին գերակշռում են հարավային և հարավարևելյան քամիները, որոնք փչում են 0-5 մ/վ արագությամբ[44] և ուժեղանում են թայֆունների անցնելիս։ Ամառային մուսոնը գործում է հունիս-օգոստոս ամիսներին։ Ամռան առաջին կեսից մինչև հուլիսի կեսերն Օխոտի ծովից օդային զանգվածների դուրսբերում է տեղի ունենում, ինչը հանգեցնում է զով, ամպամած եղանակին՝ մառախուղով և անձրևով։ Հուլիսի կեսերից տաք և արևոտ եղանակ է։ Այդ ընթացքում հարավից ծովային խոնավ օդի գալու շնորհիվ ձևավորվում է տեղական ծագման ամպամածություն. առավել խիտ ամպամածությունը, որը ցածր կախված է լինում քաղաքի վրա, սովորաբար նկատվում է գիշերային ժամերին, կեսօրին ամպերը բարձրանում և արագ ցրվում են։ Հուլիսին օդի հարաբերական խոնավության մակարդակը հասնում է 90-95%-ի։ Օգոստոսին քաղաքի վրա հաճախ մոլեգնում են արևադարձային ցիկլոնները՝ թայֆունները, որոնք առաջանում են Խաղաղ օվկիանոսի Մարիանսկի և Կարոլինյան կղզիների շրջանում, ինչի հետևանքով 1-2 օրվա ընթացքում թափվում է տեղումների ամսական նորման[45]։

Նախոդկայի ծոցերում և ծովախորշերում քամու, գետի հոսքի, մակընթացությունների և հոսանքների ազդեցության տակ ձևավորվում է ջրի ինքնավար շրջանառություն։ Սառը հոսքը զգալի ազդեցություն չի թողնում այդ ջրային տարածությունների վրա։ Օգոստոսին լողափերի մակերեսի ջուրը տաքանում է մինչև + 24 °C[46]: Լողափային սեզոնը բացվում է հունիսի կեսերին և տևում մինչեև սեպտեմբերի սկիզբը։ Աշնանը Նախոդկայում տաք է, չոր, պարզ, արևային եղանակի գերակշռությամբ։ Առանձին տարիներին տաք եղանակը պահպանվում է մինչև նոյեմբերի վերջ։

  • Ռեկորդային բարձր՝ +36,0 °С:
  • Ռեկորդային ցածր՝ −25,9 °С:
  • Քամու միջին տարեկան արագություն՝ 3,3 մ/վ։
  • Օդի միջին տարեկան խոնավություն՝ ձմռանը մինչև 54 %-ից մինչև 87 % հուլիսին[47]։
Նախոդկաի կլիմայական տվյալները
Ամիս հունվ փետ մարտ ապր մայ հուն հուլ օգոս սեպ հոկ նոյ դեկ Տարի
Ռեկորդային բարձր °C (°F) 9
(48) 		7
(45) 		16
(61) 		30
(86) 		29
(84) 		30
(86) 		37
(99) 		34
(93) 		27
(81) 		23
(73) 		22
(72) 		10
(50) 		37
(99)
Միջին բարձր °C (°F) −6.2
(20.8) 		−3.0
(26.6) 		2.7
(36.9) 		9.4
(48.9) 		14.5
(58.1) 		18.8
(65.8) 		22.2
(72) 		23.6
(74.5) 		20.0
(68) 		13.5
(56.3) 		4.8
(40.6) 		−2.8
(27) 		9.9
(49.8)
Միջին օրական °C (°F) −9.3
(15.3) 		−5.9
(21.4) 		−0.1
(31.8) 		6.1
(43) 		11.0
(51.8) 		15.3
(59.5) 		19.0
(66.2) 		20.6
(69.1) 		17.0
(62.6) 		10.5
(50.9) 		1.8
(35.2) 		−6.0
(21.2) 		6.9
(44.4)
Միջին ցածր °C (°F) −12.2
(10) 		−8.8
(16.2) 		−3.0
(26.6) 		2.8
(37) 		7.8
(46) 		12.3
(54.1) 		16.2
(61.2) 		17.9
(64.2) 		14.2
(57.6) 		7.7
(45.9) 		−0.8
(30.6) 		−8.7
(16.3) 		3.9
(39)
Ռեկորդային ցածր °C (°F) −27
(−17) 		−22
(−8) 		−15
(5) 		−7
(19) 		1
(34) 		3
(37) 		6
(43) 		11
(52) 		2
(36) 		−7
(19) 		−18
(0) 		−22
(−8) 		−27
(−17)
Տեղումներ մմ (դյույմ) 38
(1.5) 		32
(1.26) 		37
(1.46) 		44
(1.73) 		71
(2.8) 		102
(4.02) 		141
(5.55) 		141
(5.55) 		105
(4.13) 		58
(2.28) 		51
(2.01) 		40
(1.57) 		860
(33.86)
Միջ. տեղումների օրեր (≥ {{{միավոր տեղումների օրեր}}}) 5 7 9 10 9 14 13 12 10 8 9 6 112
Միջ. անձրևոտ օրեր 0 1 2 9 9 14 13 12 10 8 6 2 86
Միջ. ձնառատ օրեր 5 6 7 2 0 0 0 0 0 1 3 5 29
Աղբյուր #1: Primorsky-Meteo[48]
Աղբյուր #2: Weatherbase[49]

Բնակչություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բնակչությունն ըստ թվականների
Թվական Բնակչություն
1865[50] 5
1866[50] 32
1868[50] 391
1915[51] 733
1926[52] 494
1940[53] 2000
1950 28000
1956[54] 54000
1959[55] 63725
1962[56] 73000
1967[56] 96000
1970[57] 103699
1971[58] 107000
1972[59] 112000
1973[56] 121000
1974[60] 125000
1975[61] 127000
1976[62] 127000
1979[63] 130201
1980[64] 136000
1981[65] 139000
1982[66] 143000
1983[67] 146000
1984[68] 148000
1985[69] 150000
1986[70] 151000
1987[71] 152000
1989[72] 160056
1990[73] 162000
1991[74] 165000
1992[75] 166000
1993[76] 165000
1994[77] 164000
1995[78] 163000
1996[79] 162000
1997[80] 161000
1998[81] 160000
1999[82] 159800
2000[83] 157700
2001[84] 155600
2002[85] 148826
2003[56] 148800
2004[86] 146400
2005[87] 173500
2006[88] 141700
2007[89] 170000
2008[90] 168489
2009[91] 166540
2010[92] 159719
2011[93] 159519
2012[94] 158929
2013[95] 158358
2014[96] 156442
2015[97] 155722
2016[98] 153581
2017[99] 151421
2018[100] 149316
2019[101] 147468
2020[102] 145159

1950 թվականից մինչև 1992 թվականը բնակչության թվաքանակի աճը որոշվում էր միգրացիոն ներհոսքով։ 1993 թվականից հետո դիտարկվում է բնակչության թվաքանակի տարեկան նվազում[103]։ Այս տարի հիմնական դերը խաղացել է միգրացիոն արտահոսքն այլ քաղաքներ (85,3 %) և բնակչության առնվազն բնական նվազումը (մահացության ցուցանիշը գերազանցում է ծնելիության ցուցանիշին)[104]։ 2005 թվականին Նախոդկայի բնակչության թիվն ավելացել է մի քանի տասնյակ հազարով՝ քաղաքին Վրանգել և Լիվադիա քաղաքային տեսակի ավանների միանալու հաշվին։ 1980-ականների վերջից մինչև 2011 թվականը Նախոդդկան մեծությամբ երկրորդ քաղաքն էր Պրիմորիեում, 2012 թվականի տվյալներով զիջել է այդ տեղն Ուսուրիյսին[105]։ 2014 թվականին դեպոպուլյացիայի երկու տասնամյակի ընթացքում քաղաքը ժամանակակից սահմաններում կորցրել է ավելի քան 35 հազար բնակիչ (ինչը համադրելի է Պարտիզանսկի նման քաղաքի բնակչության հետ)[106]։ Նախոդկայի քաղաքային օկրուգի զարգացման ռազմավարական պլանը, որն ընդունվել էր 2007 թվականին, ճանաչել է[31].

Վերջին 15 տարիների ընթացքում քաղաքը գտնվում է շարունակական լճացման վիճակում՝ կրճատվում է բնակչության թիվը, հեռանում են ակտիվ տարիքի մարդիկ։

Արտասահմանցի հայրենակիցների վերաբնակեցման աջակցության դաշնային ծրագրով 2009-2010 թվականներին Նախոդկան ընդունել է 19 մարդ, որոնցից երկուսն ավելի ուշ լքել են քաղաքը։ Նախոդկայի բնակչությունն արագ ծերանում է. թոշակառուների մասնաբաժինը 2013 թվականի սկզբին կազմել է 27%[107]։

2002 թվականին քաղաքի ազգային կազմի տվյալների համաձայն՝ ռուսները կազմել են ընդհանուր բնակչության 89,8 տոկոսը, ուկրաինացիները՝ 3,7 տոկոսը, կորեացիները՝ 1,1 տոկոսը, թաթարները՝ 0,9 տոկոսը, բելառուսները՝ 0,7 տոկոսը[108]։ 2010 թվականի տվյալներով՝ կրճատվել է ռուսների (բնակչության ընդհանուր թվի 80%-ը) և ուկրաինացիների թիվը, ընդ որում ավելացել է լեզգիների և տաջիկների թվաքանակը[109]։

Խորհրդային և ժամանակակից ռուսական աղբյուրներն առանձնացնում են Նախոդկայի ագլոմերացիան, որի կազմում է մոտակա Պարտիզանսկ քաղաքը (ճանապարհով գտնվում է 50 կմ հեռավորության վրա), որի հետ կա ճոճանակի միգրացիա[110][111]։

Սիմվոլիկա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նախոդկայի քաղաքային օկրուգի զինանշան
Նախոդկայի քաղաքային օկրուգի զինանշան
Նախոդկայի քաղաքային օկրուգի դրոշ
Նախոդկայի քաղաքային օկրուգի դրոշ

Նախոդկայի զինանշանը պաշտոնապես ընդունվել է 2000 թվականին, 2005 թվականից օգտագործվում է որպես քաղաքային օկրուգի զինանշան։ Ներկայացնում է նախկին զինանշանի նոր տեսակը, մշակվել է 1994 թվականին, հեղինակը հանդիսանում է Վլադիմիր Բելովը։ Քաղաքի նախկին զինանշանը, որը հաստատվել է 1973 թվականին, ստեղծվել է նկարիչներ Վլադիմիր Բելովի և Գենադի Սենչենկոյի կողմից։ Զինանշանի խարիսխը նավահանգստի և նավագնացության խորհրդանիշն է։ Կարմիր դաշտը նմանեցվում է ռուսական դրոշի գույներից մեկին, կապույտը խորհրդանշում է ծովը, կանաչը՝ տայգան։ Խարիսխը շրջապատող օձերը խորհրդանշում են իմաստություն, Հերմեսի թևերը՝ առևտուր[112]։

Նախոդկայի դրոշը պաշտոնապես ընդունվել է 2000 թվականին, հեղինակը Վլադիմիր Բելովն է։ 2005 թվականից օգտագործվում է որպես քաղաքային օկրուգի դրոշ։ Քաղաքի դրոշը սպիտակ գույնի կտավ է, որը խորհրդանշում է աշխարհը, որտեղ պատկերված է նավահանգստային քաղաքի խարիսխը և կապույտ գույնի երեք հորիզոնական շերտերը[113]։

2003 թվականին հայտարարվել է քաղաքի օրհներգի երաժշտության և տեքստի ստեղծման համար մրցույթ, եկել են տեքստի ավելի քան 20 տարբերակ, սակայն օրհներգը չի ընդունվել։ Նախոդկայի բնական խորհրդանիշը Սեստրա սոպկան է։

Իշխանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քաղաքապետարան և դումա

Նախոդկայի քաղաքային օկրուգի կանոնադրության համաձայն, որը 2005 թվականի մայիսի 18-ին ընդունվել է տեղական դումայի կողմից՝ տեղական ինքնակառավարման մարմինները ներառում են՝ քաղաքային օկրուգի ղեկավար, քաղաքապետարան, դումա և վերահսկիչ պալատ։

Նախոդկայի քաղաքային օկրուգի առաջնորդը հանդիսանում է Բորիս Իննոկենտևիչ Գլադկիխը[114]։

Ներկայացուցչական մարմին է հանդիսանում Նախոդկայի քաղաքային օկրուգի դուման, որը բաղկացած է 30 պատգամավորներից։ Ընտրվում է 5 տարի ժամկետով։ Դումայի նախագահն է Ալեքսանդր Անատոլիի Կիսելյովը։ 2000 թվականից մինչև 2016 թվականի հունիսը դումայի նախագահի պաշտոնը զբաղեցրել է Միխայիլ Պիլիպենկոն[115]։

Դրանից բացի, 2014 թվականին երկրամասի վարչակազմի մակարդակով ստեղծվել է Նախոդկայի քաղաքային օկրուգի «կուրատորի» ինստիտուտը, որի խնդիրն է եղել «կապող օղակ լինել երկրամասի վարչակազմի և մունիցիպալ կրթության միջև»[116]։

Օկրուգի վարչակազմի և դումայի գլխավոր մասնաշենքը գտնվում է քաղաքի կենտրոնական հրապարակում։ Համայնքային իրավական ակտերի հրապարակման համար տպագիր հրատարակություն է հանդիսանում «Նախոդկայի բանվորը»։ Գլխավոր ճարտարապետը 2010 թվականից Ս. Կուլպինն է (Ռուսաստանի Ճարտարապետների միության անդամ)[117]։ Իշխանության դաշնային մարմիններից են անվտանգության դաշնային ծառայությունը, տրանսպորտային դատախազությունը, ոստիկանությունը, մաքսային ծառայությունը (տիրապետության տակ՝ Ֆոկինոյի ափից մինչև Խաբարովսկի երկրամասի սահման)։ «Նախոդկա» ՕՊԿԿ-ն իրականացնում է պետական սահմանի պահպանությունը Վլադիվոստոկից մինչև Խորհրդային նավահանգիստ՝ ծովի երկայնքով ընդհանուր 1441 կմ երկարությամբ[118]։ Քաղաքի տարածքում տեղակայված է Ռուսաստանի ԶՈՒ հակաօդային պաշտպանության գունդը՝ C-300 և C-400 հրթիռներով[119]։

Նախոդկայում 2005 թվականից մինչև 2011 թվականը նկատվել է հանցավորության մակարդակի նվազում, 2011 թվականին գրանցվել են 2600 հանցագործություն[120]։

Բյուջե[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բյուջեի եկամուտներ[121]
Թվական Գումար (մլրդ ռուբլի)
2008 2,4
2009 2,9
2010 2,8
2011 3,0
2012 2,7

Նախոդկայի քաղաքային օկրուգի 2013 թվականի բյուջեն ընդունվել է 2012 թվականի նոյեմբերին (Դումայի կողմից առանց առարկումների և հասարակական փորձագետների կողմից առանց հարցերի[122][123]) հետևյալ պարամետրերով՝ եկամուտները՝ 2,449 մլրդ ռուբլի, ծախսեր՝ 2,578 մլրդ։ Կրթության ծախսերը նախատեսվում է 1,4 մլրդ ռուբլի, ճանապարհները՝ 93,5 մլն, բարեկարգման և կանաչապատման՝ 55 մլն[124]։

2012 թվականի բյուջեի եկամուտները կազմել են 2,708 մլրդ ռուբլի, ծախսերը՝ 2,716 մլրդ ռուբլի[125]։

Հավաքված հարկերի ծավալով Նախոդկան Վլադիվոստոկից հետո երկրորդ տեղն է զբաղեցնում երկրամասում[126]։ Հարկային հատկացումները Նախոդկայի քաղաքային օկրուգի վերադաս բյուջեների 2009 թվականին կազմել է 2,0 մլրդ ռուբլի տարածքային բյուջե և 550 մլն ռուբլի` դաշնային բյուջե[127]։

Միջազգային հարաբերություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նախոդկան 1961 թվականին դարձել է Բարեկամ քաղաքների համաշխարհային դաշնության մասնակից՝ կնքելով ռուս-ճապոնական հարաբերությունների պատմության մեջ առաջին բարեկամության և համագործակցության պայմանագիրը։ Քաղաքը միջազգային հարաբերություններ ունի 7 քույր քաղաքների և 1 գավառի հետ[128]։ Մինչև 1992 թվականը Նախոդկան ռուսական Հեռավոր Արևելքում միակ քաղաքն ու նավահանգիստն էր (միջազգային հաղորդակցության կենտրոն), որը բաց էր օտարերկրացիների համար։ Քաղաքն ամեն տարի 100-150 հազար զբոսաշրջիկ է այցելել աշխարհի բոլոր ծայրերից՝ մինչև 40 պաշտոնական օտարերկրյա պատվիրակություն[129]։ Մինչև 1991 թվականն այստեղ տեղակայված էին Ճապոնիայի և Վիետնամի գլխավոր հյուպատոսությունները, մինչև 2016 թվականը՝ ԿԺԴՀ-ի հյուպատոսությունը[130], մինչև 1993 թվականը ՝ Ռուսաստանի ԱԳՆ-ի ներկայացուցչությունը։ 2006 թվականին Նախոդկան միացել է ՊՄԳ-ի Եվրաասիական տարածաշրջանային բաժանմունքին։

Քույր քաղաքներ՝

Համագործակցության այլ տեսակներ՝

  • Թաիլանդ Թաիլանդ, Փհուքեթ գավառի հետ ընկերության և համագործակցության համաձայնագիր, 2006 թվականից

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/MZmdFJyI/chisl_%D0%9C%D0%9E_Site_01-01-2021.xlsx — Wayback Machine.
  2. ↑ Коптяева, Антонина Дмитриевна Чистые реки: очерки. — Москва: Сов. писатель, 1969. — С. 77.
  3. ↑ 1953 год. Между прошлым и будущим // Архивы России : интернет-издание. — 2003. Архивировано из первоисточника 29 Նոյեմբերի 2010.
  4. ↑ ЦБС Находки Археологические памятники. Доисторические древние поселения на территории Находки. — Находка, 1999. — С. 5, 10—13.
  5. ↑ Оригинальный текст: We reached Hornet Bay early on the morning of the 21st: it is too open and exposed to form a good anchorage… In the sheltered coves of the harbour and along the coast here, there is a great depth of soil. Some Tatar houses… were seen in sheltered parts of the bay. Tronson J. M. Voyage in HMS "Barracouta". — London, 1859. — С. 364.
  6. ↑ «17 июня исполняется 150 лет со дня открытия бухты Находка». Приморское Телевидение и Радио. 17 июня 2009. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 7-ին. Վերցված է 07.12.2011-ին.
  7. ↑ Фотография. Сибирское удельное ведомство. Гаральд Фуругельм сидит в центре в светлом костюме. Александровская Л. В. Тихоокеанская трилогия. — Владивосток: Дальневосточный федеральный университет, 2011. — С. 65. — 346 с. — ISBN 978-5-7444-2500-5
  8. ↑ Усатая Д. В. Колумбы росские. — Владивосток, 2010. — С. 125.
  9. ↑ 9,0 9,1 {{статья|заглавие=Находка. От деревни до города|ссылка=http://nr-citynews.ru/?p=10310%7Cиздание=Находкинский рабочий|тип=газета|место=Находка|год=22 июля 2011|
  10. ↑ Находка генерал-губернатора // Золотой Рог : газета. — 18 мая 2000. Архивировано из первоисточника 3 Օգոստոսի 2013.
  11. ↑ Меринов Ю. Н. Восточные ворота России. — Владивосток: Русский остров, 2005. — С. 39—48. — 248 с. — ISBN 5-93577-010
  12. ↑ 12,0 12,1 Меринов Ю. Н. Восточные ворота России. — Владивосток: Русский остров, 2005. — С. 49—62. — 248 с. — ISBN 5-93577-010
  13. ↑ Шепчугов П. И. У истоков города Находки. — Владивосток, 2007. — С. 74.
  14. ↑ Меринов Ю. Н. Восточные ворота России. — Владивосток: Русский остров, 2005. — С. 62. — 248 с. — ISBN 5-93577-010
  15. ↑ Шепчугов П. И. У истоков города Находки. — Владивосток, 2007. — С. 60.
  16. ↑ «Находкинцы помнят о событиях Гражданской войны». Сайт Находкинского городского округа. 25.10.2010. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հունվարի 24-ին. Վերցված է 07.12.2011-ին.
  17. ↑ 17,0 17,1 17,2 Меринов Ю. Н. Восточные ворота России. — Владивосток: Русский остров, 2005. — С. 82—109. — 248 с. — ISBN 5-93577-010
  18. ↑ «Находка — Причал России». — Владивосток, 1997. — С. 17.
  19. ↑ «Находка — Причал России». — Владивосток, 1997. — С. 15.
  20. ↑ 20,0 20,1 Меринов Ю. Н. Восточные ворота России. — Владивосток: Русский остров, 2005. — С. 110—118. — 248 с. — ISBN 5-93577-010
  21. ↑ Тайны острова Лисий // Ежедневные Новости : газета. — 14 января 2005. Архивировано из первоисточника 24 փետրվարի 2012.
  22. ↑ Меринов Ю. Н. Восточные ворота России. — Владивосток, 2005. — С. 118.
  23. ↑ Создадим островок совести // Литературная газета : газета. — 2001. Архивировано из первоисточника 4 Օգոստոսի 2012.
  24. ↑ «Вторая линия БАМа может быть построена и доведена до порта Ванино за 400 млрд руб – И. Левитин». // rosgranstroy.ru. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ մայիսի 26-ին. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 26-ին.
  25. ↑ 25,0 25,1 25,2 Меринов Ю. Н. Восточные ворота России. — Владивосток: Русский остров, 2005. — С. 158—248. — 248 с. — ISBN 5-93577-010
  26. ↑ Адский котёл // Ежедневные Новости : газета. — 28 января 2005. Архивировано из первоисточника 24 փետրվարի 2012.
  27. ↑ Колыма и мы // Амурская правда : газета. — 23 октября 2010.
  28. ↑ СЭЗ «Находка»: пора ли сушить сухари? // Золотой Рог : газета. — 29 июня 1999. Архивировано из первоисточника 28 Մայիսի 2014.
  29. ↑ Дмитрий Сапронов ЧП: Ночь с цунами, игры обормотов // Рио Панорама : газета. — 2011. — В. № 12 (722).
  30. ↑ Закон Приморского края от 01.12.2004 № 172-КЗ «Об упразднении посёлков городского типа Врангель и Ливадия, села Козьмино и маяка Поворотный»
  31. ↑ 31,0 31,1 «Стратегический план развития Находкинского городского округа». Сайт Находкинского городского округа. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ նոյեմբերի 24-ին. Վերցված է 07.12.2011-ին.
  32. ↑ «Приморский НПЗ: достойное будущее». Сайт Находкинского городского округа. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ նոյեմբերի 27-ին. Վերցված է 07.12.2011-ին.
  33. ↑ Атлас Приморского края. — учебно-справочное картографическое пособие. — Владивосток, 1998. — С. 23, 25, 27, 28.
  34. ↑ Атлас Приморского края. — учебно-справочное картографическое пособие. — Владивосток, 1998. — С. 16, 19.
  35. ↑ Наумов Ю. А. Экология Приморского края. — учебное пособие. — Находка: ИТИБ, 2010. — С. 17. — ISBN 079-5-89694-118-7
  36. ↑ В окрестностях Находки бродит тигр // Комсомольская правда : газета. — 17 ноября 2010.
  37. ↑ Наумов Ю. А. Экология Приморского края. — учебное пособие. — Находка: ИТИБ, 2010. — С. 19. — ISBN 079-5-89694-118-7
  38. ↑ «Дикие пляжи: кто искупался – никто не виноват». // rio-panorama.ru. 5 июня 2012. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ օգոստոսի 7-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունիսի 7-ին.
  39. ↑ Море зовёт, волна поёт… // Находкинский рабочий : газета. —Находка, 19 августа 2011.
  40. ↑ «Находка определяется со стратегией развития туризма». // deita.ru. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հունիսի 20-ին. Վերցված է 2011 թ․ դեկտեմբերի 7-ին.
  41. ↑ Архив погоды в Находке. Столбец «Te (С)» показывает эффективную (ощущаемую) температуру воздуха с учётом ветра и влажности.
  42. ↑ Missouri Botanical Garden. «Climatic hardiness zones» (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 23-ին. Վերցված է 2011 թ․ հուլիսի 8-ին.
  43. ↑ «Глубина промерзания грунтов». Дальневосточный государственный университет путей сообщения. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ մայիսի 1-ին. Վերցված է 2011 թ․ մայիսի 5-ին.
  44. ↑ Архив погоды в Находке.
  45. ↑ Залив Петра Великого. Физико-географические, гидрологические характеристики и гидрометеорологические условия // Океанография и состояние морской среды Дальневосточного региона России : интернет-издание. Архивировано из первоисточника 16 Ապրիլի 2008.
  46. ↑ «Климат Находки». // old.pgpb.ru. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ օգոստոսի 10-ին. Վերցված է 2014 թ․ հուլիսի 31-ին.
  47. ↑ «Примгидромет». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 21-ին. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 26-ին.
  48. ↑ «Nakhodka climate normalspublisher=Primorsky-Meteo» (Russian). Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ նոյեմբերի 18-ին. Վերցված է 2017 թ․ ապրիլի 20-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  49. ↑ «Նախոդկայի կլիմայական նորմեր». Weatherbase. Վերցված է 2017 թ․ ապրիլի 20-ին.
  50. ↑ 50,0 50,1 50,2 Истоки города Находки
  51. ↑ Населённые и жилые места Приморского района. Крестьяне. Инородцы. Жёлтые : перепись населения 1-20 июня 1915 г. / М-во земледелия, Приморский переселенческий район, Статистический отд. — Владивосток : Тип. Приморского обл. правления, 1915. — XVI, 136 с.
  52. ↑ Список населенных мест Дальневосточного края По материалам Всесоюзной переписи населения 17 декабря 1926 года и Приполярной переписи 1926-1927
  53. ↑ Находка в 50-е годы
  54. ↑ «Народное хозяйство РСФСР (1956 год) (Статистический ежегодник)» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2022 թ․ հունվարի 23-ին. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 26-ին.
  55. ↑ Всесоюзная перепись населения 1959 года. Численность городского населения РСФСР, её территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу. Демоскоп Weekly. Дата обращения 25 сентября 2013. 28 апреля 2013 года.
  56. ↑ 56,0 56,1 56,2 56,3 Народная энциклопедия «Мой город». Находка (город)
  57. ↑ Всесоюзная перепись населения 1970 года. Численность городского населения РСФСР, её территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу. Демоскоп Weekly. Дата обращения 25 сентября 2013. 28 апреля 2013 года.
  58. ↑ «Народное хозяйство РСФСР в 1971 году (Статистический ежегодник)» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2021 թ․ դեկտեմբերի 12-ին. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 26-ին.
  59. ↑ «Народное хозяйство РСФСР в 1971 году (Статистический ежегодник)» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2021 թ․ դեկտեմբերի 12-ին. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 26-ին.
  60. ↑ «Население СССР (Численность, состав и движение населения). 1973. Статистический сборник» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2020 թ․ հոկտեմբերի 29-ին. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 26-ին.
  61. ↑ «Народное хозяйство РСФСР в 1975 году (Статистический ежегодник)» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2021 թ․ հունվարի 24-ին. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 26-ին.
  62. ↑ Российский статистический ежегодник. 1994. Արխիվացված 2016-06-24 Wayback MachineДата обращения 18 мая 2016. 18 мая 2016 года.
  63. ↑ Всесоюзная перепись населения 1979 года. Численность городского населения РСФСР, её территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу. Демоскоп Weekly. Дата обращения 25 сентября 2013. Архивировано 28 апреля 2013 года.
  64. ↑ «Города с численностью населения 50 и более тысяч человек на 1 января 1980 г.» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2021 թ․ սեպտեմբերի 21-ին. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 26-ին.
  65. ↑ http://istmat.info/files/uploads/15862/narodnoe_hozyaystvo_rsfsr_v_1980g.pdf Արխիվացված 2021-09-21 Wayback Machine Города с численностью населения 50 и более тысяч человек на 1 января 1981 г.
  66. ↑ «Народное хозяйство СССР 1922-1982 (Юбилейный статистический ежегодник)» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2020 թ․ նոյեմբերի 8-ին. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 26-ին.
  67. ↑ «Города с численностью населения 50 и более тысяч человек на 1 января 1983 г.» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2021 թ․ հուլիսի 31-ին. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 26-ին.
  68. ↑ «Города с численностью населения 50 и более тысяч человек на 1 января 1984 г.» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2021 թ․ հուլիսի 31-ին. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 26-ին.
  69. ↑ «Города с численностью населения 50 и более тысяч человек на 1 января 1985 г.» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2021 թ․ հուլիսի 31-ին. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 26-ին.
  70. ↑ Российский статистический ежегодник. 1994. Արխիվացված 2016-06-24 Wayback MachineДата обращения 18 мая 2016. 18 мая 2016 года.
  71. ↑ Народное хозяйство СССР за 70 лет : юбилейный статистический ежегодник : арх. 28 июня 2016] / Государственный комитет СССР по статистике. — Москва : Финансы и статистика, 1987. — 766 с.
  72. ↑ Всесоюзная перепись населения 1989 года. Численность городского населения РСФСР, её территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу. Демоскоп Weekly. Дата обращения 25 сентября 2013. 28 апреля 2013 года.
  73. ↑ «Российский статистический ежегодник.2002 : Стат.сб. / Госкомстат России. – М. : Госкомстат России, 2002. – 690 с. – На рус. яз. – ISBN 5-89476-123-9 : 539.00» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2021 թ․ փետրվարի 24-ին. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 26-ին.
  74. ↑ Российский статистический ежегодник. 1994. Արխիվացված 2016-06-24 Wayback MachineДата обращения 18 мая 2016. 18 мая 2016 года.
  75. ↑ Российский статистический ежегодник. 1994. Արխիվացված 2016-06-24 Wayback MachineДата обращения 18 мая 2016. 18 мая 2016 года.
  76. ↑ Российский статистический ежегодник. 1994. Արխիվացված 2016-06-24 Wayback MachineДата обращения 18 мая 2016. 18 мая 2016 года.
  77. ↑ Российский статистический ежегодник. 1994. Արխիվացված 2016-06-24 Wayback MachineДата обращения 18 мая 2016. 18 мая 2016 года.
  78. ↑ Российский статистический ежегодник. Госкомстат, Москва, 2001. Արխիվացված 2014-11-16 Wayback MachineДата обращения 12 мая 2015. 12 мая 2015 года.
  79. ↑ Российский статистический ежегодник. Госкомстат, Москва, 2001. Արխիվացված 2014-11-16 Wayback MachineДата обращения 12 мая 2015. 12 мая 2015 года.
  80. ↑ Российский статистический ежегодник. 1997 год. Արխիվացված 2016-11-22 Wayback MachineДата обращения 22 мая 2016. 22 мая 2016 года.
  81. ↑ Российский статистический ежегодник. Госкомстат, Москва, 2001. Արխիվացված 2014-11-16 Wayback MachineДата обращения 12 мая 2015. 12 мая 2015 года.
  82. ↑ Российский статистический ежегодник. 1999 год. Արխիվացված 2016-11-22 Wayback MachineДата обращения 22 мая 2016. 22 мая 2016 года.
  83. ↑ Российский статистический ежегодник. 2000 год. Արխիվացված 2016-11-22 Wayback Machine Дата обращения 22 мая 2016. Архивировано 22 мая 2016 года.
  84. ↑ Российский статистический ежегодник. Госкомстат, Москва, 2001. Արխիվացված 2014-11-16 Wayback MachineДата обращения 12 мая 2015. 12 мая 2015 года.
  85. ↑ Всероссийская перепись населения 2002 года. Том. 1, таблица 4. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, районов, городских поселений, сельских населённых пунктов - райцентров и сельских населённых пунктов с населением 3 тысячи и более. Արխիվացված 2022-01-31 Wayback Machine 3 февраля 2012 года.
  86. ↑ Российский статистический ежегодник. 2004 год. Дата обращения 9 июня 2016. 9 июня 2016 года.
  87. ↑ Российский статистический ежегодник. 2004 год. Дата обращения 9 июня 2016. 9 мая 2016 года.
  88. ↑ Российский статистический ежегодник. 2004 год. Дата обращения 9 июня 2016. 10 мая 2016 года.
  89. ↑ Российский статистический ежегодник. 2004 год. Дата обращения 9 июня 2016. 11 мая 2016 года.
  90. ↑ Российский статистический ежегодник. 2004 год. Дата обращения 9 июня 2016. 12 мая 2016 года.
  91. ↑ постоянного населения Российской Федерации по городам, поселкам городского типа и районам на 1 января 2009 года.(չաշխատող հղում) Дата обращения 2 января 2014. Архивировано 2 января 2014 года.
  92. ↑ Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских населённых пунктов, сельских населённых пунктов. Всероссийская перепись населения 2010 года (по состоянию на 14 октября 2010 года). Приморский край. Արխիվացված 2013-06-07 Wayback MachineДата обращения 31 августа 2013. 11 июня 2013 года.
  93. ↑ «Приморский край. Оценка численности постоянного населения на 1 января». Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հոկտեմբերի 29-ին. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 26-ին.
  94. ↑ [webcitation.org/6PyOWbdMc Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям. Таблица 35. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2012 года.] Дата обращения 31 мая 2014. [webcitation.org/6PyOWbdMc Архивировано] 31 мая 2014 года.]
  95. ↑ [webcitation.org/6PyOWbdMc Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 года. — М.: Федеральная служба государственной статистики Росстат, 2013. — 528 с. (Табл. 33. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских населённых пунктов, сельских населённых пунктов).] Дата обращения 16 ноября 2013. [webcitation.org/6PyOWbdMc Архивировано] 16 ноября 2013 года.
  96. ↑ Արխիվացված 2014-08-10 Wayback MachineДата обращения 2 августа 2014. Архивировано 2 августа 2014 года.
  97. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2015 года. Дата обращения 6 августа 2015. 6 августа 2015 года.
  98. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2016 года. Дата обращения 6 августа 2016. 6 августа 2016 года.
  99. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2016 года. Дата обращения 6 августа 2017. 6 августа 2017 года.
  100. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года. Дата обращения 6 августа 2018. Архивировано 6 августа 2018 года.
  101. ↑ «Оценка численности населения на 1 января 2019 года, человек». Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հոկտեմբերի 31-ին. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 26-ին.
  102. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2020 года. Дата обращения 17 октября 2020. Архивировано 17 октября 2020 года.
  103. ↑ Находкинский городской отдел статистики. Находке 50 лет. — Находка, 2000. — С. 9.
  104. ↑ «Население Находки тает за счёт миграции». // vostokmedia.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ օգոստոսի 8-ին. Վերցված է 2013 թ․ հուլիսի 19-ին.
  105. ↑ Подробнее см. «Народная энциклопедия «Мой Город». Уссурийск (Приморский край)». // mojgorod.ru. Վերցված է 2012 թ․ մայիսի 17-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)
    «Народная энциклопедия «Мой Город». Находка (Приморский край)». // mojgorod.ru. Վերցված է 2012 թ․ մայիսի 17-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)
    «Население Уссурийского городского округа». // adm-ussuriisk.ru. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ մայիսի 20-ին. Վերցված է 2012 թ․ մայիսի 17-ին.
  106. ↑ Численность населения Находки на 1991 год составляла 192 тысячи человек, см. Численность и динамика населения Приморского края: «Социальный атлас российских регионов». // atlas.socpol.ru. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հունվարի 12-ին. Վերցված է 2012 թ․ սեպտեմբերի 22-ին.
  107. ↑ «Когда-то самый молодой город Приморья уходит на пенсию». // vostokmedia.com. 16 апреля 2013. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ օգոստոսի 8-ին. Վերցված է 2013 թ․ ապրիլի 17-ին.
  108. ↑ Федеральная служба государственной статистики. Находке — 60 лет. — Владивосток, 2010. — С. 17.
  109. ↑ «В Находке всё меньше и меньше украинцев». // vostokmedia.com. 4 сентября 2012. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ մայիսի 7-ին. Վերցված է 2012 թ․ սեպտեմբերի 5-ին.
  110. ↑ Перцек Е. Н. Город в Сибири: Проблемы, опыт, поиск решений. — Мысль, 1980. — С. 132.
  111. ↑ Институт истории, археологии и этнографии народов Дальнего Востока (Российская академия наук) Этническая идентичность и конфликт идентичностей. — Дальнаука, 2007. — С. 27.
  112. ↑ «Положение о гербе Находкинского городского округа». Сайт Находкинского городского округа. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հունվարի 24-ին. Վերցված է 07.12.2011-ին.
  113. ↑ «Положение о флаге Находкинского городского округа». Сайт Находкинского городского округа. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հունվարի 24-ին. Վերցված է 07.12.2011-ին.
  114. ↑ Andrey Petrunko, Phone:7(4234)69-21-34. «Nakhodka-City.RU: Официальный сайт Находкинского городского округа». www.nakhodka-city.ru. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հունիսի 16-ին. Վերցված է 2018 թ․ հուլիսի 24-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ թվային անուններ: authors list (link)
  115. ↑ «В Находке завершено формирование новой модели МСУ». // primorsky.ru. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ օգոստոսի 8-ին. Վերցված է 2014 թ․ հուլիսի 31-ին.
  116. ↑ «Сухов: «Находка – точка притяжения больших инвестиционных проектов»». // primorsky.ru. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ օգոստոսի 8-ին. Վերցված է 2014 թ․ օգոստոսի 5-ին.
  117. ↑ В Находке — новый главный архитектор // Находкинский рабочий : газета. —Находка, 30 ноября 2010.
  118. ↑ «78 лет на страже государственной границы». Сайт Находкинского городского округа. 03.12.2010. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հունվարի 24-ին. Վերցված է 07.12.2011-ին.
  119. ↑ «ПВО России прикрывает только полстраны». // rusplt.ru. Արխիվացված օրիգինալից 2014 թ․ մայիսի 16-ին. Վերցված է 2013 թ․ սեպտեմբերի 16-ին.
  120. ↑ «Преступность ниже, раскрываемость выше». // nakhodka-city.ru. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ փետրվարի 7-ին. Վերցված է 2012 թ․ փետրվարի 2-ին.
  121. ↑ 2007-2010 թվականների ընթացքում
    «Администрация Находки отчиталась за исполнение бюджета 2007 года». // primamedia.ru. Վերցված է 2011 թ․ դեկտեմբերի 4-ին.
    Дума Находкинского городского округа Решение Об отчёте об исполнении бюджета Находкинского городского округа за 2008 год №357. — Находка, 2009.
    «Администрация отчиталась, дума утвердила». // nakhodka-city.ru. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հունվարի 24-ին. Վերցված է 2011 թ․ դեկտեմբերի 4-ին.
    «Бюджет исполнен, слушания впереди». // nr-citynews.ru. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հունվարի 24-ին. Վերցված է 2011 թ․ դեկտեմբերի 4-ին.
    «Стабильные показатели развития». // nakhodka-city.ru. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հունվարի 24-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունվարի 20-ին.
  122. ↑ «Проект бюджета Находкинского городского округа на 2013 год и плановый период 2014-2015 годы обсудили на публичных слушаниях». // nakhodka-city.ru. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ նոյեմբերի 19-ին. Վերցված է 2012 թ․ նոյեմբերի 11-ին.
  123. ↑ «Проект бюджета-2013 прошёл первое чтение». // nakhodka-city.ru. 31 октября 2012 года. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ նոյեմբերի 19-ին. Վերցված է 2012 թ․ նոյեմբերի 2-ին.
  124. ↑ «Бюджет Находки принят на три года». // nakhodka-city.ru. 14.11.2012. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ նոյեմբերի 19-ին. Վերցված է 2012 թ․ նոյեմբերի 14-ին.
  125. ↑ «Информация об исполнении бюджета Находкинского городского округа за 2012 год». // nakhodka-city.ru. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ օգոստոսի 31-ին. Վերցված է 2013 թ․ հուլիսի 11-ին.
  126. ↑ «Михаил Пилипенко: Нет такой профессии — депутат. Есть обязанность представлять интересы других». Сайт Находкинского городского округа. 18.12.2008. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հունվարի 24-ին. Վերցված է 07.12.2011-ին.
  127. ↑ «В Находке увеличились налоговые поступления в бюджет». ФедералПресс. 8 декабря 2009. Վերցված է 07.12.2011-ին.
  128. ↑ «Находка породнилась с провинцией Пхукет». ИА Дейта.Ру. 22 сентября 2006. Վերցված է 07.12.2011-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)(չաշխատող հղում)
  129. ↑ Краеведческий вестник. — Находка, 2010. — С. 71.
  130. ↑ «Генеральное консульство КНДР открылось во Владивостоке». // ТАСС.
  131. ↑ «Города-побратимы». // Посольство Японии в России. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ օգոստոսի 4-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունիսի 29-ին.

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. «Находка, гавань Приморской области». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)
  2. Находка (город в Приморском крае) հոդվածը Սովետական մեծ հանրագիտարանում 
  3. Короткий А. М. География находкинской агломерации. — Учебное пособие. — Владивосток: ДВГУ, 2005. — 104 с. — ISBN 5-7444-1675-7
  4. Находка: город и люди. — Справочное издание. — Находка: Тихоокеанский горизонт, 2010. — 54 с. — ISBN 978-5-904945-01-5
  5. Находка: 1950-2000. — Хабаровск: Приамурские ведомости, 2000. — ISBN 5-8003-0017-8
  6. Меринов Ю. Н. Восточные ворота России. — Материалы к истории города Находки. — Владивосток: Русский остров, 2005. — 248 с. — ISBN 5-93577-010
  7. Шепчугов П. И. У истоков города Находки. — Историко-краеведческое издание. — Находка, 2007. — 116 с.
  8. Шепчугов П. И. Очерки истории города Находки. — Историко-краеведческое издание. — Находка, 2008. — 90 с.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Նախոդկա» հոդվածին։
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Չափորոշչային վերահսկողություն
GND: 4309605-0 · LCCN: n85187108 · VIAF: 139622865 · WorldCat VIAF: 139622865
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 8, էջ 171)։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Նախոդկա&oldid=9793688» էջից