Jump to content

Ձվաբջիջ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից

Ձվաբջիջները իգական սեռական բջիջներն են։ Ձվաբջիջները սովորաբար խոշոր, անշարժ բջիջներ են, բացառությամբ մի քանի ստորակարգ կենդանիների (հիդրա), որոնք ընդունակ են պսևդոպոդների օգնությամբ ամեոբաձև շարժումների։

Մարդու ձվաբջիջը‎

Ձվաբջիջները սովորաբար կլոր են կամ ձվաձև։ Նրանք երբեմն հասնում են այնպիսի չափերի, որ տեսանելի են դառնում չզինված աչքով։ Հատկապես խոշոր են այն կենդանիների ձվերը, որոնց սերունդը զարգանում է մայրական օրգանիզմից դուրս։ Որպես օրինակ կարող են ծառայել թռչունների ձվերը, ձկների, երկկենցաղների ձկնկիթը։

Ձվաբջիջները, ինչպես և յուրաքանչյուր բջիջ պարունակում են բջջապլազմա, կորիզ, թաղանթ, տարբեր օրգանոիդներ և ներառուկներ։ Վերջիններից հատկապես կարևոր են սննդանյութերը, որոնք ապահովում են սաղմի աճն ու զարգացումը։ Նրանք ձվում սովորաբար գտնվում են դեղնուցի հատիկների ձևով։

Սննդանյութերի քանակի և տեղաբաշխման համաձայն տարբերում են՝

  • Իզոլեցիտալ ձվեր, որոնք սովորաբար պարունակում են փոքր քանակությամբ դեղնուց՝ հավասարաչափ բաշխված ձվի ամբողջ բջջապլազմայում։

Իզոլեցիտալ ձվերը հատուկ են կարճատև սաղմնային զարգացումով ստորակարգ կենդանիներին, իսկ բարձրակարգ կենդանիներից այն տեսակներին, որոնց սաղմը ներարգանդային զարգացում է անցնում (կաթնասուններ

  • Թելոլեցիտալ ձվերը բնութագրվում են դեղնուցային հատիկների մեծ քանակով, որը տեղավորված է ձվի մի բևեռում և կրում է վեգետատիվ բևեռ անունը։ Այս ձվերում բջջապլազման և կորիզը հետ են մղված հակառակ՝ դեղնուցի հատիկներից զուրկ անիմալ բևեռ։ Այսպիսի ձվերի մեծ չափերը հետևանք են նրանցում սննդարար պահեստանյութերի մեծ քանակի։

Դեղնուցով հարուստ թելոլեցիտալ ձվերը բնորոշ են այն ողնաշարավոր կենդանիներին, որոնք զարգանում են օրգանիզմից դուրս (ձկներ, երկկենցաղներ, սողուններ, թռչուններ

  • Ցենտրոլեցիտալ ձվերի կենտրոնական տեղը գրավում է կորիզը, որի շուրջ գտնվում Է սննդանյութը։

Ձվի մակերեսը ծածկված է բջջապլազմայի բարակ շերտով։ Ցենտրոլեցիտալ ձվերը բնորոշ են հոդվածոտանիներին։

Թելոլեցիտալ ձվաբջիջ
Ցենտրոլեցիտալ ձվաբջիջ

Չնչին քանակով դեղնուց գոյություն ունի կաթնասունների և մարդու ձվաբջիջներում. այդ պատճառով էլ նրանք ունեն փոքր չափեր։ Նրանք շրջապատված են ֆոլիկուլային բջիջների հաստ շերտով։ Այդ բջիջների գանգվածի խորքում կուտակվում է հեղուկ, ստացվում Է յուրահատուկ բշտի պատկեր, որը կոչվում է գրաաֆյան բուշտ։ Սրա մի պատի մեջ տեղավորված է ձվաբջիջը, որը հասունանալուց հետո դուրս է գալիս այդ բշտից։ Մարդու ձվաբջիջը պատկանում է իզոլեցիտալ տիպին, գնդաձև է, ունի 150-200 միկրոն տրամագիծ։

Ձվաբջիջն ունի պաշտպանողական թաղանթներ, իր սեփական թաղանթով նա շրջապատված է անմիջականորեն։ Մյուս թաղանթները գոյանում են սեռական օժանդակ գեղձերից։ Այսպես, օրինակ՝ թռչունների մոտ, ձուն ձվատար խողովակով անցնելիս ծածկվում է սպիտակուցով, ենթակճեպային թաղանթով և կճեպով։

Միջատների և որդերի ձվերը ծածկվում են ամուր, պիգմենտ պարունակող խիտինային ծածկով։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 6, էջ 714