Հարավաֆրիկյան աստղադիտարան
| Հարավաֆրիկյան աստղադիտարան | |
|---|---|
.jpg) | |
| Տեսակ | աստղագիտական աստղադիտարան և գիտահետազոտական ինստիտուտ |
| Կազմված է | Թագավորական աստղադիտարան, Բարեհուսո հրվանդան և Sutherland observatory? |
| Մասն է | SuperWASP? |
| Կառավարող | Հարավաֆրիկայի ազգային հետազոտական հիմնադրամ |
| Երկիր |  ՀԱՀ |
| Վայր | Քեյփթաուն |
| ԲԾՄ | 15 մետր |
| Հիմնադրվել է՝ | 1820[1] |
| Կայք | saao.ac.za(անգլ.) |
 South African Astronomical Observatory Վիքիպահեստում | |
Հարավաֆրիկյան աստղադիտարան (անգլ.՝ South African Astronomical Observatory, ՀԱԱԱ), 1972 թվականին ՀԱՀ-ում հիմնադրված աստղագիտական աստղադիտարան։ Աստղադիտարանը պատկանում է Հարավային Աֆրիկայի Ազգային հետազոտական հիմնադրամին։ Աստղադիտարանին են պատկանում փոքր մոլորակների կենտրոնի «051», «B31» և «A60» ծածկագրերը։ ՀԱԱԱ-ի աստղադիտարանը համարվում է Բարեհուսո հրվանդանի աստղադիտարանի իրավահաջորդը։
Աստղադիտարանի ղեկավարներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- 1879-1906 թթ. - Դեյվիդ Հիլլ (աստղագետ)
- 1972-1976 թթ. - Ռիչարդ Վուլլի
Աստղադիտարանի պատմություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]ՀԱԱԱ-ն համարվում է Բարեհուսո հրվանդանում 1820 թվականին հիմնադրված Թագավորական աստղադիտարանի դիտարկման կայանի իրավահաջորդը։ Հիմնական շենքի շինարարությունն ավարտվել է 1829 թվականին, որն արժեցել է 30000 ֆունտ ստերլինգ։ 1972 թվականին Յոհաննեսբուրգի հանրապետական ասղադիտարանը, Ռեդքլիֆի աստղադիտարանը (ՀԱՀ) և Թագավորական աստղադիտարանը միավորվեցին Հարավաֆրիկյան աստղադիտարանի մեջ։ ՀԱԱԱ-ի շտաբ բնակարանը գտնվում է հին Թագավորական աստղադիտարանի տարածքում, որտեղ էլ տեղակայված են պատմական գործիքները։
Աստղադիտարանի գործիքներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Քեյփթաուն
- Աստղադիտակ Մակ-Կլին (աստղադիտակ Վիկտորիա) D=61 սմ (լուսանկարչական խողովակ) և D=46 սմ (դիտարկման խողովակ), 1901 թ.
- Phased Experimental Demonstrator (PED) - 6 հատ 2.5 մետրանոց ռադիոալեհավաք, փորձարարական դիտարկումների համար։
Սազերլենդ
- 0.5-մետրանոց աստղադիտակ - կառուցվել է 1967 թվականին Հանրապետական աստղադիտարանի համար, 1972 թվականին տեղափոխվել է Սազերլենդ
- 0.75-մետրանոց աստղադիտակ - Grubb Parsons արտացոլիչ հեռադիտակ
- Alan Cousins Telescope (ACT) - 0.75- մետրանոց աստղադիտակ, ի սկզբանե կոչվել է Ավտոմատացված ֆոտոմետրիկ աստղադիտակ, բայց ավելի ուշ վերանվանվել է Alan William James Cousins-ի պատվին
- en:Birmingham Solar Oscillations Network (BISON) - արևային տատանումների Բիրմինգհեմյան վեց աստղադիտակներից մեկը։
- Աստղադիտակ Էլիզաբեթ - 1.0-մետրանոց աստղադիտակ, բերված Քեյփթաունից գրավիտացիոն ոսպնյակավորման ցանցի դիտարկումների նպատակով (Probing Lensing Anomalies Network, PLANET)
- Infrared Survey Facility (IRSF) - 140 սանտիմետրանոց ռեֆլեկտոր հագեցած եռագույն հեռուստացույցով։ Տեղադրվել է 2000 թվականին Ճապոնիայի կրթության նախարարության կողմից Մագելանյան ամպերի դիտարկման նախագծով։
- MONET -«MOnitoring NEtwork of Telescopes» նախագծով տեղակայված 1.2 մետրանոց աստղադիտակներից մեկը։ Երկրորդ աստղադիտակը տեղադրված է ԱՄՆ-ի Տեխասի նահանգի Մակ- Դոնալդ աստղադիտարանում։ Դա ռոբոտիզացված աստղադիտակ է հեռակառավարումով։ Աստղադիտակը ստեղծվել է Հետինգենյան համալսարանում (անգլ.՝ Halfmann Teleskoptechnik):
- Աստղադիտակ Ռեդքլիֆ - 1.9 մետրանոց ռեֆլեկտոր, կառուցվել է 1948 թվականին Պրետորիայում Ռեդքլիֆ աստղադիտարանի համար։ 1972 թվականին աստղադիտակը տեղափոխվեց Սազերլենդ։ 1951 թվականից մինչև 2004 թվականն այն ամենախոշոր աստղադիտակն էր ՀԱՀ-ում։
- Հարավաֆրիկյան Մեծ ասղադիտակ (SALT) - սա խոշորագույն օպտիկական աստղադիտակն է հարավային կիսագնդում 11 մ չափսի կառուցվածքային հայելիներով։ Աստղադիտարանի ծածկագիրն է B31: SALT-ը շահագործման է հանձնվել 2005 թվականի նոյեմբերին։ SALT-ը կառուցվել է նույն մեթոդիկայով, ինչ Հոբբի- Էբերլի աստղադիտակը (HET) ԱՄՆ-ի Տեխասի նահանգում։
- SuperWASP-South (անգլ.՝ Wide Angle Search for Planets) - տարանցիկ մեթոդով հարավային կիսագնդում, էկզոտիկ մոլորակների որոնման նախագիծ։ 8 Canon օբյեկտիվներ (F=200mm, f/1.8) տեսախցիկներով։
- KELT-South (անգլ.՝ Kilodegree Extremely Little Telescope - South) - ավտոմատացված 4.2 սմ օբյեկտիվով և շուրջ 1000 քառ.հա. տեսադաշտով աստղադիտակ տարանցիկ մեթոդով հարավային կիսագնդում, էկզոտիկ մալորակների որոնման համար։
- Yonsei Survey Telescopes for Astronomical Research (YSTAR) - աստղադիտարանի ծածկագիրը A60: Օգտագործվում է փոփոխական աստղերի, տարանցիկ երևույթների և երկրամերձ աստերոիդների դիտարկման նպատակով։ Կառուցվել է Հարավային Կորեայի միջոցներով և ղեկավարվում է նրանց կողմից։
Աստղադիտարանի բաժիններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- GPS-կայան
- Սեյսմիկ կայան
Հետազոտությունների ուղղություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Երկրաֆիզիկա
- Օդերևութաբանություն
- Երկրամերձ օբյեկտներ
- Էկզոմոլորակներ
- Գալակտիկական աստղագիտություն
Հիմնական նվաճումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Բարեհուսո հրվանդանից թագավորական մեդալով պարգևատրված աստղագետներ`
- Թոմաս Մաքլիրը 1869 թվականին՝ միջօրեականի աղեղի չափման համար։
- Դեյիդ Հիլլ (աստղագետ) 1903 թվականին՝ արևային և աստղային պարալաքսների չափման համար։
- Քեյփթաունի աստղը բացահայտվել է Բարեհուսո հրվանդանի աստղադիտարանում կատարված պատկերների հիման վրա։
- Պրոկսիմ Ցենտավրի առաջին պարալաքսը չափվել է Բարեհուսո հրվանդանի աստղադիտարանում։
- SuperWASP-South համակարգում էկզոմոլորակի բացահայտում։
- WASP-1b
- WASP-2b
- WASP-4b
- WASP-5b
- WASP-6b
- WASP-7b
- WASP-10b
- WASP-11b/HAT-P-10b
- WASP-12b
- WASP-14b
- WASP-15b
- WASP-17b — բացահայտվել է 2009 թվականին
- Հայտնաբերված առաջին roAp-աստղը եղել է HD 101065-ը (Պշիբիլսկու աստղ)[2]։ Պայծառության տատանումները հայտնաբերվել են Դոնալդ Կուրցի կողմից (անգլ.՝ Donald Kurtz) օգտագործելով Հարավաֆրիկյան աստղադիտարանի 20-դյույմանոց աստղադիտակը, որը նշմարում է աստղի կորի փայլի փոփոխությունները 12,15 րոպե ժամանակահատվածով և 0,01m−0,02m փայլի ամպլիտուդով։
- Բարեհուսո հրվանդանի լուսանկարչական կատալոգը (անգլ.՝ Cape Photographic Catalogue):
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ https://www.saao.ac.za/about/
- ↑ Kurtz, D.W. Information Bulletin on Variable Stars, vol 1436, 1978 [1] Արխիվացված 2018-10-03 Wayback Machine(անգլ.)
Արտաքին հղումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Official Website
- SALT Homepage
- BiSON Homepage
- KELT-South Homepage
- «WASP-South Live weather and status». WASP@Keele (անգլերեն). Keele University Astrophysics Group. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հուլիսի 18-ին. Վերցված է 2013 թ․ սեպտեմբերի 2-ին.
- SUR listing at Proect IDA Արխիվացված 2011-07-20 Wayback Machine