Ժողովրդական ճարտարապետության թանգարան (Սանոկ)

Ժողովրդական ճարտարապետության թանգարան
Տեսակ	բացօթյա թանգարան
Երկիր	Լեհաստան
Տեղագրություն	Սանոկ
Վայր	Սանոկ
Հասցե	Żwirki i Wigury 6a
Հիմնադրվել է	1958
Այցելուներ	80 000 մարդ
Կայք	mbl.sanok.pl

Ժողովրդական ճարտարապետության թանգարան (լեհ.՝ Muzeum Budownictwa Ludowego), Եվրոպայի բացօթյա ամենամեծ թանգարաններից մեկն է։ Գտնվում է Լեհաստանի Սանոկ քաղաքի մոտակայքում։ Գրանցված է թանգարանների պետական գրանցամատյանում։ Կառույցների թվով պայմանավորված՝ համարվում է Լեհաստանի ամենամեծ այգին։ 38 հեկտար տարածքում ներկայացված է լեհ-ուկրաինական մշակույթը Կարպատների արևելյան սահմանին։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Թանգարանը հիմնադրվել է 1958 թվականին Ալեքսանդր Ռիբիցկու և Եժի Տուրի նախաձեռնությամբ^[1]։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո Լեհաստանում հիմնադրված առաջին ազգագրական այգին է, որը, արտասահմանյան շփումների շնորհիվ, դեռևս 1970-ական թվականներին ստացել է անկախ գիտական և վարչական հաստատության ստատուտ։ Սանոկի ազգագրական այգու կանոնադրությունը հիմք ծառայեց նմանատիպ հաստատությունների հաջորդականությանը։ Սկանսենը հանրության համար բացվեց 1966 թվականի հուլիսի 25-ին։ Ալեքսանդր Ռիբիցկու նախաձեռնությամբ ազգագրական այգում հիմնադրվել է Լեհաստանում առաջին փորձնական կայանը, որը զբաղվում է պատմական բնափայտի պահպանմամբ։ Սանոկի ազգագրական այգում կազմակերպվում են նաև տարատեսակ երաժշտական, ժողովրդական խոհանոցների, ասեղնագործության փառատոներ։ Հրավիրվում են ժողովրդական երաժշտության խմբեր տարբեր երկրներից, մասնավորապես՝ Հունգարիայից, Սլովակիայից, Ուկրաինայից։

Գալիսեական շուկա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Փոքր քաղաք կառուցելու նախագիծը ծրագրվել է դեռևս XX դարի 80-ական թվականներին Ալեքսանդր Ռիբիցկու արվեստանոցում։ Պատմաբանը իր առջև նպատակ էր դրել ցույց տալու XIX-XX դարերի շինարարության օրինակներ, վերականգնել պատմական Գալիսեական շուկան իր բոլոր գործառույթներով։ Այս ծրագիրն իրականացվել է 2009 թվականին Եվրոպական Միության միջոցներով։ Այն XIX դարի երկրորդ կեսի և 20-րդ դարասկզբի քաղաքամաս է, քանի որ այդ ժամանակահատվածում են ստեղծվել շուկայի շուրջ կամարաշարերով բուրժուական տները։ Գալիսեական շուկայի տարածքում գտնվում են 26 շինություններ։ Պաշտոնական բացումը տեղի է ունեցել 2011 թվականի սեպտեմբերի 16-ին։

Այգու գործունեություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տիպիկ գյուղական և ֆերմերային քաղաքիկ ստանալու համար թանգարանում հավաքվել են XVII-XX դարերի ավելի քան 100 փայտե կառույցներ։ Բացի բնակելի, տնային տնտեսությունները, այգում կան նաև սրբազան շինություններ (XVII դարի կաթոլիկ եկեղեցի, 18-րդ դարի երկու բոյկիների եկեղեցիներ, XIX դարի մեկ լեմկո եկեղեցի և մի քանի գեղատեսիլ մատուռներ), հասարակական շենքեր (գյուղի դպրոց, հյուրանոց) և արդյունաբերական շենքեր (ջրաղաց, դարբնոցներ)։ Եկեղեցիները, ինչպես նաև բնակելի և առևտրային շենքերը հասանելի են զբոսաշրջիկների համար։ Ազգագրական այգու տարածքում գործում է սրբապատկերների մշտական ցուցահանդես, որը կոչվում է «Կարպատյան իկոն», որտեղ կարելի է տեսնել XV-XIX դարերի ավելի քան 220 սրբապատկերներ։ Այգում կազմակերպվում են նաև ժամանակավոր ցուցադրություններ։ Տոնավաճառներում և թանգարանային հարթակներում ներկայայցվում են ազգային մշակույթի, Կարպատյան քաղաքների բնակիչների մշակույթի, այդ թվում սրբապատկերների հարուստ հավաքածու, ժամացույցներ, պղնձե պարագաներ, խեցեղեն և այլ առարկաների մոտ 30000 ցուցանմուշներ։

Պատկերասրահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Jerzy Czajkowski. Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku z perspektywy 45 lat. streszcz. w jęz. ang. [w։] Materiały Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku. - Nr 36 (2004), 2005.