Գյուղը (վիպակ, 1910)

Գյուղը ռուս.՝ Деревня
Տեսակ	գրական ստեղծագործություն
Ձև	վեպ
Հեղինակ	Իվան Բունին
Բնագիր լեզու	ռուսերեն
Հաջորդ	Dry Valley?

«Գյուղը» (ռուս.՝ «Деревня»), Իվան Ալեքսեևիչ Բունինի վիպակը, որը գրվել է 1909-1910 թվականներին և առաջին անգամ հրատարակվել է 1910 թվականին։ 1915 թվականին իր երկերի ժողովածուում հրապարակելուց հետո հեղինակն զգալիորեն վերամշակել է վիպակը նախ «Պետրոպոլիս» հրատարակչության համար, այնուհետև երկերի ժողովածուի նոր հրատարակության համար։

Սյուժե

Գործողությունները տեղի են ունենում 1900-ականների կեսերին՝ Պետական դումայի գումարման, ագրարային բարեփոխումների և ահաբեկչական ակտիվության բարձրացման ֆոնին։ Պատմության գլխավոր հերոսներն են Կրասով եղբայրները՝ Տիխոն Իլյիչը և Կուզմա Իլյիչը։ Վիպակը բաժանված է երեք գլուխների։

Կրասովները Վորգոլ կայարանից ոչ հեռու գտնվող Դուրնովկա գյուղի գյուղացիների սերունդներից են, երիտասարդ տարիքում զբաղվել են առևտրով, բայց հետո վիճում են իրար հետ։ Տիխոնը շարունակել է առևտուրը, բացել պանդոկ և խանութ, այնուհետև գնել Դուրնովկան աղքատ սեփականատիրոջից։ Կուզման միշտ երազել է սովորել և գրել կյանքի մասին, աշխատել է որպես գրասենյակային ծառայող, հրատարակել է բանաստեղծությունների ժողովածու, այնուհետև փոխել է բազմաթիվ աշխատանքներ և աղքատացել։ Տիխոնը գտել է նրան և հրավիրել աշխատելու որպես կառավարիչ Դուրնովկայում։ Վիպակի երկրորդական հերոսների թվում են երիտասարդ գյուղացի Ավդոտյան՝ Երիտասարդ մականունով, որի ամուսինը դաժանորեն ծեծում է նրան, բայց անսպասելիորեն մահանում է, Դուրնովկայի ամենաաղքատ գյուղացին Գորշ մականունով, ում տունը միակն է, որտեղ ձմռան երեկոները լույս չի վառվում, և երեխաները նստում են մթության մեջ, ինչպես նաև նրա չափահաս որդին՝ Դենիսը։

Նկարագրված իրադարձությունների ընթացքում Տիխոն Իլյիչը հիսուն տարեկան է։ Նա լիովին զբաղված է տնտեսությամբ, թեև մեծ հարստություն չի վաստակել։ Նա ոչ ոքի չի վստահում և աշխատանքի մեծ մասն ինքն է անում։ Նա կին ունի, բայց տառապում է երեխաներ չունենալու պատճառով։ Նա չի սիրում գյուղացիներին՝ տեսնելով, որ նրանք խղճուկ գոյություն են քաշում, չեն ձգտում ավելի լավ կյանքի, իսկ ինքն էլ երազում է ազատվել Դուրնովկայից և տեղափոխվել քաղաք։ Կուզման սիրում է շփվել մարդկանց հետ, բայց չի կարող է օգնել նրանց։ Ծեր թափառաշրջիկի հուղարկավորությունից հետո ուժեղ սառնամանիքի ժամանակ Կուզման հիվանդանում է, և ապաքինվելուց հետո իմանում է, որ Տիխոնը որոշել է կազմակերպել Ավդոտյայի և Դենիսի հարսանիքը։ Կուզման իր հոգու խորքում դեմ է այս հարսանիքին՝ հավատալով, որ Ավդոտյային սարսափելի ճակատագիր է սպասվում, բայց նա ստիպված է որպես կառավարչի օրհնել հարսին ու փեսային։ Վիպակն ավարտվում է եկեղեցում պսակադրության տեսարանով, որտեղ «ցուրտ է և մռայլ», և ուժեղ ձնաբքի միջով սահնակով գյուղ վերադառնալով։

Քննադատություն

«Գյուղը» վիպակի սկիզբը, Ա․ Բունինի երկերի լիակատար ժողովածու, հատոր 5, 1915

Բունինն սկսել է աշխատել վիպակի վրա 1909 թվականին, դրանից հատվածներ կարդացել գրական շրջանակներում, և ստեղծագործության մասին սկսել են խոսել ձեռագիրը տպագրության հանձնելուց շատ առաջ։ «Биржевые ведомости» թերթը (1909, № 11348) գրել է, որ Բունինի նոր ստեղծագործությունը, հավանաբար, «խոսակցությունների և բանավեճի տեղիք կտա»։ «Գյուղը» վիպակի առաջին մասը լույս է տեսել «Современный мир» պարբերականում 1910 թվականի մարտին, իսկ առաջին գրախոսականը հայտնվել է նույնիսկ համարի լույս տեսնելուց առաջ․ «Утро России» թերթի սյունակագիր Վ. Բատուրինսկին կարողացել է խմբագրությունում ծանոթանալ սրբագրական տարբերակին և, առաջ անցնելով գործընկերներից, գրախոսություն է պատրաստել, որում վիպակն անվանել է «ընթացիկ սեզոնի նշանավոր ստեղծագործություն»։ «Գյուղի» վերաբերյալ բանավեճում ընդգրկվել են և՛ քննադատները, և՛ գրողները. հեղինակին պահանջներ են ներկայացվել «գեղարվեստական ճշմարտանման զգացողության կորստի» համար (Գ. Պոլոնսկի), նրա համար, որ նա «վախեցրել է սեփական էտյուդներից ու էսքիզներից» (Ալեքսանդր Ամֆիտեատրով), պատմվածքի մասին գրել են որպես «աղաղակող, ծայրեծայր սուտ գրքի» (Ա. Յաբլոնովսկի)։ Բունինին աջակցողների թվում է եղել Զինաիդա Գիպիուսը, որը «Русская мысль» ամսագրում (1911, № 6) նշել է, թե «Գյուղը» վիպակը խիստ է, պարզ և ներդաշնակ. «...նրան պարզապես հավատում ես»։

Հրատարակելով վիպակի առաջին մասը ամսագրի մարտ ամսվա գրքում՝ Բունինը նախատեսել էր հաջորդ մասերը հանձնել ապրիլին և մայիսին, բայց ապրիլյան համարում խմբագրությունը ընթերցողներին գրել է. «Հեղինակի ցանկությամբ Ի. Ա. Բունինի «Գյուղը» վիպակի տպագրությունը տեղափոխվում է աշուն»։ Երկրորդ և երրորդ մասերը հրատարակվել են նույն թվականի հոկտեմբեր և նոյեմբեր ամիսների համարներում։

Բունինը պատմվածքի վրա աշխատելու մասին տեղեկացրել է այդ ժամանակ իր մտերիմ ընկերոջը՝ Մաքսիմ Գորկուն ուղղված նամակում․ «...ես գրում էի օրական տասնհինգ ժամ՝ վախենալով նույնիսկ մեկ րոպե շեղվելուց, վախենալով, որ էլեկտրական լամպը հանկարծ կմարի իմ մեջ և անմիջապես ինձ վրա տիրապետող կդառնա կարոտը, որին ես դիմադրում էի միայն աշխատանքով»։ Վիպակի հրատարակումից հետո Գորկին բարձր է գնահատել այն․ «Թանկ է ինձ համար այս համեստորեն թաքնված, խեղդված հառաչանքը հայրենի հողի մասին, թանկ է ազնիվ վիշտը, դրա համար ցավոտ վախը․ և այս ամենը նոր է։ Այդպես դեռ չեն գրել»։ Բունինն իր հերթին դիմել է Գորկուն երախտագիտության խոսքերով՝ ասելով․ «Դուք չեք կարող պատկերացնել, թե որքան արժեքավոր են ձեր խոսքերը ինձ համար, ինչ անմահական ջուր եք ցողել ինձ վրա»։

Ավելի ուշ Բունինը «Весной, в Иудее» (1953) գրքի նախաբանում իր հայտնի դառնալը կապել է վիպակի հրապարակման հետ․

Իմ ժողովրդականությունը սկսվեց այն ժամանակից, երբ ես տպագրեցի իմ «Գյուղը»։ Սա իմ մի շարք ստեղծագործությունների սկիզբն էր, որոնք կտրուկ էին պատկերում ռուսական հոգին, նրա լուսավոր ու մութ, հաճախ ողբերգական հիմքերը։ Ռուսական քննադատության մեջ և ռուս մտավորականության մեջ, որտեղ, ժողովրդի անտեղյակության կամ քաղաքական նկատառումների պատճառով, ժողովուրդը գրեթե միշտ իդեալականացվել է, իմ այս «անողոք» ստեղծագործություններն առաջացրել են կրքոտ թշնամական արձագանքներ։ Այդ տարիներին ես զգում էի, թե ինչպես են օրեցօր ավելի ուժեղանում իմ գրական ուժերը։ Բնօրինակ տեքստ (ռուս.)   Популярность моя началась с того времени, когда я напечатал свою «Деревню». Это было начало целого ряда моих произведений, резко рисовавших русскую душу, её светлые и тёмные, часто трагические основы. В русской критике и среди русской интеллигенции, где, по причине незнания народа или политических соображений, народ почти всегда идеализировался, эти «беспощадные» произведения мои вызвали страстные враждебные отклики. В эти годы я чувствовал, как с каждым днем всё более крепнут мои литературные силы.

Գրականություն

• Бабореко А. К. Комментарии // И. А. Бунин. Собрание сочинений в шести томах. — М.: Художественная литература, 1987. — Т. 3. — 671 с.
• Вячеславов П. Л. Примечания // И. А. Бунин. Собрание сочинений в пяти томах. — М.: Правда, 1956. — Т. 2. — С. 402—419. — 424 с.
• Жуков И. И. Примечания // И. А. Бунин. Полное собрание сочинений в 13 томах. — М.: Воскресенье, 2006. — Т. 2. Стихотворения (1912—1952); Повести, рассказы (1902—1910). — С. 520—548. — 592 с.
• Классик без ретуши: Литературный мир о творчестве И. А. Бунина / Н. Г. Мельников. — М.: Книжница, 2010. — 928 с. — ISBN 978-5-903081-12-7

Արտաքին հղումներ

• Текст повести на сайте, посвященном творчеству И. А. Бунина
• The Village Գուտենբերգ նախագծի կայքում (английский перевод)