Օստեոպենիա

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Օստեոպենիա, ցածր ոսկրային զանգված, ցածր ոսկրային խտություն
Osteopenia
Հիվանդության ախտանշաններՍովորաբար անախտանիշ
Բուժաքննությունdual-energy X-ray absorptiometry?
Բժշկական մասնագիտությունՌևմատոլոգիա, Էնդոկրինոլոգիա
ՀՄԴ-9733.90
ՀՄԴ-10M85.8
Ռիսկի գործոններՄեծահասակ, ալկոհոլիզմ, ծխել, ցածր մարմնի զանգվածի ինդեքս
Ախտորոշումոսկրերի հանքային խտության սկանավորում՝ դենսիտոմետրիա
ԲարդություններՕստեոպորոզի առաջացում
ԿանխարգելումՎիտամին D-ի և Կալցիումի բավարար քանակ, կանոնավոր ծանր քաշային վարժություններ, ծխախոտի և ալկոհոլի օգտագործման սահմանափակում
 Osteopenia Վիքիպահեստում

Օստեոպենիա, ոսկրային ցածր հանքային խտություն։ Օստեոպենիայով տառապող հիվանդներն ունեն կոտրվածքների և օստեոպորոզի զարգացման ավելի բարձր ռիսկ[1]։ Ըստ 2010 թվականի տվյալների 43 միլիոն տարեց ունի օստեոպենիա[2]։

Օստեոպենիա առաջացնող մեկ պատճառ գոյություն չունի, օստեոպենիայի առաջացումը պայմանավորված է մի շարք ռիսկի գործոններով։ Օստեոպենիայի ռիսկի գործոնները լինում են փոփոխական (վարքային, ներառյալ՝ սննդային սովորությունները և որոշակի դեղամիջոցների օգտագործումը) և անփոփոխ (տարիքին զուգընթաց ոսկրերի հանքային խտության նվազում)։ Բարձր ռիսկի գործոններ ունեցող անձանց մոտ սկրինինգային դենսիտոմետրիկ սկանավորումն օգնում է հայտնաբերել ոսկրերի ցածր հանքային խտության զարգացումն ու պրոգրեսիան։ Օստեոպենիայի զարգացումը կարելի է կանխարգելել սկսած վաղ հասակից, այն իր մեջ ներառում է առողջ սննդակարգ, ծանր քաշային վարժություններ, ինչպես նաև պետք է խուսափել ծխախոտի օգտագործումից և ալկոհոլի չարաշահումից։ Օստեոպենիայի բուժումն հակասական է, այն իր մեջ ներառում է ոչ դեղորայքային բուժում՝ առողջ սովորություններն ավելացնելու միջոցով (սննդակարգի փոփոխություն, ծանր քաշային վարժություններ, ծխախոտի և ալկոհոլի օգտագործման սահմանափակում)։ Օստեոպենիայի դեղորայքային բուժումը, որն իր մեջ նեռառում է բիֆոսֆոնատներով կամ այլ դեղաբանական խմբերով բուժում՝ զերծ չէ ռիսկերից։ Այնուամենայնիվ բուժման ընտրությունը կայացվում է հաշվի առնելով յուրաքանչյուր հիվանդի կոտրվածքների առաջացման ռիսկը։

Օստեոպենիա է համարվում ոսկրերի նորմալ հանքային խտությունից մինչև օստեոպենիա ընկած սահմանը։

Ռիսկի գործոններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Օստեոպենիայի ռիսկի գործոնները բաժանվում են՝ ֆիքսված (անփոփոխ) և փոփոխվող գործոնների։ Օստեոպենիան կարող է նաև լինել երկրորդային, որպես այլ հիվանդությունների հետևանք։ Ռիսկի գործոններից են (ցանկը թերի է)[3][4][5]՝

Ոսկրերի խտությունը առավելագույնի է հասնում 35 տարեկանում, այնուհետև տարիքն զուգընթաց նվազում:

Ֆիքսված[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Տարիք՝ ոսկորային խտությունը առավելագույնի է հասնում 35 տարեկանում, այնուհետև տարիքին զուգընթաց նվազում է։ Ոսկրային հանքային խտության նվազում տեղի է ունենում ինչպես տղամարդկանց, այնպես էլ կանանց շրջանում[6]։
  • Ռասսա՝ օստեոպենիայի առաջացման ռիսկը մեծ է Կովկասցիների և Ասիացիների մոտ։
  • Սեռ՝ կանայք, հատկապես հետդաշտանադադարային տարիքի, ռիսկի ավելի բարձր գոտում են գտնվում։
  • Ժառանգական պատմություն։

Փոփոխվող[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Ծխախոտի օգտագործում
  • Ալկոհոլի օգտագործում
  • Նվազ ֆիզիկական ակտիվություն[7][8][9]։
  • Քիչ կալորիական սննդի օգտագործում - օստեոպենիան կին մարզիկների մոտ կարող է առաջանալ, որպես կին մարզիկների տրիադայի համախտանիշ, որը զուգակցվում է էներգոդեֆիցիտով, անկանոն դաշտանային ցիկլերով, ոսկորերի ցածր հանքային խտությամբ[10]։
  • Կալցիումի և վիտամին D-ի անբավարարություն

Այլ հիվանդություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Ցելիակիա[11][12]
  • Հիպերթիրեոզ
  • Նյարդային անորեքսիա[13]

Դեղամիջոցներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Ստերոդներ
  • Հակաբեղմնավորիչներ

Սկրինինգ և ախտորոշում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կլինիկական Դենսիտոմետրիայի Միջազգային Կազմակերպությունը (ISCD (International Society for Clinical Densitometry)) և Օստեոպորոզի Ազգային Հիմնադրամը 65 տարեկանից մեծ կանանց և 70-ից մեծ տղամարդկանց, ինչպես նաև օստեոպենիայի ռիսկի գործոններ ունեցող կամ նախկինում կոտրվածքների պատմություն ունեցող մեծահասակներին առաջարկում են կատարել DXA[14] (dual X-ray absorptiometry - դենսիտոմետրիա) սկանավորում։ Դենսիտոմետրիան սկանավորման տեսակ է, որն օգտագործում է ռենտգեն տեխնոլոգիան՝ ցածր ռադիացիայով, ապահովելով ոսկրերի հանքային խտության ճշգրիտ որոշում[15][16]։

Միացյալ Նահանգների Կանխարգելման Աշխատանքային խումբը (USPSTF) առաջարկում է կատարել օստեոպորոզի սկրինինգային հետազոտություն 65 տարեկանից բարձր տարիքի այն կանանց, ովքեր ունեն ռիսկի գործոններ։ Այն նշում է նաև, որ տղամարդկանց սկրինինգ կատարելու համար բավարար ապացույցներ չկան[17]։ Սկրինինգային հետազոտության հիմնական նպատակը կոտրվածքների կանխարգելումն է։ Պետք է նշել նաև, որ USPSTF-ի սկրինինգային ուղեցույցերը ոչ թե օստեոպենիայի, այլ օստեոպորոզի համար են։

Դենսիտոմետրիկ սկանավորումը գործածության մեջ։

Օստեոպորոզի Ազգային Հիմնադրամն առաջարկում է ոսկրային խտության ճշգրիտ որոշման համար կիրառել կենտրոնական (կոնքազդրային հոդի և ողնաշարի) դենսիտոմետրիկ հետազոտություն, շեշտելով, որ ծայրամասային կամ սկրինինգային սկաներները չպետք է օգտագործվեն կլինիկական լրջագույն ախտորոշում կատարելու համար, ինչպես նաև կենտրոնական և ծայրամասային դենսիտոմետրիայի սկանները չպետք է համեմատվեն միմյանց հետ[18]։

Դենսիտոմետրիան օգտագործվում է օստեոպեիայի կամ օստեոպորոզի ախտորոշման նպատակով, ինչպես նաև ժամանակի ընթացքում, տարիքի մեծացմանը զուգընթաց, կենսակերպի փոփոխություննրի կամ որոշակի դեղամիջոցներով բուժմամբ պայմանավորված՝ ոսկրերի հանքային խտությունը որոշելու նպատակով։

Դենսիտոմետրիկ սկանավորման ժամանակ ստեղծվում է ոսկրերի հանքային խտության T-միավոր, որն համեմատում է հիվանդի դենսիտոմետրիայի տվյալները առողջ երիտասարդ անձի տվյալների հետ։ Օստեոպենիա է համարվում ոսկրերի հանքային խտության տվյալների 1ից 2,5 ստանդարտ շեղումը կամ, երբ T-միավորը գտնվում է -1,0-ից -2,5-ի սահմաններում ( -2,5-ից ցածր T-միավորը վկայում է օստեոպորոզի մասին)։ T-միավորի հաշվարկներն ինքնին ստանդարտեցված չեն[14][19][20][21]։

Կլինիկական Դենսիտոմետրիայի Միջազգային Կազմակերպությունը (ISCD) առաջարկում է պրեմենոպաուզալ կանանց և 50 տարեկանից փաքր տարիքի տղամարդկանց պարագայում[22] T-միավորի փոխարեն կիրառել Z-միավորը։

Կանխարգելում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ոսկրային ցածր խտության կանխարգելումը կարելի է սկսել վաղ հասակում։ Քանի որ ոսկրային խտության նվազումն անդառնալի պրոցես է, ուստի օստեոպենիայի կանխարգելումը կարևոր է[23]։

Ոսկորների խտությունը հնարավոր է առավելագույնի հասցնել և հանքայնացման կորուստը կայունացնել հետևյալ միջոցառումներով[24][25][26][27]՝

    • Ֆիզիկական վարժություններ, մասնավորապես ծանր քաշային վարժություններ
    • Բավարար կալորիականությամբ սննդի օգտագործում
    • Կալցիումի հավելումների օգտագործում։ Տարեց մարդկանց օրգանիզմում՝ հատկապես որոշ հիվանդությունների պարագայում, օրինակ՝ ցելիակաի կամ հիպերթիրեոզի, աճում է կալցիումի պահանջարկը[25]։
    • Սննդում բավարար վիտամին D-ի առկայություն
    • Էստրոգեն փոխարինող թերապիա
    • Ստերոիդային դեղամիջոցների կիրառման հսկողություն
    • Ծխախոտի և ալկոհոլի օգտագործման սահմանափակում

Դեղորայքային թերապիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Օստեոպենիայի դեղորայքային բուժումը խնդրահարույց է[5][28][29]։ Օստեոպենիան ախտորոշվելուց հետո բուժումը ոչ միշտ է անցկացվում դեղամիջոցներով[30][31]։ Օստեոպենիա ունեցող անձանց մեծամասամբ խորհուրդ է տրվում զբաղվել ռիսկի գործոնների կանխարգելմամբ (տես վերևում)։

Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության (ԱՀԿ) Կոտրվածքների ռիսկի գնահատման գործիքը (FRAX) գնահատում է ազդրոսկրի և խոշոր օստեոպորոտիկ կոտրվածքների (կարող են առաջանալ այլ ոսկրերում) առաջացման հավանականությունը[32][33]։ Ի հավելում ոսկրերի հանքային խտության T-միավորի, FRAX միավորի հաշվարկը ներառում է տարիքը, մարմնի առանձնահատկությունները, առողջ սովորությունները և այլ հանգամանքներ[34]։

2014թ ի դրությամբ Օստեոպորոզի Ազգային Հիմնադրամն (NOF) առաջարկում է օստեոպենիայի դեղորայքային բուժում անցկացնել պոստմենոպաուզալ կանանց ու 50 տարեկանից բարձր տարիքի այն տղամարդկանց, ում մոտ FRAX-ով ազդրոսկրի կոտրվածքի հավանականությունը >3% կամ խոշոր կոտրվածքների հավանականությունը >20%[35]։ 2016 թվականի դրությամբ Կլինիկական էնդոկրինոլոգների Ամերիկյան Ասոցիացիան և էնդոկրինոլոգիայի Ամերիկյան Քոլեջը համաձայն են այս մոտեցման հետ[36]։ 2017 թվականին Բժիշկների Ամերիկյան Քոլեջը բժիշկներին խորհուրդ է տվել անհատական մոտեցում ցուցաբերել օստեոպենիա ունեցող 65 տարեկանից բարձր տարիքի կանանց դեղորայքային բուժում նշանակելուց, հաշվի առնելով կոտրվածքների առաջացման ռիսկը, ինչպես նաև պացիենտի նախապատվությունները[37]։

Օստեոպենիայի բուժումն իր մեջ ներառում է մի շարք դեղամիջոցներ։ Հաճախ կիրառվող դեղերից են բիֆոսֆոնատները (ալենդրոնատ, ռեզեդրոնատ և իբանդրոնատ)։ Որոշ հետազոտություններ բիֆոսֆոնատների կիրառումից հետո կոտրվածքների ռիսկի նվազում մասին են վկայում[38]։ Կիրառվող այլ դեղամիջոցներից են էստրոգենային ընկալիչների ընտրողական մոդուլյատորները (SERMs)` ռալօքսիֆեն, էստրոգեն, կալցիտոնին և տերիպարատրտ[39]։

Այս դեղորայքները զերծ չեն ռիսկերից[40][41]։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Օստեոօենիա բառն առաջացել է Հունարեն ὀστέον (ostéon), "ոսկր" and πενία (penía), "աղքատ" բառերից։ Տես նաև օստեոպորոզ հոդվածը։

1992 թվականի հունիսին Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությունը սահմանեց օստեոպենիա տերմինը[29][42]։ Մայո կլինիկայի օստեոպորոզի համաճարակաբանը, ով մասնակցել է օստեոպորոզի սահմանմանը 1992թ.-ին, ասել է. «Սահմանումը պարզապես նպատակ ուներ ցույց տալ խնդրի առկայությունը» և նշել, որ «դա որևէ առանձնահատուկ ախտորոշիչ կամ թերապևտիկ նշանակություն չուներ։ Սահմանումը պարզապես նպատակ ուներ առանձնացնել մի հսկայական խմբի, որը կարծես թե կարող է ռիսկի տակ լինել»[43]։

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ «Low bone mineral density and fracture burden in postmenopausal women». CMAJ. 177 (6): 575–80. September 2007. doi:10.1503/cmaj.070234. PMC 1963365. PMID 17846439.
  2. ↑ «The recent prevalence of osteoporosis and low bone mass in the United States based on bone mineral density at the femoral neck or lumbar spine». Journal of Bone and Mineral Research. 29 (11): 2520–6. November 2014. doi:10.1002/jbmr.2269. PMC 4757905. PMID 24771492.
  3. ↑ staff, familydoctor org editorial. «What Is Osteopenia? – Osteoporosis». familydoctor.org (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2019 թ․ դեկտեմբերի 3-ին.
  4. ↑ «Who's at risk? | International Osteoporosis Foundation». www.iofbonehealth.org. Վերցված է 2019 թ․ դեկտեմբերի 3-ին.
  5. ↑ 5,0 5,1 Karaguzel, Gulay; Holick, Michael F. (December 2010). «Diagnosis and treatment of osteopenia». Reviews in Endocrine and Metabolic Disorders (անգլերեն). 11 (4): 237–251. doi:10.1007/s11154-010-9154-0. ISSN 1389-9155. PMID 21234807.
  6. ↑ «Aging and bone loss: new insights for the clinician». Therapeutic Advances in Musculoskeletal Disease. 4 (2): 61–76. April 2012. doi:10.1177/1759720X11430858. PMC 3383520. PMID 22870496.
  7. ↑ «Bone mineral density in adolescent female athletes: relationship to exercise type and muscle strength». Medicine and Science in Sports and Exercise. 34 (2): 286–94. February 2002. doi:10.1097/00005768-200202000-00017. PMID 11828239.
  8. ↑ «American College of Sports Medicine Position Stand: physical activity and bone health». Medicine and Science in Sports and Exercise. 36 (11): 1985–96. November 2004. doi:10.1249/01.mss.0000142662.21767.58. PMID 15514517.
  9. ↑ «Participation in road cycling vs running is associated with lower bone mineral density in men». Metabolism. 57 (2): 226–32. February 2008. doi:10.1016/j.metabol.2007.09.005. PMID 18191053.
  10. ↑ «The female athlete triad: an emerging role for physical therapy». The Journal of Orthopaedic and Sports Physical Therapy. 33 (10): 594–614. October 2003. doi:10.2519/jospt.2003.33.10.594. PMID 14620789.
  11. ↑ Mazure R, Vazquez H, Gonzalez D, Mautalen C, Pedreira S, Boerr L, Bai JC (December 1994). «Bone mineral affection in asymptomatic adult patients with celiac disease». The American Journal of Gastroenterology. 89 (12): 2130–4. PMID 7977227.
  12. ↑ Micic D, Rao VL, Semrad CE (July 2019). «Celiac Disease and Its Role in the Development of Metabolic Bone Disease». Journal of Clinical Densitometry: S1094695019300824. doi:10.1016/j.jocd.2019.06.005. PMID 31320223.
  13. ↑ «Anorexia Nervosa and Its Impact on Bone Health». Eating Disorders Catalogue (ամերիկյան անգլերեն). 2018 թ․ փետրվարի 28. Վերցված է 2019 թ․ դեկտեմբերի 3-ին.
  14. ↑ 14,0 14,1 «2019 ISCD Official Positions – Adult – International Society for Clinical Densitometry (ISCD)» (ամերիկյան անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հոկտեմբերի 1-ին. Վերցված է 2019 թ․ դեկտեմբերի 3-ին.
  15. ↑ Mazess R, Chesnut CH, McClung M, Genant H (July 1992). «Enhanced precision with dual-energy X-ray absorptiometry». Calcified Tissue International. 51 (1): 14–7. doi:10.1007/bf00296209. PMID 1393769.
  16. ↑ Njeh CF, Fuerst T, Hans D, Blake GM, Genant HK (January 1999). «Radiation exposure in bone mineral density assessment». Applied Radiation and Isotopes. 50 (1): 215–36. doi:10.1016/s0969-8043(98)00026-8. PMID 10028639.
  17. ↑ «Final Update Summary: Osteoporosis to Prevent Fractures: Screening – US Preventive Services Task Force». www.uspreventiveservicestaskforce.org. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ դեկտեմբերի 19-ին. Վերցված է 2019 թ․ դեկտեմբերի 3-ին.
  18. ↑ «Bone Density Test, Osteoporosis Screening & T-score Interpretation». National Osteoporosis Foundation (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2019 թ․ դեկտեմբերի 3-ին.
  19. ↑ WHO Scientific Group on the Prevention and Management of Osteoporosis (2000 : Geneva, Switzerland) (2003). «Prevention and management of osteoporosis» (PDF). Վերցված է 2007 թ․ մայիսի 31-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ թվային անուններ: authors list (link)
  20. ↑ «Fracture Risk Assessment Tool». World Health Organization. Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ հոկտեմբերի 12-ին. Վերցված է 2023 թ․ հունվարի 25-ին.
  21. ↑ «UpToDate». www.uptodate.com. Վերցված է 2019 թ․ դեկտեմբերի 3-ին.
  22. ↑ «2019 ISCD Official Positions – Adult – International Society for Clinical Densitometry (ISCD)» (ամերիկյան անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հոկտեմբերի 1-ին. Վերցված է 2019 թ․ դեկտեմբերի 3-ին.
  23. ↑ «UpToDate». www.uptodate.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հոկտեմբերի 26-ին. Վերցված է 2019 թ․ դեկտեմբերի 3-ին.
  24. ↑ «Menopause & Osteoporosis». Cleveland Clinic (անգլերեն). Վերցված է 2019 թ․ դեկտեմբերի 3-ին.
  25. ↑ 25,0 25,1 «Osteoporosis Overview | NIH Osteoporosis and Related Bone Diseases National Resource Center». www.bones.nih.gov. Վերցված է 2019 թ․ դեկտեմբերի 3-ին.
  26. ↑ «Preventing Osteoporosis». International Osteoporosis Foundation. Վերցված է 2019 թ․ դեկտեմբերի 3-ին.
  27. ↑ «Diseases and Conditions Osteoporosis». www.rheumatology.org. Վերցված է 2019 թ․ դեկտեմբերի 3-ին.
  28. ↑ Murphy, Kate (2009 թ․ սեպտեմբերի 7). «New Osteoporosis Diagnostic Tool Draws Criticism». The New York Times (ամերիկյան անգլերեն). ISSN 0362-4331. Վերցված է 2019 թ․ դեկտեմբերի 3-ին.
  29. ↑ 29,0 29,1 «How A Bone Disease Grew To Fit The Prescription». NPR.org (անգլերեն). Վերցված է 2019 թ․ դեկտեմբերի 8-ին.
  30. ↑ «One Minute Consult | What is osteopenia, and what should be done about it?». www.clevelandclinicmeded.com. Վերցված է 2019 թ․ դեկտեմբերի 8-ին.
  31. ↑ «Osteopenia Warrants Treatment—Selectively—to Reduce Fracture Risk». EndocrineWeb (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ հունվարի 22-ին. Վերցված է 2019 թ․ դեկտեմբերի 8-ին.
  32. ↑ «FRAX — WHO Fracture Risk Assessment Tool». World Health Organization. Վերցված է 2010 թ․ հունվարի 16-ին.
  33. ↑ Unnanuntana, Aasis; Gladnick, Brian P; Donnelly, Eve; Lane, Joseph M (March 2010). «The Assessment of Fracture Risk». The Journal of Bone and Joint Surgery. American Volume (անգլերեն). 92 (3): 743–753. doi:10.2106/JBJS.I.00919. ISSN 0021-9355. PMC 2827823. PMID 20194335.
  34. ↑ «Fracture Risk Assessment Tool». www.sheffield.ac.uk. Վերցված է 2019 թ․ դեկտեմբերի 8-ին.
  35. ↑ Cosman, F.; de Beur, S. J.; LeBoff, M. S.; Lewiecki, E. M.; Tanner, B.; Randall, S.; Lindsay, R. (October 2014). «Clinician's Guide to Prevention and Treatment of Osteoporosis». Osteoporosis International (անգլերեն). 25 (10): 2359–2381. doi:10.1007/s00198-014-2794-2. ISSN 0937-941X. PMC 4176573. PMID 25182228.
  36. ↑ Camacho, Pauline M.; Petak, Steven M.; Binkley, Neil; Clarke, Bart L.; Harris, Steven T.; Hurley, Daniel L.; Kleerekoper, Michael; Lewiecki, E. Michael; Miller, Paul D.; Narula, Harmeet S.; Pessah-Pollack, Rachel (September 2016). «American Association of Clinical Endocrinologists and American College of Endocrinology Clinical Practice Guidelines for the Diagnosis and Treatment of Postmenopausal Osteoporosis — 2016--Executive Summary». Endocrine Practice (անգլերեն). 22 (9): 1111–1118. doi:10.4158/EP161435.ESGL. ISSN 1530-891X. PMID 27643923.
  37. ↑ Qaseem, Amir; Forciea, Mary Ann; McLean, Robert M.; Denberg, Thomas D.; for the Clinical Guidelines Committee of the American College of Physicians (2017 թ․ հունիսի 6). «Treatment of Low Bone Density or Osteoporosis to Prevent Fractures in Men and Women: A Clinical Practice Guideline Update From the American College of Physicians». Annals of Internal Medicine (անգլերեն). 166 (11): 818–839. doi:10.7326/M15-1361. ISSN 0003-4819. PMID 28492856.
  38. ↑ Iqbal, Shumaila M; Qamar, Iqra; Zhi, Cassandra; Nida, Anum; Aslam, Hafiz M (2019 թ․ փետրվարի 27). «Role of Bisphosphonate Therapy in Patients with Osteopenia: A Systemic Review». Cureus (անգլերեն). 11 (2): e4146. doi:10.7759/cureus.4146. ISSN 2168-8184. PMC 6488345. PMID 31058029.
  39. ↑ Rosen CJ (August 2005). «Clinical practice. Postmenopausal osteoporosis». The New England Journal of Medicine. 353 (6): 595–603. doi:10.1056/NEJMcp043801. PMID 16093468.
  40. ↑ Staff, Editorial (2018 թ․ հունվարի 30). «Rethinking Drug Treatment for Osteopenia». Health and Wellness Alerts (ամերիկյան անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ դեկտեմբերի 8-ին. Վերցված է 2019 թ․ դեկտեմբերի 8-ին.
  41. ↑ Alonso-Coello P, García-Franco AL, Guyatt G, Moynihan R (January 2008). «Drugs for pre-osteoporosis: prevention or disease mongering?». BMJ. 336 (7636): 126–9. doi:10.1136/bmj.39435.656250.AD. PMC 2206291. PMID 18202066.
  42. ↑ says, Albino Llaza (2010 թ․ ապրիլի 12). «What is Osteopenia?». News-Medical.net (անգլերեն). Վերցված է 2019 թ․ դեկտեմբերի 8-ին.
  43. ↑ Kolata G (2003 թ․ սեպտեմբերի 28). «Bone Diagnosis Gives New Data But No Answers». New York Times.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դասակարգում

Կաղապար:Osteochondropathy Օստեոպորոզ Ոսկրի հանքային խտություն Ոսկոր

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Օստեոպենիա&oldid=9485559» էջից