Jump to content

Տանգուն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Տանգուն
Տեսակmythological king?, մարդ, որը հնարավոր է՝ հորինված է և legendary founder?
ԴիցաբանությունDaejonggyo?
Սեռարական
ՔաղաքացիությունGojoseon
Ծնվել էանհայտ
ՀայրHwanung?
ՄայրUngnyeo?
ԶավակներBuru of Gojoseon?
Թաղման վայրMausoleum of Tangun?
 Dangun Վիքիպահեստում

Տանգուն Վանգոմ (կորեերեն՝ 단군왕검?, 檀君王儉?), Կոչոսոն պետության (հնագույն Չոսոն) լեգենդար հիմնադիրն է, որը համարվում է կորեական առաջին պետական կազմավորումը։ Կորեական դիցաբանության մեջ երկնային աստծո թոռն է[1]։

Առասպելներ Տանգունի մասին

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ըստ ավանդության ՝ Երկնքի Տիրակալ Հվանինը (կորեերեն՝ 환인?, 桓因?) (բուդդիստները նույնացնում էին Ինդրայի հետ) ուներ որդի ՝ Հվանուն (환웅), ով ցանկանում էր ապրել երկրի վրա, հովիտներում և լեռներում։ Հվանինը թույլ տվեց որդուն 3000 հետևորդների հետ իջնել Պեկտուսան, որտեղ նա հիմնեց Սինսին (신시, 神市), Աստծո Քաղաքը։ Անձրևի, ամպերի և քամու աստվածների հետ Հվանունը մարդկանց համար սահմանեց օրենքներ և բարոյական նորմեր, սովորեցրեց տարբեր արհեստներ, բժշկություն և հողի մշակում[2]։

Վագրը և արջը աղոթում էին Հվանունին, որպեսզի դառնան մարդիկ։ Լսելով այդ ՝ Հվանունը նրանց տվեց սխտորի 20 կտոր և օշինդրի ցողուն, ասելով, որ նրանք պետք է ուտեն միայն այդ սուրբ սնունդը և 100 օր խուսափեն արևի լույսից։ Վագրը չի դիմացել և քարանձավից դուրս է եկել 20 օրից հետո, սակայն արջը մնացել է և շուտով վերածվել է կնոջ։ Արջը (Ուննյո, 웅녀, 熊女) շնորհակալություն հայտնեց և զոհաբերություններ արեց Հվանունին։ Բայց շուտով Ուննյոն սկսեց տխրել և Սուրբ Սինդասու (신단수, 神檀樹) ծառի մոտ խնդրեց, որ երեխա ունենա։ Հվանունը հուզվեց Ուննյոյի խնդրանքից, ամուսնացավ նրա հետ, և շուտով նրանք ունեցան երեխա, որին անվանեցին Տանգուն Վանգոմ(단군왕검)[3]:

Տանգունը ժառանգեց հոր գահը, կառուցեց նոր մայրաքաղաք ՝ Ասադալ, ժամանակակից Փհենյանի կողքին (գտնվելու վայրը մինչ օրս քննարկվում է պատմաբանների շրջանում) և իր թագավորությունը անվանեց Չոսոն, որը ժամանակակից պատմաբանները անվանում են Կոչոսոն, որպեսզի չշփոթեն ավելի ուշ ստեղծված Չոսոն պետության հետ։

Ըստ «Սամգուկ Յուսա»-ի Տանգունը սկսեց կառավարել մ.թ.ա. 2333 թվականին, ըստ «Տոնգուկ Տոննամ»-ի նկարագրության (1485) ՝ չինական կայսր Յաոյի կառավարման 50-րդ տարում։ Այլ աղբյուրներ բերում են տարբեր ամսաթվեր, բայց նրանք բոլորն էլ համարում են, որ Տանգունի թագավորությունը սկիզբ է առել Յայոյի օրոք (մ.թ.ա. 2357 - մ.թ.ա. 2256): Որոշ աղբյուրների համաձայն ՝ Տանգունը ապրել է 1908 տարի, այլ աղբյուրների համաձայն ՝ 1408[4]:

Տանգունի մասին առասպելն առաջին անգամ հիշատակվում է XIII դարում ՝ «Սամգուկ Յուսա» ստեղծագործության մեջ։ Այժմ այն առասպելի ամենատարածված և ուսումնասիրված տարբերակն է։

Տանգունի մասին առասպելում երևում են ինչպես բուդդայական, այնպես էլ շամանական տարրեր, որոնք բնորոշ են Հյուսիսարևելյան Ասիայի շատ ժողովուրդների։ Արջը առկա է Մանդուրիայի և Ռուսաստանի հեռավոր Արևելքի տարբեր մշակույթների հիմնադրման մասին բազմաթիվ առասպելներում։

Հնագիտական գտածոներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1990-ական թվականներին ԿԺԴՀ-ն հայտարարել է Տանգունի դամբարանի բեկորների հայտնաբերման մասին[5]։ Արևմտյան երկրների գիտնականները թերահավատորեն են վերաբերվել գտածոյին, քանի որ երկրի կառավարությունը թույլ չի տվել հետազոտություններ և թեստեր կատարել[6]։

Տանգունը կրոնում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մոնղոլական նվաճումների ժամանակ Տանգունի լեգենդը կարևոր դեր է խաղացել ազգի համախմբման գործում։ Կոսինդոն (고신도, 古神道) կորեական շամանիզմի ճյուղ էր, որը որպես աստված երկրպագում էր Տանգունին։

XIX դարի վերջին - XX դարի սկզբին Ճապոնիայի դեմ պայքարի ալիքի վրա առաջացել է Տեջոնգյո շարժումը (대종교, 大宗敎), որը Կոսինդոյի իրավահաջորդն էր։ Ճապոնացիներն ամեն կերպ ճնշել են նրան ՝ որպես կորեական ազգայնականության դրսևորումներից մեկը և ընդհատակյա հայրենասիրական շարժման գաղափարախոսություն։ Տեջոնգյոն մինչ օրս ունի հետևորդներ ։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. Melton, J. Gordon (2014). Faiths Across Time: 5,000 Years of Religious History. Vol. 1. ABC-Clio. էջեր [1]. ISBN 978-1610690263.
  2. The Story of Dan-gun Արխիվացված 3 Սեպտեմբեր 2011 Wayback Machine
  3. «Myth of Founding-King Dan-gun».
  4. Richmond, Simon; Yu-Mei Balasingamchow (2010). Lonely Planet Korea. Lonely Planet. էջ 25. ISBN 978-1742203560.
  5. Tertitskiy, Fyodor (2016 թ․ հունիսի 6). «The good things in North Korea». NK News. Վերցված է 2016 թ․ հուլիսի 20-ին.
  6. G. John, Ikenberry; Chung-in Moon (2008). The United States and Northeast Asia: debates, issues, and new order Asia in world politics. Rowman & Littlefield. էջեր 204 [2]. ISBN 978-0742556393.