Վեհարի Արտավազդի Սաքանյան
Վեհարի Արտավազդի Սաքանյան | |
|---|---|
| Ծնվել է | հոկտեմբերի 28, 1950 (73 տարեկան) Հայաստան Ստեփանավան |
| Ազգություն | Հայ |
| Մասնագիտություն | Միկրոբիոլոգիա, կենսատեխնոլոգիա |
| Հաստատություն(ներ) | Նանտի համալսարանի պրոֆեսոր և կենսատեխնոլոգիայի լաբորատորիայի վարիչ (Ֆրանսիա) |
| Ալմա մատեր | Մոսկվայի 2-րդ բժշկական ինստիտուտ |
| Գիտական աստիճան | պրոֆեսոր |
Վեհարի Արտավազդի Սաքանյան (հոկտեմբերի 28, 1950, Ստեփանավան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ), բժիշկ, մոլեկուլային կենսաբան։ Կենսաբանական գիտությունների դոկտոր (1987), պրոֆեսոր (1989)։ Հայաստանի գիտությունների ազգային ակադեմիայի արտասահմանյան անդամ (28.11.2008)։
Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վեհարի Սաքանյանը ծնվել է 1950 թ. հոկտեմբերի 28-ին Հայաստանի Ստեփանավան քաղաքում։ Հայրը լրագրող էր, «Փարոս» թերթի գլխավոր խմբագիրը, իսկ մայրը՝ բուժաշխատող։ Վեհարի Սաքանյանը դպրոցում ուսանելու տարիներին մասնակցել է ֆիզիկայի և մաթեմատիկայի օլիմպիադաներին։ Դպրոցը ոսկե մեդալով ավարտելուց հետո մեկնել է Մոսկվա. ուսումը շարունակելու։ Այդ ժամանակ Վեհարի Սաքանյանի հայրը Արտավազդ Սաքանյանը ուսանում էր Մոսկվայի բարձրագույն կուսակցական դպրոցի լրագրության (ժուռնալիստիկա) բաժնում։ Հակում ունենալով ֆիզիկա և մաթեմատիկա առարկաների նկատմամբ Վեհարի Սաքանյանը սկզբում ընդունվել է Մոսկվայի Լոմոնոսովի անվան համալսարանի մաթեմատիկայի ֆակուլտետ։ Սակայն մոր մեծ ցանկությունն էր, որ իր երեք երեխաներն էլ ընտրեն բժշկի մասնագիտությունը։ Այդ պատճառով էլ նույն տարում Վեհարի Սաքանյանը ընդունվում է նաև Մոսկվայի II բժշկական ինստիտուտի բուժական ֆակուլտետ[1]։
Ուսանելու տարիներին ակտիվ մասնակցել է ինստիտուտի ուսանողական գիտական ընկերության առօրյային և դարձել 1972 և 1974 թվականներին կազմակերպված գիտաժողովների մրցանակակիր՝ հատկապես մեծ հետաքրքրություն ցուցաբերելով գենետիկա և մանրէաբանություն առարկաների նկատմամբ։ Դա էր պատճառը, որ ինստիտուտը ավարտելուց անմիջապես հետո նա ընդունվել է Մոսկվայի արդյունաբերական մանրէների գենետիկայի և սելեկցիայի ինստիտուտի ասպիրանտուրա (մոլեկուլային գենետիկայի լաբորատորիա). ուսանելով մեծ գիտնական Սոս Ալիխանյանի մոտ, որն, ի դեպ, այդ ինստիտուտի տնօրենն էր։ Թեկնածուական թեզի պաշտպանությունից հետո Վեհարի Սաքանյանը մեկնել է Հունգարիա. UNESCo-ի միջազգային կենսաբանական կենտրոնում մասնագիտական որակավորման բարձրացման նպատակով։
1980-ական թթ.[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1982 թ. ամինաթթուների գիտահետազոտական տեխնոլոգիական ինստիտուտի տնօրեն Էդուարդ Հակոբյանի խնդրանքով և Սոս Ալիխանյանի առաջարկությամբ Վեհարի Սաքանյանը եկել է Երևան և կենսատեխնոլոգիայի գիտահետազոտական ինստիտուտում հիմնել գենային ինժեներիայի լաբորատորիա։ Հիմնելով այդ լաբորատորիան, իր իսկ պատրաստած կադրերի հետ միասին Վեհարի Սաքանյանը առաջինը նախկին Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միությունում ձեռնամուխ եղավ ստանալու մի շարք ամինաթթուների և ֆերմենտների բարձրակտիվ շտամ-արտադրիչներ, որոնք մինչ այժմ էլ մրցունակ են միջազգային շուկայում։ Մոսկվայում 1987 թ. արդյունաբերական մանրէների գենետիկայի և սելեկցիայի ինստիտուտում Վեհարի Սաքանյանը պաշտպանել է դոկտորական ատենախոսություն։ Ներկայումս Վեհարի Սաքանյանը զբաղվում է սպիտակուցների և հակամարմինների փոքրագույն մոլեկուլների ուսումնասիրության չիպային տեխնոլոգիայի մշակմամբ, որը հնարավորություն կտա ստեղծելու նոր հակաքաղցկեղային գործոններ (կաթնագեղձի քաղցկեղ)։ Այս մշակումները բավական խոստումնալից են կլինիկական փորձարկումների անցնելու համար։
Ֆրանսիայի մեջ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ֆրանսիա մեկնելուց հետո Վեհարի Սաքանյանը մինչ այժմ համագործակցում է Հայաստանի տարբեր ինստիտուտների, հատկապես իրեն հարազատ կենսատեխնոլոգիա Գիտահետազոտական ինստիտուտիգիտնականների և գիտական խմբերի հետ։ Սկսած 1995 թ. պրոֆեսոր Վեհարի Սաքանյանը սեմինարներ և դասախոսություններ է անցկացրել կենսատեխնոլոգիա Գիտահետազոտական ինստիտուտի, Երևանի պետական համալսարանում և Գիտությունների ազգային ակադեմիայի կենսաքիմիայի ինստիտուտում, որտեղ ներկայացրել է կենսատեխնոլոգիայի ժամանակակից նվաճումները։ Ֆրանսիայում գտնվելու ժամանակ էլ Վեհարի Սաքանյանի ղեկավարությամբ հայ երիտասարդներից 5-ը պաշտպանել են թեկնածուական թեզեր։ պրոֆեսոր Վեհարի Սաքանյանի աջակցոււթյամբ Նանտի համալսարանի կենսատեխնոլոգիայի լաբորատորիայում վերապատրաստվել են Հայաստանի մի շարք գիտաշխատողներ և ասպիրանտներ։
Համագործակցություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Պրոֆեսոր Վեհարի Սաքանյանի նախաձեռնությամբ 2000 թ կատարվել է համատեղ աշխատանք կենսատեխնոլոգիա Գիտահետազոտական ինստիտուտի և Նանտի համալսարանի կենսատեխնոլոգիայի լաբորատորիայի և Ajinomoto Co. LTD-ի միջև, որի արդյունքում ձեռք է բերվել համատեղ արտոնագիր։ Միաժամանակ այդ աշխատանքը ֆինանսավորվել է Ajinomoto Co. LTD-ի կողմից, որը ֆինանսական աջակցություն էր կենսատեխնոլոգիա Գիտահետազոտական ինստիտուտի և աշխատակիցների համար։ Հայաստանում պրոֆեսոր Վեհարի Սաքանյանի ղեկավարած խմբի կողմից ստացվել է բարձրակտիվ շտամ-արտադրիչ, որի հիման վրա կազմակերպվել է լիզին ամինաթթվի բավականին արդյունավետ արտադրություն։ Ներկայումս նա օգնում է կենսատեխնոլոգիայի Գիտահետազոտական ինստիտուտի աշխատակիցներին կորինեֆորմ մանրէների հիման վրա գենային ինժեներիայի եղանակներով ստանալ ամինաթթուների նոր շտամ-արտադրիչներ, որոնք կարող են օգտագործվել արտադրության մեջ։ Պրոֆեսոր Վեհարի Սաքանյանը աջակցել է և շարունակում է իր օգնությունը կենսատեխնոլոգիա Գիտահետազոտական ինստիտուտի շատ աշխատակիցների. նրանց տրամադրելով գենաինժեներային աշխատանքների համար անհրաժեշտ թանկարժեք նյութեր։ Այսօր էլ նա ակտիվորեն համագործակցում է Հայաստանի առողջապահական համակարգի արդիականացման և նոր տեխնոլոգիաների ներդրման ոլորտում։
Հայաստանի գիտությունների ազգային ակադեմիան 2008 թվականին նրան ընտրեց Հայաստանի գիտությունների ազգային ակադեմիայի արտասահմանյան անդամ։
Ընտանիք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Քույրերը՝ Արմինե և Կարինե Սաքանյանները, մասնագիտությամբ բժիշկներ են։ Նրանց երեխաները ընտրել են պապիկի՝ լրագրողի մասնագիտությունը։
Կինը՝ Պռոշինա-Սաքանյան Իրինան զբաղվում է խեցեգործությամբ։
Որդին՝ Արտակ Սաքանյանը, զբաղվում է նկարչությամբ և ունեցել է մի շարք ցուցահանդեսներ։ Կինը և որդին Ֆրանսիայում բացել են գեղավերստի սրահ, որտեղ ցուցադրում են խեցեգործական աշխատանքներ և նկարներ, որոնցում արտացոլված է հայկական մշակույթը։
Աղջիկը՝ Աննա Սաքանյանը, ունի ֆիզիկամաթեմատիկական հակումներ և այժմ սովորում է Փարիզի միջազգային հարաբերությունների ինստիտուտի տնտեսագիտական բաժնում։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Ով ով է. Հայեր. Կենսագրական հանրագիտարան, հատոր երկրորդ, Երևան, 2007.
Աղբյուրներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական տարբերակի նյութը տրամադրված է Հայաստանի Ազգային գրադարանի կողմից ԳԼԱՄ ծրագրի շրջանակներում։  |