«Ալիս (գետ)»–ի խմբագրումների տարբերություն
չ վերջակետների ուղղում, փոխարինվեց: ց: → ց։ (27) oգտվելով ԱՎԲ |
|||
| Տող 61. | Տող 61. | ||
| կայք = |
| կայք = |
||
}} |
}} |
||
'''Ալիս (գետ )''' գետ [[Փոքր Ասիայ]]ում: Սկիզբ է առնում [[Անտիպոնտական լեռներ]]ի արևմտյան |
'''Ալիս (գետ )''' գետ [[Փոքր Ասիայ]]ում: Սկիզբ է առնում [[Անտիպոնտական լեռներ]]ի արևմտյան հատվածներից։ Ունի երկու ակունք։ Մեկը սկիզբ է առնում Քկոսդեղաղի ստորոտից, իսկ մյուսը՝ մեծը՝ Անտիպոնտական և Անտիտավրոսյան լեռնահամակարգերի սահմանագլխից՝ Կըզըլդաղի ստորոտից։ Այս գետը երկաթահանքերով և կարմիր հողերով հարուստ լեռներից բխելու պատճառով ունի կարմիր և պղտոր ջուր։ Այն [[Փոքր Ասիա]]յի Սև ծովը թափվող ամենամեծ և ջրառատ գետն է։ Սկզբում հոսելով դեպի հարավ-արևմուտք, ոռոգում է [[Զարա]] և [[Սբաստիա]] քաղաքների շրջանները, ապա իր մեջ ներառելով շատ վտակներ հասնում է [[Անկարա]]յի մարզ։ Առանց թեքվելու հասնում է մինչև [[Յարաբուզուն|Յարաբուզու]]ն և [[Կեսարիա]]յից ոչ հեռու [[Յուրկյութ]] հովիտը։ Այստեղ հանդիպելով [[Խաջադաղ]] լեռանը թեքվում է հյուսիս-արևմուտք, հետո հյուսիս, ապա հյուսիս-արևմուտք կազմելով մոտ 250 կիլոմետր ձգվող աղեղ։ Բաֆրա գյուղաքաղաքը անցնելով [[Սինոպի ծոց]]ի արևելյան ծայրամասում թափվում է [[Սև ծով]]ը: Երկարությունը 1182 կիլոմետր է։ |
||
== Այլ անվանումներ == |
== Այլ անվանումներ == |
||
Ջրի աղի լինելու պատճառով գետի Հալսի հունարեն՝ «Alos» անվանումն է |
Ջրի աղի լինելու պատճառով գետի Հալսի հունարեն՝ «Alos» անվանումն է ստացել։ Հետագայում թուրքերը ջրի կարմրավուն երանգը հաշվի առնելով գետի անունը վերափոխել են իրենց համար՝ Կըզլիրմակ։ Հայտնի է նաև այլ անվանումներով՝ Ալիոս, Ալիսոս, Ալյուս, Գզըլըրմագ, Գզլիրմագ, Գըզըլրմագ, Կզըրմաք, Հալիս, Ղըզըլրմազ, Ղզըլըրմաղ, Մարասանիտա, Քըզըլըրմաք։ |
||
== Վտակները == |
== Վտակները == |
||
Գոտըիր վերին, ստորին և միջին հոսանքներում միախառնվում է բազմաթիվ վտակների |
Գոտըիր վերին, ստորին և միջին հոսանքներում միախառնվում է բազմաթիվ վտակների հետ։ Այդպիսիք են [[Դուռա]]յի, [[Միսմիլսի|Միսմիլսու]] կամ [[Միսիլ գետ]]երը: |
||
== Կամուրջներ == |
== Կամուրջներ == |
||
Գետի վրա կան մի շարք [[կամուրջ]]ներ, որոնք շատ նշանավոր |
Գետի վրա կան մի շարք [[կամուրջ]]ներ, որոնք շատ նշանավոր են։ Միակամարը՝ Կեսարիայից 14-15 կիլոմետր հեռավորության վրա է։ Մեկ կամար ունի, այդտեղից էլ ծագում է անվանումը։ Ունի մոտ 54 մետր [[երկարություն]], 33 մետր բարձրություն և 4 մետր լայնություն։ |
||
Երկրորդը՝ [[Ծուռ]] (Էյրի Քյրփու) կամուրջն է, ընկած է Սեբաստիայի |
Երկրորդը՝ [[Ծուռ]] (Էյրի Քյրփու) կամուրջն է, ընկած է Սեբաստիայի մոտ։ Ըստ ավանդության կամուրջը շինել է [[Սենեքերիմ]] [[արքա]]յի դուստրը՝ կոփախո քարերով։ Իր ծանրության տակ գետնիը չխարխլելու համար ճարտարապետը հյուսիս-հարավ կամուրջը թեքել է արևմուտք, այսինքն ծուռ է շինել, որտեղից էլ խագել է անվանումը։ |
||
Հաջորդը Քեսքիկ կամ Գըզլ կամուրջն է՝ մեծ 6 կամարներով շինված կամուրջ |
Հաջորդը Քեսքիկ կամ Գըզլ կամուրջն է՝ մեծ 6 կամարներով շինված կամուրջ է։ |
||
Բացի սրանցից նշանավոր է նշանավոր է [[Գրիգոր Կեսարացի|Գրիգոր Կեսարացու]] կողմից շինված 14 կամարներով կամուրջը, որը մոտ 200 տարվա պատմություն |
Բացի սրանցից նշանավոր է նշանավոր է [[Գրիգոր Կեսարացի|Գրիգոր Կեսարացու]] կողմից շինված 14 կամարներով կամուրջը, որը մոտ 200 տարվա պատմություն ունի։ Այն նավարկելի չէ, սակայն ձկնառատ է։ Տեղ-տեղ շփոթված է Իրիս, տեղ-տեղ Սարոսի վտակ, Ալեոա կամ Ալավս գետերին։ |
||
[[Խեթական պետություն|Խեթական]] ժամանակաշրջանում կոչվում էր [[Մարասանիտա]]: Ըստ [[Հերոդոտ]]ի [[Ալիս]]ը սկիզբ է առնում [[Արմենիա]]յի լեռներից, անցնում [[Կիլիկիա]]յով Մեդական և [[Լիդիական թագավորություն|Լիդիական]] թագավորությունների սահմանն |
[[Խեթական պետություն|Խեթական]] ժամանակաշրջանում կոչվում էր [[Մարասանիտա]]: Ըստ [[Հերոդոտ]]ի [[Ալիս]]ը սկիզբ է առնում [[Արմենիա]]յի լեռներից, անցնում [[Կիլիկիա]]յով Մեդական և [[Լիդիական թագավորություն|Լիդիական]] թագավորությունների սահմանն է։ Հավանաբար այստեղ խոսվում է [[Ալեուս]]ի մասին։ [[Մ. Խորենացի]]ն հիշատակում է Ալիա, Ալիս, Ալիոս, Ալիսոս, Ալիաս ձևերով։<ref>{{Գիրք:ՏԲ|90}}</ref> |
||
== Ծանոթագրություններ == |
== Ծանոթագրություններ == |
||
03:20, 12 Օգոստոսի 2015-ի տարբերակ
| Ալիս | ||
| Alis | ||
 | ||
| Երկիր |  Արևմտյան Հայաստան | |
|---|---|---|
| Երկրամաս | Փոքր Ասիա | |
| Ժամային գոտի | UTC+4 | |
| ||
Ալիս (գետ ) գետ Փոքր Ասիայում: Սկիզբ է առնում Անտիպոնտական լեռների արևմտյան հատվածներից։ Ունի երկու ակունք։ Մեկը սկիզբ է առնում Քկոսդեղաղի ստորոտից, իսկ մյուսը՝ մեծը՝ Անտիպոնտական և Անտիտավրոսյան լեռնահամակարգերի սահմանագլխից՝ Կըզըլդաղի ստորոտից։ Այս գետը երկաթահանքերով և կարմիր հողերով հարուստ լեռներից բխելու պատճառով ունի կարմիր և պղտոր ջուր։ Այն Փոքր Ասիայի Սև ծովը թափվող ամենամեծ և ջրառատ գետն է։ Սկզբում հոսելով դեպի հարավ-արևմուտք, ոռոգում է Զարա և Սբաստիա քաղաքների շրջանները, ապա իր մեջ ներառելով շատ վտակներ հասնում է Անկարայի մարզ։ Առանց թեքվելու հասնում է մինչև Յարաբուզուն և Կեսարիայից ոչ հեռու Յուրկյութ հովիտը։ Այստեղ հանդիպելով Խաջադաղ լեռանը թեքվում է հյուսիս-արևմուտք, հետո հյուսիս, ապա հյուսիս-արևմուտք կազմելով մոտ 250 կիլոմետր ձգվող աղեղ։ Բաֆրա գյուղաքաղաքը անցնելով Սինոպի ծոցի արևելյան ծայրամասում թափվում է Սև ծովը: Երկարությունը 1182 կիլոմետր է։
Այլ անվանումներ
Ջրի աղի լինելու պատճառով գետի Հալսի հունարեն՝ «Alos» անվանումն է ստացել։ Հետագայում թուրքերը ջրի կարմրավուն երանգը հաշվի առնելով գետի անունը վերափոխել են իրենց համար՝ Կըզլիրմակ։ Հայտնի է նաև այլ անվանումներով՝ Ալիոս, Ալիսոս, Ալյուս, Գզըլըրմագ, Գզլիրմագ, Գըզըլրմագ, Կզըրմաք, Հալիս, Ղըզըլրմազ, Ղզըլըրմաղ, Մարասանիտա, Քըզըլըրմաք։
Վտակները
Գոտըիր վերին, ստորին և միջին հոսանքներում միախառնվում է բազմաթիվ վտակների հետ։ Այդպիսիք են Դուռայի, Միսմիլսու կամ Միսիլ գետերը:
Կամուրջներ
Գետի վրա կան մի շարք կամուրջներ, որոնք շատ նշանավոր են։ Միակամարը՝ Կեսարիայից 14-15 կիլոմետր հեռավորության վրա է։ Մեկ կամար ունի, այդտեղից էլ ծագում է անվանումը։ Ունի մոտ 54 մետր երկարություն, 33 մետր բարձրություն և 4 մետր լայնություն։ Երկրորդը՝ Ծուռ (Էյրի Քյրփու) կամուրջն է, ընկած է Սեբաստիայի մոտ։ Ըստ ավանդության կամուրջը շինել է Սենեքերիմ արքայի դուստրը՝ կոփախո քարերով։ Իր ծանրության տակ գետնիը չխարխլելու համար ճարտարապետը հյուսիս-հարավ կամուրջը թեքել է արևմուտք, այսինքն ծուռ է շինել, որտեղից էլ խագել է անվանումը։ Հաջորդը Քեսքիկ կամ Գըզլ կամուրջն է՝ մեծ 6 կամարներով շինված կամուրջ է։ Բացի սրանցից նշանավոր է նշանավոր է Գրիգոր Կեսարացու կողմից շինված 14 կամարներով կամուրջը, որը մոտ 200 տարվա պատմություն ունի։ Այն նավարկելի չէ, սակայն ձկնառատ է։ Տեղ-տեղ շփոթված է Իրիս, տեղ-տեղ Սարոսի վտակ, Ալեոա կամ Ալավս գետերին։ Խեթական ժամանակաշրջանում կոչվում էր Մարասանիտա: Ըստ Հերոդոտի Ալիսը սկիզբ է առնում Արմենիայի լեռներից, անցնում Կիլիկիայով Մեդական և Լիդիական թագավորությունների սահմանն է։ Հավանաբար այստեղ խոսվում է Ալեուսի մասին։ Մ. Խորենացին հիշատակում է Ալիա, Ալիս, Ալիոս, Ալիսոս, Ալիաս ձևերով։[1]
Ծանոթագրություններ
- ↑ Հակոբյան Թ. Խ., Մելիք-Բախշյան Ստ. Տ., Բարսեղյան Հ. Խ., Հայաստանի և հարակից շրջանների տեղանունների բառարան, հ. 1 [Ա-Գ] (խմբ. Մանուկյան Լ. Գ.), Երևան, «Երևանի Համալսարանի Հրատարակչություն», 1986, էջ 90 — 992 էջ։