«Հովտաշուշան»–ի խմբագրումների տարբերություն
չ clean up, փոխարինվեց: , → , (11), ։ → ։ (10), ՝ → ՝ (4), → (22), ), → ), (2), ( → ( (2) oգտվելով ԱՎԲ |
No edit summary |
||
Տող 6. | Տող 6. | ||
| regnum = Բույսեր |
| regnum = Բույսեր |
||
| divisio = [[Ծածկասերմեր]] |
| divisio = [[Ծածկասերմեր]] |
||
| classis = [[ |
| classis = [[Միաշաքիլավորներ]] |
||
| ordo = [[Բարդածաղկավորներ]] |
|||
| familia = [[Հովտաշուշանազգիներ]] |
| familia = [[Հովտաշուշանազգիներ]] |
||
| genus = '''Հովտաշուշան''' |
| genus = '''Հովտաշուշան''' |
||
| latin = |
| latin = ''Convallaria majalis'' |
||
|author = [[L.]], 1753 |
|||
| commons = Convallaria majalis |
| commons = Convallaria majalis |
||
| wikispecies = Convallaria |
| wikispecies = Convallaria |
||
| |
|grin = 11280 |
||
| itis = 42908 |
|||
| range map = Convallaria majalis range.png |
| range map = Convallaria majalis range.png |
||
|range map width = 300px |
|||
}} |
}} |
||
⚫ | |||
== Կենսաբանական նկարագիր == |
|||
⚫ | |||
[[Պատկեր:Illustration Convallaria majalis0.jpg|thumb|left|Հովտաշուշան մայիսյան: Բուսաբանական նկարազարդումը Վ. Թոմի «''Flora von Deutschland, Österreich und der Schweiz''» գրքի, 1885 ]] |
|||
Բազմամյա խոտաբույսեր են՝ 2-3 արմատամերձ, էլիպսաձև տերևներով։ [[Կոճղարմատ]]ը սողացող է: Ծաղկակրի բարձրւթյունը մինչև 20 սմ է: [[Տերև]]ներն արմատամերձ են, լայն օվալաձև, նշտարաձև, հակադիր ձվաձև, զուգահեռաջիղ, ամբողջաեզր: Ծաղկաբույլը միակողմանի նուրբ ողկույզ է, ծաղիկները՝ կանոնավոր, սպիտակ, զանգականման, հաճելի բուրմունքով: Ծաղկում է ապրիլ-մայիսին: Պտուղը, եռաբուն գնդաձև, կարմիր հատապտուղ է: [[Սերմ]]երը բաց դեղնավուն են: |
|||
[[Ծաղկի բանաձև]]՝ {{Nobr|[[Պատկեր:Male_and_female_sign.svg|12px]] <math>\ast P_{(3+3)} \; A_{3+3} \; G_{(\underline3)}</math>}}<ref name="Botanika">{{ռուսերեն գիրք|заглавие=Ботаника: учебник для студ. образоват. учреждений сред. проф. образования/ [А.С. Родионова и др.]|место=М|издательство=Издательский центр "Академия"|год=2006|страницы=260|страниц=288|isbn=5-7695-2245-3}}</ref>: |
|||
Բազմամյա խոտաբույսեր են՝ 2-3 արմատամերձ, էլիպսաձև տերևներով։ Ծաղկակրի բարձրությունը մինչև 20 սմ։ Ծաղիկները՝ երկսեռ, զանգակաձև-գնդաձև։ Պտուղը եռաբուն, կարմիր հատապտուղ է։ |
|||
== Տարածում == |
|||
Տարածված են, Կովկասում, [[Չինաստան]]ում, ինչպես նաև [[Հյուսիսային Ամերիկա]]յում: |
|||
Վայրի վիճակում տարածված է [[Հայաստան]]ում, [[Կովկաս]]ում, [[Փոքր Ասիա]]յում, [[Եվրոպա]]յում և առատորեն ծաղկում է լուսավոր անտառներում: Դեկորատիվ առանձնահատկություններից բացի ունի նաև բուժիչ հատկություններ: Վերգետնյա մասերը պարունակում են սրտային գլիկոզիդներ: |
|||
Հովտաշուշանը խոնավասեր է, պահանջկոտ է ոչ միայն հողի նաև օդի խոնավությաննկատմամբ:Ջերմասեր է: |
|||
Հովտաշուշանը աճում է սոճու անտառներում, անտառների եզրերին և դաշտերում: Այն վաղուց է մշակվել, ստացման համար մշակել են տարբեր սորտեր: |
|||
== Հայաստանում == |
|||
{{Կենսաֆոտո|Convallaria majalis20090914 305.jpg|Հովտաշուշանի պտուղները խոշոր պլանով}} |
|||
[[ՀՀ]] հյուսիսային շրջանների անտառներում երբեմն հանդիպում է [[մայիսյան հովտաշուշան]]ը կամ ծովաշուշանը (''C. majalis''), որի ծաղիկները մանր են, սպիտակ՝ խմբված ողկույզներում։ Խոնավասեր է, ջերմասեր։ Բազմանում է սերմերով, կոճղարմատներով։ Մշակության մեջ հայտնի են հովտաշուշանի բազմաթիվ՝ վարդագույն, լիաթերթ, խոշոր ծաղիկներով, խայտաբղետ տերևներով ևն տարատեսակներ։ Վերգետնյա մասերը պարունակում են սրտային գլիկոզիդներ։ |
[[ՀՀ]] հյուսիսային շրջանների անտառներում երբեմն հանդիպում է [[մայիսյան հովտաշուշան]]ը կամ ծովաշուշանը (''C. majalis''), որի ծաղիկները մանր են, սպիտակ՝ խմբված ողկույզներում։ Խոնավասեր է, ջերմասեր։ Բազմանում է սերմերով, կոճղարմատներով։ Մշակության մեջ հայտնի են հովտաշուշանի բազմաթիվ՝ վարդագույն, լիաթերթ, խոշոր ծաղիկներով, խայտաբղետ տերևներով ևն տարատեսակներ։ Վերգետնյա մասերը պարունակում են սրտային գլիկոզիդներ։ |
||
== Նշանակություն == |
|||
Դեղաբույս է. պարունակում է [[ալկալոիդներ]], [[գլիկոզիդներ]], սապոնին և այլն: Պատրաստուկներն օգտագործում են սրտի սուր և քրոնիկական, [[լյարդ]]ի, աչքի և այլ հիվանդությունների ժամանակ, նաև. որպես միզամուղ ու լեղամուղ միջոց: Բույսի բոլոր օրգանները թունավոր են: |
|||
== Բժշկության մեջ == |
|||
Բույսի բոլոր մասերը, նույնիսկ ծաղկամանի ջուրը, թունավոր են, սակայն հատկապես այդ թույների շնորհիվ է, որ բույսն օգտագործվում է բժշկության մեջ։ Կարևոր է իմանալ, որ` ի տարբերություն շատ այլ բույսերի, հովտաշուշանի թույները չեն կուտակվում օրգանիզմում։ 16-18-րդ դարերում հովտաշուշանը բժշկության խորհրդանիշ էր համարվում, օրինակ, քչերին է հայտնի, որ Ն. Կոպեռնիկոսը եպիսկոպոս Վինդերոդեի մոտ ոչ միայն անձնական քարտուղարի, այլ նաև բժշկի պաշտոն էր զբաղեցնում։ Պահպանվել է նրա դիմանկարը, որի վրա պատկերված են նաև հովտաշուշաններ։ Նման օրինակները բազմաթիվ են: |
|||
== Դասակարգում == |
|||
* {{bt|Convallaria majalis|aut1=[[L.]]|var=keiskei|([[Miq.]]) [[Makino]]}} - {{bt-armlat|s=2|Convallaria keiskei|aut=[[Miq.]]|}}. Աճում էՀեռավոր Արևելքում, Հեռավոր Արեւելքում: |
|||
* {{bt|Convallaria majalis|aut1=[[L.]]|var=majalis}}, տարածված են Եվրոպայում: |
|||
* {{bt|Convallaria majalis|aut1=[[L.]]|var=transcaucasica|([[Utkin]] [[ex (таксономия)|ex]] [[Grossh.]]) [[Knorring]]}} |
|||
* {{bt|Convallaria majalis|aut1=[[L.]]|var=montana|([[Raf.]]) [[H.E.Ahles]]}} - Հովտաշուշան լեռնային {{bt-latarm|s=2|[[Convallaria montana]]|aut=[[Raf.]]|}} ԱՄՆ-ի արևելքում ({{lang-en|American lily-of-the-valley}}): Ամերիկյան բուսաբանությունում<ref>[http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=506910 См., например, на сайте ITIS]</ref>: |
|||
== Ծանոթագրություններ == |
|||
{{ծանցանկ}} |
|||
== Գրականություն == |
|||
*Ландыш майский — статья из Большой советской энциклопедии (Проверено 10 октября 2009) |
|||
*Ландыш // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907. (Проверено 22 февраля 2009) |
|||
*Вавилова Л.П. Опыт выращивания и выгонки ландыша // Интродукция и приёмы культуры цветочно-декоративных растений. — М.: Наука, 1997. — 168 с. |
|||
*Губанов И. А. и др. 345. Convallaria majalis L. — Ландыш майский // Иллюстрированный определитель растений Средней России. В 3 т. — М.: Т-во науч. изд. КМК, Ин-т технолог. иссл., 2002. — Т. 1. Папоротники, хвощи, плауны, голосеменные, покрытосеменные (однодольные). — С. 455. — ISBN 8-87317-091-6. |
|||
*Жизнь растений. В 6-ти т. Т. 6. Цветковые растения / Под ред. А. Л. Тахтаджяна. — М.: Просвещение, 1982. — С. 163—164. |
|||
*Кнорринг О. Э. Род 293. Ландыш — Convallaria L. // Флора СССР. В 30 т. / Гл. ред. и ред. тома акад. В. Л. Комаров. — М.—Л.: Изд-во АН СССР, 1935. — Т. IV. — С. 467—468. — 760 + XXX с. — 5175 экз. |
|||
* ''Poucher, W. A.'' Perfumes, cosmetics and soaps. — vol. 2. — London : Chapman and Hall Ltd. — 1959{{ref-en}} |
|||
* ''Rath, Gernot; Orzechowski G; Dr. Madaus & Co.'' Die Convallaria majalis, ihr Weg durch die Geschichte. — Köln. — 1959{{ref-de}} |
|||
== Արտաքին հղումներ == |
|||
* [http://plants.usda.gov/java/profile?symbol=CONVA ''Ландыш'' на сайте USDA NRCS]{{ref-en}} |
|||
* {{cite web|url=http://www.pereleska.ru/articles/perenials/landish.html|title=Ландыши |author=Рубинина А.|date=05.10.2006|work=|publisher=|accessdate=2013-3-8|lang=|archiveurl=http://www.webcitation.org/6EzdAmhNu|archivedate=2013-03-09}} |
|||
* [http://flower.onego.ru/lukov/convalla.html ''Ландыш'' в Энциклопедии декоративных садовых растений] |
|||
* [http://www.narmed.ru/travnik/cor/heart/landish/ ''Ландыш'' на сайте НарМед] |
|||
{{ՀՀՀ}} |
{{ՀՀՀ}} |
||
16:18, 1 Դեկտեմբերի 2014-ի տարբերակ
Հովտաշուշան | ||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Գիտական դասակարգում | ||||||||||||
|
||||||||||||
Լատիներեն անվանում | ||||||||||||
Convallaria majalis
L., 1753
|
||||||||||||
Արեալ | ||||||||||||
|
Հովտաշուշան (լատին․՝ Convalaria), հովտաշուշանազգիների ընտանիքի բույսերի ցեղ։
Կենսաբանական նկարագիր
Բազմամյա խոտաբույսեր են՝ 2-3 արմատամերձ, էլիպսաձև տերևներով։ Կոճղարմատը սողացող է: Ծաղկակրի բարձրւթյունը մինչև 20 սմ է: Տերևներն արմատամերձ են, լայն օվալաձև, նշտարաձև, հակադիր ձվաձև, զուգահեռաջիղ, ամբողջաեզր: Ծաղկաբույլը միակողմանի նուրբ ողկույզ է, ծաղիկները՝ կանոնավոր, սպիտակ, զանգականման, հաճելի բուրմունքով: Ծաղկում է ապրիլ-մայիսին: Պտուղը, եռաբուն գնդաձև, կարմիր հատապտուղ է: Սերմերը բաց դեղնավուն են:
Տարածում
Տարածված են, Կովկասում, Չինաստանում, ինչպես նաև Հյուսիսային Ամերիկայում:
Վայրի վիճակում տարածված է Հայաստանում, Կովկասում, Փոքր Ասիայում, Եվրոպայում և առատորեն ծաղկում է լուսավոր անտառներում: Դեկորատիվ առանձնահատկություններից բացի ունի նաև բուժիչ հատկություններ: Վերգետնյա մասերը պարունակում են սրտային գլիկոզիդներ: Հովտաշուշանը խոնավասեր է, պահանջկոտ է ոչ միայն հողի նաև օդի խոնավությաննկատմամբ:Ջերմասեր է:
Հովտաշուշանը աճում է սոճու անտառներում, անտառների եզրերին և դաշտերում: Այն վաղուց է մշակվել, ստացման համար մշակել են տարբեր սորտեր:
Հայաստանում
Հովտաշուշանի պտուղները խոշոր պլանով
|
ՀՀ հյուսիսային շրջանների անտառներում երբեմն հանդիպում է մայիսյան հովտաշուշանը կամ ծովաշուշանը (C. majalis), որի ծաղիկները մանր են, սպիտակ՝ խմբված ողկույզներում։ Խոնավասեր է, ջերմասեր։ Բազմանում է սերմերով, կոճղարմատներով։ Մշակության մեջ հայտնի են հովտաշուշանի բազմաթիվ՝ վարդագույն, լիաթերթ, խոշոր ծաղիկներով, խայտաբղետ տերևներով ևն տարատեսակներ։ Վերգետնյա մասերը պարունակում են սրտային գլիկոզիդներ։
Նշանակություն
Դեղաբույս է. պարունակում է ալկալոիդներ, գլիկոզիդներ, սապոնին և այլն: Պատրաստուկներն օգտագործում են սրտի սուր և քրոնիկական, լյարդի, աչքի և այլ հիվանդությունների ժամանակ, նաև. որպես միզամուղ ու լեղամուղ միջոց: Բույսի բոլոր օրգանները թունավոր են:
Բժշկության մեջ
Բույսի բոլոր մասերը, նույնիսկ ծաղկամանի ջուրը, թունավոր են, սակայն հատկապես այդ թույների շնորհիվ է, որ բույսն օգտագործվում է բժշկության մեջ։ Կարևոր է իմանալ, որ` ի տարբերություն շատ այլ բույսերի, հովտաշուշանի թույները չեն կուտակվում օրգանիզմում։ 16-18-րդ դարերում հովտաշուշանը բժշկության խորհրդանիշ էր համարվում, օրինակ, քչերին է հայտնի, որ Ն. Կոպեռնիկոսը եպիսկոպոս Վինդերոդեի մոտ ոչ միայն անձնական քարտուղարի, այլ նաև բժշկի պաշտոն էր զբաղեցնում։ Պահպանվել է նրա դիմանկարը, որի վրա պատկերված են նաև հովտաշուշաններ։ Նման օրինակները բազմաթիվ են:
Դասակարգում
- Convallaria majalis L. var. keiskei (Miq.) Makino - Convallaria keiskei. Աճում էՀեռավոր Արևելքում, Հեռավոր Արեւելքում:
- Convallaria majalis L. var. majalis, տարածված են Եվրոպայում:
- Convallaria majalis L. var. transcaucasica (Utkin ex Grossh.) Knorring
- Convallaria majalis L. var. montana (Raf.) H.E.Ahles - Հովտաշուշան լեռնային [syn. Convallaria montana Raf.] ԱՄՆ-ի արևելքում (անգլ.՝ American lily-of-the-valley): Ամերիկյան բուսաբանությունում[2]:
Ծանոթագրություններ
- ↑ Ботаника: учебник для студ. образоват. учреждений сред. проф. образования/ [А.С. Родионова и др.]. — М: Издательский центр "Академия", 2006. — С. 260. — 288 с. — ISBN 5-7695-2245-3
- ↑ См., например, на сайте ITIS
Գրականություն
- Ландыш майский — статья из Большой советской энциклопедии (Проверено 10 октября 2009)
- Ландыш // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907. (Проверено 22 февраля 2009)
- Вавилова Л.П. Опыт выращивания и выгонки ландыша // Интродукция и приёмы культуры цветочно-декоративных растений. — М.: Наука, 1997. — 168 с.
- Губанов И. А. и др. 345. Convallaria majalis L. — Ландыш майский // Иллюстрированный определитель растений Средней России. В 3 т. — М.: Т-во науч. изд. КМК, Ин-т технолог. иссл., 2002. — Т. 1. Папоротники, хвощи, плауны, голосеменные, покрытосеменные (однодольные). — С. 455. — ISBN 8-87317-091-6.
- Жизнь растений. В 6-ти т. Т. 6. Цветковые растения / Под ред. А. Л. Тахтаджяна. — М.: Просвещение, 1982. — С. 163—164.
- Кнорринг О. Э. Род 293. Ландыш — Convallaria L. // Флора СССР. В 30 т. / Гл. ред. и ред. тома акад. В. Л. Комаров. — М.—Л.: Изд-во АН СССР, 1935. — Т. IV. — С. 467—468. — 760 + XXX с. — 5175 экз.
- Poucher, W. A. Perfumes, cosmetics and soaps. — vol. 2. — London : Chapman and Hall Ltd. — 1959(անգլ.)
- Rath, Gernot; Orzechowski G; Dr. Madaus & Co. Die Convallaria majalis, ihr Weg durch die Geschichte. — Köln. — 1959(գերմ.)
Արտաքին հղումներ
- Ландыш на сайте USDA NRCS(անգլ.)
- Рубинина А. (05.10.2006). «Ландыши». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-03-09-ին. Վերցված է 2013-3-8-ին.
- Ландыш в Энциклопедии декоративных садовых растений
- Ландыш на сайте НарМед
Այս հոդվածի նախնական տարբերակը կամ նրա մասը վերցված է Հայկական համառոտ հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են՝ Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։ |