Հազարաբյուրաց վանք
- Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Սուրբ Նշան վանք (այլ կիրառումներ)
Հազարաբյուրաց վանք | |
---|---|
Հիմնական տվյալներ | |
Տեսակ | վանք |
Երկիր | Ադրբեջան |
Տեղագրություն | Կուքի, Ադրբեջան |
Ներկա վիճակ | քայքայված |
Ճարտարապետական ոճ | Հայկական |
Կառուցման սկիզբ | 10-11-րդ դարեր[1] |
Շինանյութ | սրբատաշ բազալտ |
Հազարաբյուրաց վանք (կամ Սուրբ Նշան վանք), Հայ առաքելական եկեղեցու տաճար ներկայիս Ադրբեջանական Հանրապետության Շահբուզի շրջանի (պատմական Ճահուկ գավառի) Կուքի (այժմ՝ Կուքու) գյուղից մոտ 700 մ հյուսիս, լեռնալանջի հարթ վայրում[1]։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հազարաբյուրաց վանքը կառուցվել է 10-11-րդ դարերում։ 13-րդ դարում Պռոշյանների Պապաք իշխանի հովանավորության ներքո վանքը վերանորոգվել է։ Հետագայում վերանորոգվել է նաև 15 և 17-րդ դարերում[1]։
Ճարտարապետություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Համալիրի հորինվածքը՝ եռաբսիդ գմբեթավոր, արտաքուստ քառանկյունի, իսկ ներքուստ խաչաձև հատակագծով։ Կառուցվել է սրբատաշ բազալտից։ Մուտքը գտնվում է արևմտյան ճակատում։ Աբսիդները կիսաշրջանաձև են։ Կա ավանդատների երկու զույգ։ Ներսից կան որոշ արձանագրություններ։ Լուսամուտների և մուտքերի շուրջը կան զարդաքանդակներ[1]։
Եկեղեցու արևմտյան ճակատին կցված է գավիթը, որից քիչ հյուսիս-արևմուտք գտնվում է վանքի գրատունը։ Հուշարձանի հյուսիսային, հարավային և արևմտյան կողմերում, պարսպի մեջ վերցված գտնվել են վանական օժանդակ այլ շինությունները, աղբյուրը, որոնք այժմ կիսականգուն կամ իսպառ քայքայված տեսքով են[1]։
1980-ականների դրությամբ համալիրը արդեն ավերակ էր, քանդված էին եկեղեցու և արևելյան ավանդատների ամբողջ ծածկերը, պատերի վերին մասերը[1]։
Գավիթ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
14-րդ դարում նույն սրբատաշ բազալտից կառուցվել է վանքի գավիթը, որը կցված է եկեղեցու արևմտյան ճակատին։ Հորինվածքը՝ միանավ, թաղածածկ դահլիճ։ 17-րդ դարում գավիթը վերանորոգվել է։ Մուտքը գտնվում է արևմտյան ճակատում։ Ներսից կան արձանագրություններ։ Մուտքի շուրջ և ներսում կան զարդաքանդակներ։ Դեռ 1980-ականներին գավիթը կիսականգուն էր, քանդված էր ամբողջ ծածկը[1]։
Գրատուն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
13-րդ դարում եկեղեցու գավթի արևմտյան կողմում սրբատաշ և կիսամշակ քարից գրատուն է կառուցվել։ Հորինվածքը՝ միանավ, թաղակապ դահլիճ, կազմված է երկու մասից։ 17-րդ դարում ընդհանուր համալիրի հետ միասին վերանորոգվել է։ Մուտքը գտնվում է հարավային ճակատում։ Գրատան հարավային ճակատի առջև եղել է ինչ-որ շինություն։ Դեռ 1980-ականներին գավիթը կանգուն էր, քանդված էին ծածկի առանձին հատվածները[1]։
Գերեզմանատուն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Գերեզմանատունը շահագործվում էր 10-15-րդ դարերում վանքի արևմտյան կողմում։ Այնտեղ կար 18 հարթ տապանաքար և խաչքարեր։ 3 տապանաքարերը արձանագիր էին։ 1980-ականներին տապանաքարերը տեղահան են արված, արձանագրությունները քայքայված ու եղծված են[1]։
Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ԿՈՒՔԻԻ Ս. ՆՇԱՆ ՎԱՆՔ(չաշխատող հղում)
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Արգամ Այվազյան, Նախիջևան։ Բնաշխարհիկ պատկերազարդ հանրագիտակ։, Երևան, ««Հուշարձան» և ՀՀ ԳԱԱ «գիտություն»», 1995 — 367, էջեր 367 — 367 էջ։