Սարամա (հնդկական դիցաբանություն)

Սարամա (սանսկրիտ՝ सरमा, «արագ»), հնդկական դիցաբանության կերպար, աստվածների շուն (սանսկրիտ՝ देवशुनी, devashunī^IAST): Սարաման առաջին անգամ հիշատակվում է Ռիգվեդայում (X 108, 2, 4), որտեղ նա օգնում է Ինդրային հետ բերել դևերի կողմից գողացված կովերին։ Այս լեգենդը պատմվում է ավելի ուշ հինդուական սուրբ գրություններում, որտեղ Սարաման սովորաբար նկարագրվում է որպես Ինդրայի շուն։ Սարամայի հետ կապված կարճ դրվագներ առկա են Մահաբհարաթայի մի քանի մասերում և առանձին Պուրանաներում։ Ռիգվեդայում Սարամային դեռ չեն անվանում աստվածային շուն, բայց վեդայական դիցաբանության մեջ նա արդեն ունի շան բնույթ։ Ավելի ուշ շրջանի առասպելներում Սարաման հանդես է գալիս որպես հրեշավոր չորսաչքանի շների՝ Շարբարսի մայր (նրանց նաև անվանում են «Սարամեա», որը բառացի նշանակում է «Սարամայի հետնորդ» կամ «շուն»), որը հսկում է մահվան աստծո Յամա թագավորությունը։ RV X.14 օրհներգում, որը նվիրված է Յամային և պարունակում է հանգուցյալին ուղղված հրաժեշտի խոսքեր․

10. Արագ անցե՛ք Սարամայի սերնդի չորսաչքանի,
խայտաբղետ երկու շների կողքով…
11. Քո երկու շները, ո՛վ Յամա, չորսաչքանի պահակ են՝
Ճանապարհը հսկող, մարդկանց հսկող…
12. Երկու կյանք գողացող, լայն քթանցքներով, կարմրավուն (?),
Յամայի երկու ավետաբեր, նրանք շրջում են մարդկանց մեջ…

^[1]

Ըստ Բհագհավաթա պուրանայի՝ Սարաման բոլոր վայրի կենդանիների նախամայրն է^[2]։

Մահաբհարաթա պոեմում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մահաբհարաթայի առաջին գրքի սկզբում՝ Ադիպարվայում, նկարագրված է Սարամայի որդու ծեծը Ջանամեջայա թագավորի եղբայրների կողմից՝ Կուրուկշետրայում օձի զոհաբերության ժամանակ։ Շունը կաղկանձելով ու բողոքելով վազում է մոր մոտ, որից հետո մայրը գնում է թագավորի մոտ և ասում, որ քանի որ իր անմեղ որդուն ծեծել են, Ջանամեջայան անկանխատեսելի դժբախտություն է կրելու։ Ջանամեջայան վրդովվում է և սկսում փնտրել հարմար տնային քուրմի, որը կարող է հեռացնել իր մեղքերի հետևանքները^[3]։

Մահաբհարաթայի երկրորդ գրքում՝ Սաբհապարվայում, Սարաման հիշատակվում է Բրահմային երկրպագող աստվածների շարքում^[4]։

Մահաբհարաթայի երրորդ գրքում՝ Արանյակապարվայում, Մարկանդեանհիշատակում է Սարամային պատերազմի աստծո՝ Սկանդայի մայրերի շարքում, որոնք, հայտնվելով բազմաթիվ կերպարանքներով, ոչնչացնում են մարդկային սերնդին՝ մինչև նրանց տասնվեց տարեկան դառնալը։ Ըստ Մարկանդեայի՝ շների աստվածային նախահայր Սարաման սպանում է մարդու երեխային դեռ մոր արգանդում^[5]^[6]։

Նախավերջին՝ տասնյոթերորդ գրքում, հին հնդկական էպոսի գլխավոր հերոսի կերպարում կրկին տեսնում ենք շանը, ով, ինչպես պարզվում է ավանդազրույցի վերջում, արդարադատության աստված Դհարման է^[5]^[6]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ Ригведа X 14.10-12
↑ Топоров В. Н. Сарама // Мифологический словарь/ Гл. ред. Е. М. Мелетинский. — М.Советская энциклопедия, 1990. — 672 с.
↑ Махабхарата. Книга первая: Адипарва / Перевод с санскрита и комментарии В. И. Кальянова / Под ред. акад. А. П. Баранникова.. — 2-е изд.. — М.: Научно-издательский центр «Ладомир», 1992. — 736 с. — (Литературные памятники). — 1000 экз. — ISBN 5-86218-015-X «Արխիվացված պատճենը». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 5-ին. Վերցված է 2023 թ․ ապրիլի 30-ին.
↑ Махабхарата. Книга вторая: Сабхапарва, или Книга о собрании / Пер. с санскрита и коммент. В. И. Кальянова / Отв. ред. акад. АН Литовской ССР Б. А. Ларин. — М.: Научно-издательский центр «Ладомир», 1992. — 256 с. — (Литературные памятники). — 1000 экз. — ISBN 5-86218-016-8 «Արխիվացված պատճենը». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 5-ին. Վերցված է 2023 թ․ ապրիլի 30-ին.
↑ ^5,0 ^5,1 .Махабхарата. Заключительные книги XV–XVIII: Ашрамавасикапарва, или Книга о жизни в обители; Маусалапарва, или Книга о побоище палицами; Махапрастханикапарва, или Книга о великом исходе; Сваргароханапарва, или Книга о восхождении на небеса / С. Л. Невелева, Я. В. Васильков: перевод, статьи и комментарий / Отв. ред. И. М.Стеблин-Каменский. — СПб.: Наука, 2005. — 236 с. — (Литературные памятники). — 2000 экз. — ISBN 5-02-027034-2 «Արխիվացված պատճենը». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 5-ին. Վերցված է 2023 թ․ ապրիլի 30-ին.
↑ ^6,0 ^6,1 Махабхарата IV. Беседа Маркандеи (Эпизоды из книги III, XIV, книги: XI, XVII, XVIII). — Ашхабад: Изд-во АН ТССР, 1958. — 676 с. — 1000 экз. «Արխիվացված պատճենը». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 6-ին. Վերցված է 2023 թ․ ապրիլի 30-ին.

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Max Müller Lecture XI: Myths of the Dawn // Lectures on the science of language. — 1865. — Т. 2. — С. 481—543.
Singh, Nagendra K. R. Indian Legends. — APH Publishing, 1997. — ISBN 81-7024-902-3
Debroy, Bibek (2008). Sarama and Her Children: The Dog in Indian Myth, New Delhi:Penguin, ISBN 978-0-14-306470-1.

[1] Ригведа X 14.10-12

[2] Топоров В. Н. Сарама // Мифологический словарь/ Гл. ред. Е. М. Мелетинский. — М.Советская энциклопедия, 1990. — 672 с.

[3] Махабхарата. Книга первая: Адипарва / Перевод с санскрита и комментарии В. И. Кальянова / Под ред. акад. А. П. Баранникова.. — 2-е изд.. — М.: Научно-издательский центр «Ладомир», 1992. — 736 с. — (Литературные памятники). — 1000 экз. — ISBN 5-86218-015-X «Արխիվացված պատճենը». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 5-ին. Վերցված է 2023 թ․ ապրիլի 30-ին.

[4] Махабхарата. Книга вторая: Сабхапарва, или Книга о собрании / Пер. с санскрита и коммент. В. И. Кальянова / Отв. ред. акад. АН Литовской ССР Б. А. Ларин. — М.: Научно-издательский центр «Ладомир», 1992. — 256 с. — (Литературные памятники). — 1000 экз. — ISBN 5-86218-016-8 «Արխիվացված պատճենը». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 5-ին. Վերցված է 2023 թ․ ապրիլի 30-ին.

[bolesmir.ru-5] 5,0 ^5,1 .Махабхарата. Заключительные книги XV–XVIII: Ашрамавасикапарва, или Книга о жизни в обители; Маусалапарва, или Книга о побоище палицами; Махапрастханикапарва, или Книга о великом исходе; Сваргароханапарва, или Книга о восхождении на небеса / С. Л. Невелева, Я. В. Васильков: перевод, статьи и комментарий / Отв. ред. И. М.Стеблин-Каменский. — СПб.: Наука, 2005. — 236 с. — (Литературные памятники). — 2000 экз. — ISBN 5-02-027034-2 «Արխիվացված պատճենը». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 5-ին. Վերցված է 2023 թ․ ապրիլի 30-ին.

[ReferenceA-6] 6,0 ^6,1 Махабхарата IV. Беседа Маркандеи (Эпизоды из книги III, XIV, книги: XI, XVII, XVIII). — Ашхабад: Изд-во АН ТССР, 1958. — 676 с. — 1000 экз. «Արխիվացված պատճենը». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 6-ին. Վերցված է 2023 թ․ ապրիլի 30-ին.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]