Ռիվարոքսաբան

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Ռիվարոքսաբան
Изображение химической структуры
Նույնացուցիչներ
CAS համար366789-02-8
PubChem CID9875401
DrugBank06228
CompTox Dashboard (EPA)
ECHA InfoCard100.210.589 Խմբագրել Վիքիդատայում

Ռիվարոքսաբան (կոդային անվանում BAY 59-7939), ներքին ընդունման հակամակարդիչ՝ Xa գործոնի ինհիբիտորների խմբից։ Մշակվել և արտադրվում է գերմանական Bayer դեղագործական ընկերության կողմից՝ «Xarelto» վաճառքային անվան տակ։

Ֆարմակոդինամիկա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արյան մակարդման X գործոնը (Ստյուարտ–Պրաուերի գործոն) կենտրոնական դեր է խաղում մակարդման կասկադում, քանի որ ակտիվանում է ինչպես արտաքին, այնպես էլ ներքին ճանապարհով։ Ակտիվանալով, X գործոնը ոչ ֆերմենտային կոֆակտոր Va և Ca2+ հետ թրոմբոցիտների կամ էնդոթելի մակերեսին ձևավորում է պրոթրոմբինային կոմպլեքս, որն իր հերթին կատալիզում է պրոթրոմբինից թրոմբինի առաջացման պրոցեսը։ Թրոմբինն ակտիվացնում է լուծվող ֆիբրինոգենի պոլիմերիզացիան, հանգեցնելով ֆիբրինային մակարդուկի (թրոմբ) ձևավորման։

Ռիվարոքսաբանի ազդեցության մեխանիզմի հիմքում ընկած է բարձր ընտրողականությամբ արյան մակարդման Xa գործոնի ընկճումը, ինչը թույլ է տալիս միաժամանակ արգելակել մակարդման ինչպես արտաքին, այպես էլ ներքին ուղիները և կանգնեցնել թրոմբագոյացման պրոցեսը։

Բժշկական կիրառում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ոչ փականային նախասրտերի շողացում ունեցող անհատների մոտ դեղամիջոցը նույնքան էֆեկտիվ է, որքան վարֆարինը՝ ոչ հեմոռագիկ կաթվածների և թրոմբոէմբոլիայի կանխարգելման հարցում[1]։ Ռիվարոքսաբանի կիրառումը կապված է ուժեղ և մահացու արյունահոսության ռիսկի իջեցման հետ, քան վարֆարինը։ Չնայած ռիվարոքսաբանը կապված է ստամոքս աղիքային ուղում արյունահոսության ավելի բարձր հանդիպման հաճախականության հետ[2]։

2012 թվականի հուլիսին բրիտանական առողջապահության և բժշկության ազգային համալսարանը խորհուրդ տվեց ռիվարոքսաբանը՝ երակային թրոմբոէմբոլիայի կանխարգելման և բուժման համար[3]։

Կոմնակի ազդեցություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Առավել լուրջ կոմնակի ազդեցությունը արյունահոսությունն է, ներառյալ ծանր ներքին արյունահոսությունը[4][5][6]։ Ռիվարոքսաբանի կիրառումը կապված է ուժեղ և մահացու արյունահոսության ռիսկի իջեցման հետ, քան վարֆարինը։ Չնայած ռիվարոքսաբանը կապված է ստամոքս աղիքային ուղում արյունահոսության ավելի բարձր հանդիպման հաճախականության հետ։ Ներկայումս ռիվարոքսաբանի հակաթույն գոյություն չունի (ի տարբերություն վարֆարինի, որի ազդեցությունը կարող է հետ զարգանալ վիտամին K-ի և պրոթրոմբինային կոմպլեքսային կոնցենտրատի օգնությամբ), դա նշանակում է, որ լուրջ արյունահոսությունը կարող է դժվար վերահսկվել։

2014 թվականի հոկտեմբերին, Portola pharmaceuticals–ը վերջացրել է Andexanet alfa–ի I և II կլինիկական փորձերը՝ որպես Xa գործոնի ինհիբիտորների հակաթույն, մի քանի կոմնակի ազդեցություններով և սկսել է III փուլը[7][8]։ Andexanet alfa–ն՝ որպես Xa գործոնի ինհիբիտորների հակաթույն, հաստատվել է 2018 թվականին ԱՄՆ–ում[9]

2015 թվականին հետ մարքեթինգային հետազոտությունը բացահայտեց լյարդի նկատմամբ տոքսիկություն, և ցույց տվեց ռիսկի գնահատման համար հետագա հետազոտման անհրաժեշտությունը[10][11]։ Դեղամիջոցը հակացուցված է լյարդի լուրջ հիվանդություններ և տերմինալ փուլում երիկամային հիվանդություն ունեցող անձանց, որոնց ժամանակ հետազոտություն չի կատարվել։

Ռիվարոքսաբանը անհատական փաթեթավորման մեջ ունի նախազգուշացում այն մասին, որ դեղամիջոցն ընդունող անձինք չպետք է դադարեցնեն վերջինիս ընդունումը մինչև բժշկի հետ խորհրդակցելը, քանի որ այն կարող է մեծացնել կաթվածի ռիսկը [12]։

2015 թվականին ռիվառոքսաբանի հետ կապված գրանցվել են առավել լուրջ բարդություններ՝ FDA–ի կողմից հսկվող դեղամիջոցներից[13]։

Ազդեցության մեխանիզմ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ռիվարոքսաբանն ընկճում է ազատ Ха և պրոթոմբինազի կոմպլեքսի հետ կապված Ха գործոնը[14]։ Այն Ха գործոնի բարձր ընտրողական և ուղակի ընկճող է, ներքին ընդունման կենսամատչելիությամբ և արագ ազդեցությամբ։ Ха գործոնի ընկճումը կանխում է արյան մակարդման արտաքին և ներքին ուղիները, կանխելով թրոմբինի ձևավորումը և թրոմբների զարգացումը։ Ռիվարոքսբանաը չի ընկճում թրոմբինին (մակարդման II ակտիվացված գործոն) և ոչ մի ազդեցություն չի ցուցաբերում թրոմբոցիտների վրա։ Դա թույլ է տալիս հակամակարդիչ բուժման ժամանակ հեշտությամբ կարգավորել դեղափաչը և հետևել մակարդումը, ինչպես նաև խուսափել սննդի մեջ սահմանափակումներից[15]։

Ոչ ֆրակցիան հեպարինը, ցածրամոլեկուլյար հեպարինը և ֆոնդապարինուկսը նույնպես ընկճում են Ха գործենի ակտիվությունը, բայց անուղակիորեն՝ կապվելով շրջանառող հակաթրոմբինի (АТ III) հետ։ Ուշագրավ է, որ ներքին ընդունման ակտիվ վարֆարինը, ացեկումարոլը հանդիսանում է վիտամին K-ի անտագոնիստ, նվազեցնում է մակարդման գորոծոնների քանակը, ներառյալ X գործոնը[16]։ Ռիվարոքսաբանը հիվանդների լայն շրջանակի մոտ ունի կանխատեսելի ֆարմակոկինետիկա (տարիք, սեռ, քաշ, ռասա) և ունի գծային թեք դեղաչափ կախյալ ազդեցություն՝ դեղաչափի ութնապատիկ դիապազոնում(5-40 մգ)[17]։

Քիմիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քիմիական կառուցվածք․ լինեզոլիդ (վերևում) և ռիվարոքսաբան (ներքևում)։ Ընդհանուր կառուցվածքը ներկայացված է կապույտ տեսքով։

Ռիվարոքսաբանն ունի ապշեցնող կառուցվածքաին նմանություն լինեզոլիդ հակաբիոտիկի հետ․ երկու դեղամիջոցն էլ ունեն նուйն օքսազոլիդինոն ածանցված հիմնական կառուցվածք։ Համապատասխանաբար, ռիվարոքսաբանն ուսումնասիրվել է հնարավոր հակամանրային ակտիվության և միտոքոնդրիալ տոքսիկության համար, որը հանդիսանում է լինեզոլիդի երկարատև կիրռաման հայտնի բարդություն։ Հետազոտություններտ ցույց են տվել, որ ոչ ռիվարոքսաբանը, ոչ էլ նրա մետաբոլիտները չունեն հակամանրէային ազդեցություն ընդդեմ գրամ դրական բակտերիաների։ Ինչ վերաբերվում է միտոքոնդրիալ տոքսիկությանը, ապա, մինչև 2008 թվականը հրապարակված In vitro հետազոտությամբ, հայտնաբերված ռիսկը եղել է ցածր[18]։

Հակաթույն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ռիվարոքսաբանի սպեցիֆիկ հակաթույնը հանդիսանում է Andexxa դեղամիջոցը (ռեկոմբինացված ինակտիվացված Xa գործոն)

Հասարակություն և մշակույթ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Էկոնոմիակ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ռիվարոքսաբանի կիրառվում է 70 անգամ ավելի հաճախ, քան վարֆարինը՝ համաձայն ԱՄՆ–ում դեղատների հետ աշխատանքի խոշորագույն ընկերության՝ Express Scripts Holding Co տվյալների[15]։ 2016 թվականին Բայերը պնդում էր, որ դեղամիջոցը լիցենզավորվել է 130 երկրներում և ավելի քան 23 միլիոն մարդ ստացել է բուժում[19]։

Հաստատում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2008 թվականի սեպտեմբերին, Կանադայի առողջապահության նախարարությունը տվեց ռիվարոքսաբանի գրանցման հավաստագիր՝ երակային թրոմբեէմբոլիայի կանխարգելաման համար այն անձանց մոտ, ովքեր անցել են կոնքազդրային հոդի փոխարինում կամ ծնկան հոդի լրիվ էնդոպրոթեզավորում[20]։ Այդ նույն ամսում Եվրոպական կոմիսիան նույնպես տվեց ռիվարոքսաբանի գրանցման հավաստագիր՝ մեծահասկաների մոտ երակային թրոմբոէմբոլիայի կանխարգելման, ովքեր անցել են կոնքազդրայի և ծնկան հոդի պլանային վիրահատություն[21]։

2011 թվականի հուլիսի 1–ի տվյալներով, FDA–ը ընդունել է ռիվարոքսաբանը՝ խորանիստ երակների թրոմբոզի կանխարգելաման համար (ԽԵԹ), որը, այն անձանց շնջանում, ովքեր անցել են կոնքազդրային հոդի փոխարինում կամ ծնկան հոդի լրիվ էնդոպրոթեզավորում, կարող է հանգեցնել թոքային զարկերակի թրոմբոէմբոլիայի (ԹԶԹԷ) առաջացման[22]։

2011 թվականի նոյեմների 4–ին ԱՄՆ—ում FDA–ը ընդունեց ռիվարոքսաբանը՝ նախասրտերի ոչ փականային շողացում ունեցող անձանց մոտ կաթվածի կանխարգելման համար[23]

Հետազոտություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դյուկի համալսարանի բժշկական դպրոցի հետազոտողները մեղադրվեցին կլինիկական տվյալները թաքցնելու մեջ, որը օգտագործվում էր ռիվարոքսաբանի գնահատման համար[24]։ Նրանք անցկացրեցին ռիվարոքսաբանի կլինիկական հետազոտություն ROCKET AF[25]։ 2011 թվականին հրապարակվեց կլինիկական հետազոտություն, Նոր Անգլիա ամսագրում[26], որը գլխավորում էր Ռոբերտ Կալիֆին(FDA ներկայացուցիչ[26][27]) և պարզվեց, որ ռիվառոքսբանն ավելի էֆեկտիվ է, քան վարֆարինը՝ նախասրտերի շողացում ունեցող անձանց մոտ իշեմիկ կաթվածի հավանականության իջեցման հարցում[26]։ Հետազոտության հավաստիությունը դրվեց հարցի տակ 2014 թվականին, երբ Bayer և Ջոնսոն և Ջոնսոն դեղագործական ընկերությունները հաստատեցին, որ INRatio արյան ցուցանիշի մոնիտորինգը չի գործում պատշաճ կերպով[24][25]։ Դյուկի համալսարանի բժշկական դպրոցի հետագա անալիզները, 2016 թվականի փետրվարին հրապարակված, պարզեցին, ոչ այն էական ազդեցություն չի ունեցել փորձի էֆեկտիվության և անվտանգության վրա[28]։

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ Gómez-Outes A, Terleira-Fernández AI, Calvo-Rojas G, Suárez-Gea ML, Vargas-Castrillón E (2013)։ «Dabigatran, Rivaroxaban, or Apixaban versus Warfarin in Patients with Nonvalvular Atrial Fibrillation: A Systematic Review and Meta-Analysis of Subgroups.»։ Thrombosis 2013: 640723։ PMC 3885278։ PMID 24455237։ doi:10.1155/2013/640723 
  2. ↑ «A review of traditional and novel oral anticoagulant and antiplatelet therapy for dermatologists and dermatologic surgeons»։ Journal of the American Academy of Dermatology 72 (3): 524–34։ March 2015։ PMID 25486915։ doi:10.1016/j.jaad.2014.10.027 
  3. ↑ NICE guidance TA261 NICE guidance TA261. National Institute for Health and Clinical Excellence, July 2012
  4. ↑ «Medication Guide--Xarelto»։ U.S. Food and Drug Administration։ Վերցված է սեպտեմբերի 1, 2014 
  5. ↑ «Xarelto Side Effects»։ WebMD։ Վերցված է սեպտեմբերի 1, 2014 
  6. ↑ «Xarelto Side Effects Center»։ RxList։ Վերցված է սեպտեմբերի 1, 2014 
  7. ↑ Schroeder C.։ «Possible Antidote Could Help Blood Thinner Patients In Bleeding Emergencies»։ DrugNews։ Վերցված է օգոստոսի 20, 2015 
  8. ↑ «Recent advances in the development of specific antidotes for target-specific oral anticoagulants»։ Pharmacotherapy 35 (2): 198–207։ Feb 2015։ PMID 25644580։ doi:10.1002/phar.1532 
  9. ↑ «ANDEXXA package insert» 
  10. ↑ Raschi Emanuel, Poluzzi Elisabetta, Koci Ariola, Salvo Francesco, Pariente Antoine, Biselli Maurizio, Moretti Ugo, Moore Nicholas, De Ponti Fabrizio (2015-08-01)։ «Liver injury with novel oral anticoagulants: assessing post-marketing reports in the US Food and Drug Administration adverse event reporting system»։ British Journal of Clinical Pharmacology 80 (2): 285–293։ ISSN 1365-2125։ PMC 4541976։ PMID 25689417։ doi:10.1111/bcp.12611 
  11. ↑ Russmann Stefan, Niedrig David F., Budmiger Mathias, Schmidt Caroline, Stieger Bruno, Hürlimann Sandra, Kullak-Ublick Gerd A. (2014-08-01)։ «Rivaroxaban postmarketing risk of liver injury»։ Journal of Hepatology 61 (2): 293–300։ ISSN 1600-0641։ PMID 24681117։ doi:10.1016/j.jhep.2014.03.026 
  12. ↑ «XARELTO (rivaroxaban) label»։ U.S. Food and Drug Association 
  13. ↑ Schroeder C։ «ISMP Ranks Xarelto Most Dangerous Drug in the United States»։ DrugNews։ DrugNews։ Վերցված է օգոստոսի 10, 2016 
  14. ↑ «Discovery of the novel antithrombotic agent 5-chloro-N-({(5S)-2-oxo-3- [4-(3-oxomorpholin-4-yl)phenyl]-1,3-oxazolidin-5-yl}methyl)thiophene- 2-carboxamide (BAY 59-7939): an oral, direct factor Xa inhibitor»։ Journal of Medicinal Chemistry 48 (19): 5900–8։ September 2005։ PMID 16161994։ doi:10.1021/jm050101d 
  15. ↑ 15,0 15,1 Bill Berkrot (December 23, 2015)։ «New blood thinner 'antidote' to help doctors move past warfarin»։ Reuters 
  16. ↑ Turpie AG (January 2008)։ «New oral anticoagulants in atrial fibrillation»։ European Heart Journal 29 (2): 155–65։ PMID 18096568։ doi:10.1093/eurheartj/ehm575 
  17. ↑ «A once-daily, oral, direct Factor Xa inhibitor, rivaroxaban (BAY 59-7939), for thromboprophylaxis after total hip replacement»։ Circulation 114 (22): 2374–81։ November 2006։ PMID 17116766։ doi:10.1161/CIRCULATIONAHA.106.642074 
  18. ↑ European Medicines Agency (2008)։ «CHP Assessment Report for Xarelto (EMEA/543519/2008)»։ Վերցված է 2009-06-11 (չաշխատող հղում)
  19. ↑ «Bayer comments on article in The British Medical Journal (BMJ) regarding Xarelto»։ Bayer AG Communications, Government Relations & Corporate Brand։ սեպտեմբերի 29, 2016։ Արխիվացված է օրիգինալից 2017-01-31-ին։ Վերցված է 2019-04-18 
  20. ↑ «Bayer's Xarelto Approved in Canada» (Press release)։ Bayer։ 2008-09-16։ Վերցված է 2010-01-31 
  21. ↑ «Bayer’s Novel Anticoagulant Xarelto now also approved in the EU» (Press release)։ Bayer։ 2008-02-10։ Արխիվացված է օրիգինալից 2008-10-22-ին։ Վերցված է 2010-01-31 
  22. ↑ «FDA Approves XARELTO® (rivaroxaban tablets) to Help Prevent Deep Vein Thrombosis in Patients Undergoing Knee or Hip Replacement Surgery» (Press release)։ Janssen Pharmaceutica։ 2011-07-01։ Արխիվացված է օրիգինալից -ին։ Վերցված է 2011-07-01 
  23. ↑ «FDA approves Xarelto to prevent stroke in people with common type of abnormal heart rhythm»։ U.S. Food and Drug Association։ նոյեմբերի 4, 2011։ Վերցված է ապրիլի 27, 2016 
  24. ↑ 24,0 24,1 Thomas Katie։ «Document Claims Drug Makers Deceived a Top Medical Journal»։ The New York Times։ The New York Times։ Վերցված է մայիսի 3, 2016 
  25. ↑ 25,0 25,1 Patel Vir։ «Duke clinical trial under scrutiny in drug case»։ The Chronicle։ Duke Student Publishing Company 
  26. ↑ 26,0 26,1 26,2 «Rivaroxaban versus Warfarin in Nonvalvular Atrial Fibrillation»։ The New England Journal of Medicine։ Massachusetts Medical Society 
  27. ↑ «Meet Robert M. Califf, M.D., Commissioner of Food and Drugs»։ U.S. Food and Drug Administration։ U.S. Food and Drug Administration։ Վերցված է մայիսի 3, 2016 
  28. ↑ «Point-of-Care Warfarin Monitoring in the ROCKET AF Trial»։ The New England Journal of Medicine։ Massachusetts Medical Society։ February 3, 2016 

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ռիվարոքսաբան&oldid=8875978» էջից