Ռատուշայի աշտարակ (Վիբորգ)
 | |
 | |
 |
Ռատուշայի հրապարակ (շվեդ.՝ Rådstornet, ֆիններեն՝ Raatitorni), քարե, քառանկյուն աշտարակ, միջնադարյան քաղաքային պատի երկու պահպանված մարտական աշտարակներից մեկը (Վիբորգսկայա փողոց, 13 Ա)։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կառուցվել է 1470-ականներին քարե քաղաքի պաշտպանական պարսպի այլ աշտարակների հետ միասին։ 1470-ական թվականներին քաղաքը, որը ծավալվել էր թերակղզում Վիբորգի ամրոցից դեպի արևելք, շրջապատված էր քարե պատով, 9 աշտարակներով՝ մոտ 2 կմ երկարությամբ։ Ռատուշայի աշտարակը միակ դարպասային աշտարակն էր Քարե քաղաքի պատի հարավարևելյան մասում։ Աշտարակը ստացել է իր անունը այն պատճառով, որ այն կառուցվել է քաղաքաբնակների միջոցներով։
Նախնական տեսքով, աշտարակը իրենից ներկայացնում է շեղանկյուն 9,7 մ բարձրությամբ կառույց (12,5 մ մինչև տանիքի զարդաձին), որոշ չափով երկարաձգված առանցքի երկայնքով։ Աշտարակը կառուցված էր գրանիտե քարերից կրաքարի շաղախով և ծածկված էր երկթեք սալիկապատ տանիքով, որի զարդաձին ձգվում էր դարպասի առանցքի երկայնքով։ Երկու կողմերից աշտարակին կից կառուցված է 6.5 մ բարձրություն և 2 մ լայնություն ունեցող ցանկապատը՝ ապամոնտաժված ամրոցի պատի մնացորդներից։ Աշտարակի հյուսիսային ճակատը մեկ ամբողջություն էր կազմում ամրոցի պարսպի հետ, այսինքն՝ իր ամբողջ ծավալով այն դուրս էր գալիս դեպի «դաշտ»՝ պարսպի մոտակա հատվածների կողապաշտպանության համար։ Աշտարակը ուղղահայաց բաժանված էր երեք հարկաշարքի («մարտ»)՝ ծածկված աղեղակամարներով։ Ամենացածր հարկաշարքը՝ «ճակատամարտային ստորոտը», անցուղի էր։ Արևելյան պատի հաստությամբ ներքին քարե սանդուղքը տանում էր դեպի «առաջին ճակատամարտ», որի մեջ կար չորս հրակնատ (երկուսը՝ «դաշտին» նայող ) և երկու ելք դեպի ցանկապատ։ Այնուհետև, փայտե սանդուղքը տանում էր դեպի «երկրորդ ճակատամարտ»՝ հինգ խցիկով հրակնատների ուղղությամբ (երկուսը կողքի պատերին՝ կողահար կրակոցների համար և մեկը՝ թիկունքային պատի մեջ)։ Դարպասի մուտքի որմնախորշը ուներ 2.6 մ լայնություն։ Դեպի «դաշտին» նայող որմնախորշը ունի ուղղանկյուն ձև, իսկ աշտարակի ներսում այն կիսաշրջանաձև է։ Ամենայն հավանականությամբ, դրսից անցումն արգելափակված է եղել բարձրացող կամրջով և դարպասով, որոնք կողպված են եղել հորիզոնական ձողով։
Եղջյուրաձև ամրոցի կառուցման սկզբում Քարե քաղաքի պարիսպն ու աշտարակները կորցրին իրենց նշանակությունը։ Ռատուշայի աշտարակի արտաքին որմնախորշը շարված էր քարով (հավանաբար 1595-1599 թվականներ), պատի մեջ թողնելով մեկ մարտական հրակնատ փայտե հենարանով չախմախավոր հրացանի համար։
Այն բանից հետո, երբ աշտարակը վերջնականապես կորցրեց իր ռազմական նշանակությունը, այն փոխանցվեց Վիբորգի քաղաքապետարանի իրավասությանը։ Աշտարակում ստեղծվեց զինանոց, որտեղ պահվում էին այն քաղաքացիների զենքն ու մարտական զրահը, որոնք պարտավոր էին, անհրաժեշտության դեպքում մասնակցել քաղաքի պաշտպանությանը։
17-րդ դարում աշտարակը սկսեց օգտագործվել որպես դոմինիկյան վանքի տաճարի զանգակատուն (Վիբորգի գյուղական ծխական եկեղեցու ռեֆորմացիայից հետո)։ Շենքի նոր նպատակը պատճառ դարձավ հետագա փոփոխությունների, որոնք աղավաղեցին նրա սկզբնական տեսքը։ 1690-ական թվականներին հին քառանկյուն ռատուշայի աշտարակը կառուցված էր ութանկյուն ծավալով աղյուսից (հողի մակարդակից մինչև քիվ պատերի ընդհանուր բարձրությունը 18 մ էր)։
18-րդ դարում աշտարակը երեք անգամ այրվել է և կրկին վերակառուցվել։ 1794-1797 թվականների վերակառուցման ընթացքում աշտարակի վրա բարձրացվեց բարոկկո սրաձող, որի գլխին տեղադրվեց հողմացույց՝ շեփորահար հրեշտակի տեսքով։ Դրանից հետո աշտարակը էապես չի փոխել իր տեսքը։ 1820-ական թվականներին տաճարի վերակառուցման ընթացքում այստեղ էին պահվում եկեղեցուց հանված քանդակները և սպասքը։
Աշտարակի սկզբնական փայտե սրաձողն ավերվել էր 1939-1940 թվականների խորհրդա-ֆիննական պատերազմի վերջին օրը՝ 1940 թվականի մարտի 13-ին։ Երկար տարիներ շենքը կանգնած էր դատարկ և առանց տանիքի։ 1952 թվականին աշտարակում սկսվեցին առաջին վերանորոգման և վերականգնման աշխատանքները։ Վերականգնողները կառուցեցին ժամանակավոր թեք տանիք և փայտե վահանակներով փակեցին պատուհանի որմնախորշերը։ Շենքը գրեթե երկու տասնամյակ կանգուն էր կոնսերվացված վիճակում։ 1970-ականների սկզբին վերականգնումը շարունակվեց։ 1974-1984 թվականներին, ճարտարապետ Ի. Խաուստովի նախագծով վերականգնվեց բարոկկո տանիքը, սանդուղքները պատրաստվեցին, հատակները վերականգնվեցին և տեղադրվեցին պատուհանների շրջանակները։ Սակայն, շենքը մնաց լքված, առանց կոմունալ հարմարությունների մինչև 1993 թվականը։ 1997 թվականից աշտարակը վարձակալության էր տրվել Վեհապետական Աստվածամոր եկեղեցու համայնքին և հարմարեցվել որպես եկեղեցական թանգարան[1]։ 2016 թվականից աշտարակը փոխանցվել է Վիբորգի Միացյալ թանգարան-արգելոցին, իսկ 2017-2018 թվականներին վերականգնողական աշխատանքներ են տարվել թանգարանի ցուցադրությունը տեղակայելու համար[2]։ 2020 թվականից աշտարակը բաց է հանրության համար, ներսում տեղակայված ցուցադրությունը նվիրված է Վիբորգի միջնադարյան քաղաքի պատի, ինչպես նաև ռատուշայի աշտարակի շինարարության պատմությանը[3]։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
|
Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Ռատուշայի աշտարակ (Վիբորգ) կատեգորիայում։ |