Ջրառվույտ

Թագավորություն	Բույսեր
Բաժին	Ծածկասերմեր
Դաս	Երկշաքիլավորներ
Կարգ	Բարդածաղկավորներ
Ընտանիք	Ջրառվույտազգիներ
Ցեղ	Ջրառվույտ L. 1753
Տեսակ	Ջրառվույտ եռատերև

Լատիներեն անվանում

Menyanthes trifoliata L.

Հատուկ պահպանություն

Քիչ մտահոգող տեսակ
IUCN 3.1 Least Concern : ???

Տեսակները

Ջրառվույտ եռատերև

Դասակարգումը
Վիքիցեղերում

Պատկերներ
Վիքիպահեստում

Ջրառվույտ, ջրաերեքնուկ, ջրառվույտազգիների ընտանիքի ճահճային բազմամյա խոտաբույսերի ցեղ։ Հայտնի է 1 տեսակ՝ Ջրառվույտ եռատերև (Menyanthes trifoliata)։

Հայաստանում հանդիպում է Վայոց ձորի մարզում (Չիմոյգյոլում). գրանցված է Հայաստանի Կարմիր գրքում։ Կոճղարմատը սողացող է, բազմամյա, հատվածավոր։ Ցողունի բարձրությունը մինչև 40 սմ է։

Կենսաբանական նկարագիր

Բազմամյա սողացող կոճղարմատով ջրային բույս է։ Ցողունն ունի 30-60 սմ երկարություն։ 30 սմ երկարությամբ տերևները հերթադիր են և կոթերով։ 5-8 սմ երկարությամբ տերևիկները 3 հատ են, հակաձվաձև կամ էլիպսաձև։ Խիտ գագաթնային ողկյուզներում գտնվող ծաղիկները 10-20 հատ են։ Բաժակը հնգաբաժան է, 5 բլթակներով պսակը զագարաձև է և թեթևակի մսալի։ Բլթակները ներսից խիտ ծոպավոր են, սպիտակ կամ թույլ վարդագույն են, ծաղկումից հետո թափվող։ Պտուղը միաբույն երկփեղկ տուփիկ է։ Սերմերը սեղմված են և խոշոր^[1]։

Ծաղկակիր ցողունն ուղիղ է, առանց տերևների, ծաղկաբույլը՝ ողկուզանման, ծաղիկները՝ ձագարանման, սպիտակ կամ վարդագույն։ Պտուղը միաբուն, երկբաժան տուփիկ է, սերմերը՝ խոշոր, կողքերից սեղմված։

Ծաղկի բանաձևը՝ $\ast K_{(5)}\;C_{(5)}\;A_{5}\;G_{({\underline {2}})}$ ^[2]

Ծաղկում է հուլիսի կեսերին։

Տարածվածություն

Աճում է միջին լեռնային գոտում՝ ծովի մակարդակից 1700-2000 մ բարձրությունների վրա, լճերում կանգնած ճահճացող ջրերում։ Ծաղկում է հուլիս-օգոստոսին, պտղաբերում` օգոստոս-սեպտեմբեր ամիսներին^[1]։ Հանդիպում է Սևանի (Գիլի լիճ) Դարեղեգիսի (Չիմոյի և Փիրոսի լճեր) Զանգեզուրի (Վերդոյի լիճ) ֆլորիստիկական շրջաններում։ Ընդհանուր արեալը ընդգրկում է համարյա ամբողջ Կովկասը, բարեխառն Եվրասիան և Հյուսիսային Ամերիկան^[1]։

Քիմիական կազմ

Բուժական նպատակներով օգտագործում են ջրառվույտ (լատին․՝ Folium Menyanthidis) տերևները։ Տերևները հավաքում են բույսի ծաղկելուց հետո, չորացնում են 45-60 °C ջերմաստիճանում^[3]։

Բույսի տերևները պարունակում են ֆլավոնիոիդներ, գլիկոզիդներ, մենիանտին, վիտամին С, ասկորբինաթթու, ճարպայուղ, ալկոհոլիդներ։

Նշանակություն

Դեղաբույս է. պարունակում է ալկալոիդներ, ֆլավոնիդներ, ճարպեր, ներկանյութ և այլն։ Պատրաստուկներն օգտագործում են որպես լեղամուղ, ախորժաբեր, հակադողէրոցքային միջոց։ Ունի մանրէասպան հատկություն։ Գեղագարդիչ է։

Պահպանություն

Խոցելի տեսակ է։ Տարածման շրջանի մակերեսը 5000 կմ²-ից պակաս է, իսկ բնակության շրջանի մակերեսը՝ 500 կմ²-ից պակաս։ Ընդգրկված չէ CITES-ի և Բեռնի կոնվենցիաների հավելվածներում։ Պոպուլյացիայի մի մասը պահպանվում է «Սևան» ազգային պարկի տարածքում^[1]։

Պատկերասրահ


Ձախից աջ։ Բույսի ընդհանուր տեսքը, ծաղիկ, ծաղկաբույլ, կտրված ցողունը

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 Հայաստանի Կարմիր գիրք. Երևան: Հայաստանի բնապահպանության նախարարություն. 2010. ISBN 978-99941-2-420-6.
↑ Барабанов Е.И. Ботаника: учебик для студ.высш.учеб.заведений. — М: Издательский центр «Академия», 2006. — С. 326. — 448 с. — ISBN 5-7695-2656-4
↑ Блинова К. Ф. и др. Ботанико-фармакогностический словарь: Справ. пособие / Под ред. К. Ф. Блиновой, Г. П. Яковлева. — Высш. шк., 1990. — С. 176. — ISBN 5-06-000085-0

Գրականություն

Ingrid Schönfelder, Peter Schönfelder: Das neue Handbuch der Heilpflanzen. Sonderausgabe. Franckh-Kosmos, Stuttgart 2011, ISBN 978-3-440-12932-6.
Ting-nung Ho, Robert Ornduff: Menyanthaceae. PDF-Datei, online (Abschnitte Beschreibung und Verbreitung).
Mohammad Qaiser: Flora of West Pakistan. 111: Menyanthaceae. Stewart Herbarium, Rawalpindi 1977, online (Abschnitt Beschreibung).

Արտաքին հղումներ

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական տարբերակը վերցված է Հայաստանի բնաշխարհ հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։

Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ջրառվույտ» հոդվածին։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ջրառվույտ» հոդվածին։

[:0-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 Հայաստանի Կարմիր գիրք. Երևան: Հայաստանի բնապահպանության նախարարություն. 2010. ISBN 978-99941-2-420-6.

[Barabanov-2] Барабанов Е.И. Ботаника: учебик для студ.высш.учеб.заведений. — М: Издательский центр «Академия», 2006. — С. 326. — 448 с. — ISBN 5-7695-2656-4

[БФС-3] Блинова К. Ф. и др. Ботанико-фармакогностический словарь: Справ. пособие / Под ред. К. Ф. Блиновой, Г. П. Яковлева. — Высш. шк., 1990. — С. 176. — ISBN 5-06-000085-0

[1]

[2]

[3]