Ջեք Աղազարյան
| Ջեք Աղազարյան ֆր.՝ Jack Agazarian | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | դեկտեմբերի 19, 1916 |
| Ծննդավայր | Լոնդոն, Մեծ Բրիտանիայի և Իռլանդիայի միացյալ թագավորություն |
| Մահացել է | մարտի 29, 1945 (28 տարեկան) |
| Մահվան վայր | Ֆլոսենբյուրգ համակենտրոնացման ճամբար, Ֆլոսենբյուրգ, Նոյշտադ Վալդնբաեի վրա, Վերին Պֆալց, Բավարիա |
| Քաղաքացիություն | .svg){kind=small} Ֆրանսիա, .svg){kind=small} Միացյալ Թագավորություն և  Հայաստան |
| Մասնագիտություն | հետախույզ և Հատուկ գործողությունների գործակալ |
| Պարգևներ և մրցանակներ |  և  |
Ջեք Չարլզ Ստանմոր Աղազարյան (անգլ.՝ Jack Charles Stanmore Agazarian, դեկտեմբերի 19, 1916, Լոնդոն, Մեծ Բրիտանիայի և Իռլանդիայի միացյալ թագավորություն - մարտի 29, 1945, Ֆլոսենբյուրգ համակենտրոնացման ճամբար, Ֆլոսենբյուրգ, Նոյշտադ Վալդնբաեի վրա, Վերին Պֆալց, Բավարիա), բրիտանացի գործակալ, որը աշխատել է Ֆրանսիայում հատուկ գործողությունների գործադիր (ՀԳԳ) համար։ Նա գերեվարվել և սպանվել է նացիստների կողմից, երբ փորձում էր նացիստների հետ փոխզիջման գալ։
Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Աղազարյանը ծնվել է Լոնդոնում, հայրը հայ՝ Բերժ Ռուպեն Աղազարյան, իսկ մայրը ֆրանսիացի՝ Ժակլին Մարի-Լուիզա Լե Շևալի Աղազարյան, որը վեց երեխաներից երկրորդն է։ Նա կրթություն է ստացել Ֆրանսիայի և Անգլիայի՝ Դուլվիչի քոլեջում։ Կրթությունն ավարտելուց հետո նա հայրիկի հետ աշխատել է ընտանեկան բիզնեսում։
1940 թ.-ին պատերազմական օդուժին միանալուց և Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի բռնկումից անմիջապես հետո նա ՀԳԳ-Ի կողմից զորակոչվեց որպես ռադիո օպերատոր։ Նրա կրտսեր եղբայր Նոել Աղազարյանը նույնպես միացավ պատերազմական օդուժին, որպես կործանիչ ինքնաթիռի օդաչու, Բրիտանիայի պատերազմում նախքան 1941 թվականի մայիսի 16-ին կատարվող գործողություններում սպանվելը, նա եղել է թռչող մարզիկ։
Աղազարյանը պատվավոր հոնորար է ստացել՝ որպես օդաչու սպա ՊՕԿՊ-ում 1942 թվականի սեպտեմբերի 10-ին[1] իսկ 1942-ի դեկտեմբերին նա վերադարձել է Փարիզ՝ միանալու ՀԳԳ-ի առաջադեմ ցանցին, և ավելի ուշ նրան է միացել կինը՝ Ֆրանսինը։ Ժամանակ առ ժամանակ նա աշխատում էր Ֆրանսիայի օդուժի նախկին օդաչու Հենրի Դերիխուրտի համար, որի աշխատանքը վայրէջքի վայրեր գտնելն և ընդունելություններ կազմակերպելն էր օդային ժամանող ՀԳԳ-ի գործակալների համար։ Այս պահին նա սկսեց կասկածի տակ առնել Դերիկուրտի հավատարմությունը և Լոնդոնին հաղորդեց իր և այլ գործակալների կասկածների մասին։
1943-ի հունվարի 12-ին Աղազարյանին շնորհեցին պատվավոր թռչող սպայի կոչումով[2]։
Գեստապոն ճանաչեց Աղազարյանին, և նա մի քանի անգամ խուսափեց ձերբակալությունից։
ՀԳԳ շրջանի ղեկավար՝ Ֆրանցիսկ Սութիլը Աղազարյանի շարունակական ներկայությունը համարեց անվտանգության ռիսկ։ 1943 թ. Հունիսի 16-ին Աղազարյանը վերադարձավ Անգլիա, որտեղ նա պատմեց իր մտահոգությունները, Դերիկուրտի հավատարմության մասին Նիկոլաս Բոդինգթոնի և Մորիս Բուքմաստերի նկատմամբ, ովքեր, այնուամենայնիվ չհամոզվեցին։ Այնուամենայնիվ, երբ գործակալ Նուր Ինայաթ Խանը կորցրեց կապը առաջադեմ խմբի հետ, շտաբն ավելի ու ավելի մտահոգվեց։ Լեո Մարկսը, ՀԳԳ-ի կոդերի և ծածկագրերի ղեկավարը համոզվեց, որ խմբի ռադիո օպերատոր Գիլբերտ Նորման, հաղորդում է գերմանական վերահսկողությանը։
Աղազարյանը միացավ Բոդինգթոնին (որը դեռևս թերահավատ էր) առաքելություն կատարելով Ֆրանսիայի՝ առաջադեմ ցանցի կարգավիճակը որոշելու համար, մեկնեց 1943-ի հուլիսի 22-ին։ Բոդինգթոնը շտաբի միջոցով հանդիպում կազմակերպեց Գիլբերտ Նորմանի հետ Հռոմի Գարե Սանտ-Լազարեի մերձակայքում՝ նախապես կազմակերպված հասցեով, բայց նա հանդիպեց Աղազարյանին, այլ ոչ թե Բոդինգթոնին։
Առաջադեմ ցանցի վերաբերյալ մտահոգությունները հիմնավորված էին։ Գերմանական ուժերն իսկապես վարկաբեկել էին ցանցը, և հանդիպման ժամանակ Աղազարյանին բանտարկեցին։ Ցանցի երեք անդամներ՝ սուրհանդակ Անդրի Բորելը, առաջնորդ Ֆրանսիս Սուտիլը և ռադիո օպերատոր Գիլբերտ Նորման, հունիսի 23-ից գտնվում էին կալանքի տակ, իսկ Նորմանի փոխանցումներն իսկապես կատարել էին գերմանացիները։ Անրի Դերիկուրտի դերը առաջադեմ ցանցի կորստի գործում անհայտ է մնում. պատերազմից հետո նրան դատեցին որպես կրկնակի գործակալ, բայց արդարացվեց ապացույցների բացակայության պատճառով։ Իրականում նա եռակի գործակալ էր, ով աշխատում էր Գաղտնի հետախուզության ծառայության համար, և ՀԳԳ-ի գործակալները զոհաբերվեցին՝ Գերմանիայի ուշադրությունը Սիգիլյաների և Նորմանդիայի վայրէջքներից շեղելու համար։
Առաջադեմ ցանցի մասին շատ բան իմացող Աղազարյանի ձերբակալությունը գերմանացիների համար զանգվածային հեղաշրջում էր։ Վեց ամիս տևեց նրա խոշտանգումները Ֆրեզնեսի բանտում և այնուհետև տեղափոխվեց Ֆլոսսենբորգի համակենտրոնացման ճամբար։ Աղազարյանին մահապատժի են ենթարկել 1945-ի մարտի 29-ին[3]։
Ջեք Աղազարյանը մեծարվում է Անգլիայի Սուրեյ քաղաքում գտնվող Ռունմեդեդի հուշահամալիրում[4], Ֆլոսսենբորգի ՀԳԳ-ի հուշահամալիրում[5], ինչպես նաև Պատվո շքանշանով Ֆրանսիայի Ինդրե շրջանում գտնվող Վալենչիա քաղաքի ՀԳԳ-ի հուշահամալիրում[6]։ 1946 թվականի հունիսի 13-ին նա հետմահու դիսպետչերների հիշատակություն ստացավ[7], ինչպես նաև Ֆրանսիայի կողմից պարգևատրվել է Պատվավոր Լեգեոնի և Պատերազմական խաչի շքանշանով[8]։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ The London Gazette
- ↑ The London Gazette
- ↑ Lewis, Greg (2016 թ․ օգոստոսի 6). «Unknown WW2 secret agent buried in Cardiff cemetery». BBC. Վերցված է 2017 թ․ հունիսի 17-ին.
- ↑ «Casualty Details: Agazarian, Jack Charles Stanmore». Commonwealth War Graves Commission. Վերցված է 2017 թ․ սեպտեմբերի 20-ին.
- ↑ de Vries, Fedor. «S.O.E. Memorial». Trace of War. Վերցված է 2017 թ․ սեպտեմբերի 20-ին.
- ↑ Larroque, Herve (1998 թ․ հունիսի 14). «The Section F Monument: Roll of Honour». SOE action in France. Վերցված է 2017 թ․ սեպտեմբերի 20-ին.
- ↑ The Gazzete
- ↑ Unearting Churchill's Secret Army
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
|
