Jump to content

Պիդֆորտ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Պիդֆորտ
մետաղադրամի տեսակ Խմբագրել Wikidata
Ենթակատեգորիամետաղադրամ Խմբագրել Wikidata
Պիդֆորտը՝ աջ կողմից

Պիդֆորտ[1] (UK: /piˈeɪfɔːrt, ˈpiːɛdˌfɔːrt/[2][3], US: /piˌeɪˈfɔːr, piˈeɪfɔːr/;[1][4] ֆր.՝ pied-fort or piéfort[5] ), տարօրինակ, հաստ մետաղադրամ, հաճախ ուղիղ երկու անգամ գերազանցում է տվյալ չափսի և ձևի մետաղադրամների սովորական քաշը[6]։ Պիդֆորտները հիմնականում շրջանառության մեջ չեն և թողարկվում են միայն դրամահատարանի պաշտոնյաների (ինչպես նմուշներ) կամ հավաքորդների, բարձրաստիճան անձանց և այլ VIP-ներին ներկայացնելու համար։ Ավելի հազվադեպ, պիդֆորտն արտասանվում է որպես «պիեֆորտ»։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պիդֆորտ, 1643

Պիդֆորտ մետաղադրամները առաջին անգամ գրանցվել են միջնադարյան Ֆրանսիայում և Մեծ Բրիտանիայում, իսկ առաջին ֆրանսիական պիդֆորտները հայտնաբերվել են 12-րդ դարում։ Պատճառը, որ մետաղադրամները հատվել են պիդֆորտի ձևով, հավանաբար այն էր, որ դրանք չկորչեն սովորական շրջանառվող մետաղադրամների մեջ[7][7]։ Ամենավաղ պիդֆորտ մետաղադրամների սկզբնական նշանակության տեսությունները հետևյալն են․

  1. Որպես վարչական հաստատման օրինաչափություններ[8][8][9]։
  2. Որպես նախշեր՝ տարբեր դրամահատարաններում փորագրողներին ցույց տալու համար, թե ինչպիսին պետք է լինի հաստատված դիզայնը[7][7][10]։
  3. Որպես հաշվիչներ կամ ջեթոններ դրամահատարանի աշխատավորների համար, որոնք նման են հասարակ կամ ավելի բարդ աբակուսի ուլունքներին[9][10]։

Ավելի ուշ, ազգի մետաղադրամների պիդֆորտ տարբերակների ավելի հազվադեպ օգտագործումը հանգեցրեց նրան, որ դրանք օգտագործվեցին որպես դիվանագիտական հեղինակավոր նվերներ թագավորներին, ազնվականներին, բարձրաստիճան անձանց և այլ VIP անձանց։ Նշենք, որ մետաղադրամ հավաքելը ավանդաբար անվանվել է «արքաների հոբբի»։ Քաղաքականապես ազդեցիկ մետաղադրամների կոլեկցիոներների կողմից պիդֆորթների պահանջարկը հանգեցրել է այնպիսի սովորական արտադրության, որ droit de pied fort-ը կամ «piedfort-ի իրավունքը» հաստատվել է որպես կանոնների պաշտոնական օրենսգիրք, որը սահմանել է կաններ, օիդֆորտի նոր դիզայն ստեղծելու իրավունքի վերաբերյալ[11][11][12][13]։

Բրիտանական առաջին մետաղադրամները արծաթյա կոպեկներ էին, որոնք հատվել էին Էդվարդ I-ի (1272-1307) օրոք։ 1588 թվականին Մեծ Բրիտանիան դադարեցրեց պիդֆորտերի արդյունահանումը, բայց Ֆրանսիան շարունակեց դրանք հատել առնվազն ևս 150 տարի, մինչ այդ նույնպես դադարեցրեց արտադրությունը։ Ֆրանսիայում պիդֆորտերի կանոնավոր արտադրությունը վերսկսվեց 1890 թվականին, իսկ Մեծ Բրիտանիայում պիդֆորտերը հանրության առաջ առաջին անգամ հասանելի դարձան 1982 թվականին։ Այդ ժամանակից ի վեր Մեծ Բրիտանիայի թագավորական դրամահատարանը հայտնի էր պիդֆորտերով բազմաթիվ հուշադրամների ստեղծմամբ[14]։ Չինաստանը 1988 թվականին թողարկեց PID կոլեկցիոներների համար[7][15]։

Ստուգաբանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Piedfort-ը ֆրանսերեն « pied » (ոտք)[16], և « fort » (ուժեղ, մեծ, ծանր) բառերի միացությունն է[17][17][18]։ Բառացի նշանակում է «ծանր ոտք», բայց բառական իմաստը «ծանր քաշ» է[6][6]։ 18-րդ դարի ֆրանսիական հանրագիտարանային բառարաններն այն արձանագրում են երկու առանձին բառերի տեսքով՝ որպես «կարկանդակ ամրոց» (1774)։

PIED FORT, արժույթի պայմաններ, այս բառը ասվում է ոսկու, արծաթի կամ այլ մետաղի մետաղադրամի մասին, որն ավելի հաստ է, քան սովորական արժույթը...[19][20]

«Piedfort»-ի ժամանակակից ձևը անգլերենումի հայտ է եկել 1802 թվականին Sotheby's-ի աճուրդների կատալոգում[21][21], երբ այդ տերմինն արդեն լայնորեն օգտագործվում էր։

Ուղղագրական սխալ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Piefort-ի սխալ ուղղագրության անպատշաճությունը երևում է 1917 թվականին, երբ սխալը բավական տարածված էր դարձել վաղ դրամագիտական ժարգոնային բառարանում հիշատակելու համար.[22]

Piefort, կամ ավելի ճիշտ՝ Piedfort, բառացիորեն նշանակում է ցանկացած մետաղադրամ, որը կտրված է անսովոր հաստ պլաշտի վրա որպես փորձնական կտոր կամ շարադրանք[23]։

Piefort-ի սխալ գրությունը երևում է անգլերենում դեռևս 1893 թվականին, որտեղ հեղինակը և մեջբերող հեղինակները տալիս են բառի կեղծ ստուգաբանություններ՝ կապված մետաղադրամի քաշի (ոչ հաստության) հետ, մետաղադրամի վրա մարդու ոտքերի պատկերմանը և անվան կոռումպացվածությանը[24][25]։

Ազդեցիկ Krause and Mishler Standard Catalog of World Coins-ը օգտագործել է և՛ piedfort-ը, և՛ piefort-ը միմյանց փոխարինելով առնվազն նախորդ 3 տասնամյակների ընթացքում՝ սկսած 2012 թվականից[11][26]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,0 1,1 Merriam-Webster Dictionary
  2. ↑ Oxford Living Dictionaries
  3. ↑ Collins Dictionary
  4. ↑ Random House Dictionary
  5. ↑ Trésor de la langue française informatisé
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Hanisco, Ray, Piedfort, BellaOnline
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 «The Piedfort Coin – A Rare Collector's Item». The Royal Mint.
  8. ↑ 8,0 8,1 France: coinage survey
  9. ↑ 9,0 9,1 Jettons at mernick.org.uk
  10. ↑ 10,0 10,1 «Brass reckoning counter, Rechenmeister type». British Museum.
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 Piéfort – Piedfort – Pieds-Forts – Essais
  12. ↑ Simon Fournival (1672). Recueil général des titres: concernant les fonctions rangs ... des présidens, trésoriers de France.
  13. ↑ Simon Fournival (1672). Recueil général des titres: concernant les fonctions rangs ... des présidens, trésoriers de France.
  14. ↑ «2009 Countdown to London £5 Silver Piedfort Proof Coin». World Mint Coins. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ մայիսի 19-ին. Վերցված է 2024 թ․ մայիսի 24-ին.
  15. ↑ CCT720: 1988 to 1999 1 oz silver lunar proof piedfort 12 coin set
  16. ↑ "pied", Collins French Dictionary
  17. ↑ 17,0 17,1 "fort", Collins French Dictionary
  18. ↑ "pied", Collins French Dictionary
  19. ↑ M. De Felice (1774). Encyclopedie ou dictionnaire universel raisonne des connoissances humaines mis en ordre. Vol. 33. Fortuné Barthélemy de Félice, Denis Diderot.
  20. ↑ M. De Felice (1774). Encyclopedie ou dictionnaire universel raisonne des connoissances humaines mis en ordre. Vol. 33. Fortuné Barthélemy de Félice, Denis Diderot.
  21. ↑ 21,0 21,1 A Catalogue of the very valuable and extensive collection of ancient and modern coins and medals of the late Samuel Tyssen, Esq. F.A.S. Sotheby's. 1802.
  22. ↑ Albert Romer Frey (1917). A Dictionary of Numismatic Names: Their Official and Popular Designations. American Numismatic Society. - «Piedforts». CoinLibrary. Վերցված է 2012 թ․ սեպտեմբերի 19-ին.
  23. ↑ Albert Romer Frey (1917). A Dictionary of Numismatic Names: Their Official and Popular Designations. American Numismatic Society.
    - «Piedforts». CoinLibrary. Վերցված է 2012 թ․ սեպտեմբերի 19-ին.
  24. ↑ William Carew Hazlitt (1893). The Coinage of the European Continent: With an Introduction and Catalogues of Mints Denominations and Rulers. Vol. 1. - A W Cornelius Hallen, ed. (1894). The Account Book of John Foulis of Ravelston. Publications of the Scottish History Society. Vol. 16. Edinburgh: Scottish History Society. էջ xxxiii.
  25. ↑ William Carew Hazlitt (1893). The Coinage of the European Continent: With an Introduction and Catalogues of Mints Denominations and Rulers. Vol. 1.
    - A W Cornelius Hallen, ed. (1894). The Account Book of John Foulis of Ravelston. Publications of the Scottish History Society. Vol. 16. Edinburgh: Scottish History Society. էջ xxxiii.
  26. ↑ Vème République, 50 Francs Hercule, Piéfort
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Պիդֆորտ&oldid=9998750» էջից