Պաքրի
 | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | թերակղզի |
| Երկիր |  Էստոնիա |
| Վարչատարածքային միավոր | Lääne-Harju Rural Municipality? |
| Երկարություն | 12 կմ |
| Լայնություն | 5 կմ |
| Մակերես | 40 կմ² |
 | |
 | |
Պաքրի, նախկինում Լեէտսե[1] (էստ․՝ Pakri poolsaar, Leetse poolsaar) — թերակղզի в էստոնիայում. հանդիսանում է Հյուսիս-Էստոնական ափամերձ հարթավայրի մաս[2]. Վարչական առումով Պալդիսկի քաղաքի տարածքն է[1]։.
Աշխարհագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Թերակղզին Հարյուրյան սարահարթի ամենադիտարժան մասերից մեկն է՝ ընկղմաված ծովի մեջ։ Գտնվում է մայրցամաքային Էստոնիայի հյուսիս-արևմուտքում՝ Պալդիսկի և Լախեպերե ծովածոցերի միջև[1][3].։
Թերակղզու երկարությունը 12 կմ է, լայնությունը տեղ-տեղ ավելի քան 5 կմ, տարածքը՝ մոտ 40 կմ², ամենաշատ բարձրությունը ծովի մակարդակից 31 մ է։ Թերակղզու ծայրին է գտնվում Պաքրի ժայռը (շվեդ.՝ Պակերորտ, գերմ.՝ Փակերորտ) մինչև 25 մ բարձրությամբ, որի հյուսիսային գագաթից հոսում է Պաքրի ջրվեժը.։
Պալդիսկի քաղաքը գտնվում է Պաքրի թերակղզու արևմտյան ափին։ Պաքրի հրվանդանում ներկայումս գտնվում է փարոս, սահմանային շրջափակ և հողմային այգի։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Պաքրի թերակղզու մասին առաջին գրավոր տեղեկությունները թվագրվում են 1377 թվականին։ Միջնադարում Լաոկյուլա գյուղի մոտ նավահանգիստ է եղել։ 17-րդ դարում Պաքրի Բեյը շվեդական նավատորմի ամրոցն էր, շվեդները թերակղզու արևմտյան ափին կառուցեցին մի փոքրիկ ամրոց, որի շուրջ ձևավորվեց ժամանակակից Պալդիսկին։ Մինչ Հյուսիսային պատերազմը թերակղզին բնակեցված էր հիմնականում ափամերձ շվեդներով։ Այստեղ էին Լետսեի և Պալաստեի կալվածքները և Կերսալա, Լաոկյուլա, Լայդես, Լետսե, Օհթեր և Պաքրի գյուղերը։
1718 թվականին Պետրոս I-ը սկսեց պատնեշի կառուցումը Պաքրի թերակղզու, Վեյկե-Պակրի կղզու և դրա հետ կապված ամրացված ամրոցի միջև։ Շինարարական աշխատանքները դադարեցվել են 1798 թվականին։ Նրանց հաջողվել է կառուցել միայն 2 մետր բարձրությամբ և 380 մետր երկարությամբ հատված, որը ծովի ալիքները քշել են դեպի հստակ տեսանելի ավազի ափ։ Պահպանվել է 1724 թվականին Պաքրի հրվանդանում տեղադրված փարոսի ստորին հարկը (1808 թվականին այն ընդարձակվել է մինչև 6 մետր բարձրություն)։ 1889-ին նրա կողքին կառուցվեց ներկայիս Պաքրի փարոսը (52 մետր).։
Բազաների մասին պայմանագրի համաձայն՝ 1940 թվականին Պաքրի թերակղզին Կարմիր բանակի կողմից վերածվեց փակ գոտու և բոլոր բնակիչները տարհանվեցին (նրանցից շատերը վերադարձան գերմանական օկուպացիայի ժամանակ)։ Թերակղզում տեղակայված էին երկու խորհրդային հրթիռային բազաներ, որոնք կառուցվել են 1965-1968 թվականներին (դրանց երկու միջուկային ռեակտորներն ապամոնտաժվել են 1994 թվականին. լքված ռազմական օբյեկտները նույնպես գտնվում են թերակղզու այլ վայրերում) և երկու ստորջրյա նավահանգիստներ; վերջին խորհրդային զորքերը Էստոնիան լքեցին 1994թվականին։
Ռելիեֆ և բուսականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Թերակղզում աճում են ալյուվիալ անտառապատ մարգագետիններ և սաղարթավոր անտառներ։ Պաքրի հրվանդանում սկարպի վերին շերտերը Օրդովիկյան կրաքարեր են, ստորին շերտերը՝ Օրդովիկյան և Կամբրիական ավազաքարեր և թերթաքարեր։
Թերակղզում կան մի քանի խոշոր սառցադաշտային քարեր, այդ թվում՝ ճահճային սառցաքար Լեէտսե։ Թերակղզու ժայռից՝ Կերսալուի, Լետսեի և Ուգա-Ռյացեպայի տարածքում, հոսում են Պաքրի աղբյուրները։ Նրանք գիտական հետաքրքրություն են ներկայացնում բնության պատմության բնագավառում (գարնանային ճահիճներ), ունեն հիդրոէկոլոգիական նշանակություն (արտացոլում են թերակղզում գոյացած ստորերկրյա ջրերի քիմիական կազմը) և զբոսաշրջային վայրեր են։ Աղբյուրները գտնվում են Պաքրիի բնական պարկում։ Նրանց վիճակը գնահատվում է լավ[4]։
Ալիքների ազդեցության հետևանքով թերակղզու ավազուտներում ջրի մակերեւույթի բարձրության վրա առաջացել են քարանձավներ, որոնցից մի քանիսը բավականին ընդարձակ են ու երկար՝ 5–6 մետր։ Ինչպես գրել է Գուստավ Վիլբերգն իր «Harjumaa» (1921) գրքում, երբ ալիքները հարվածում են նրանց, կա «մի տեսակ ձայն, որը նման է շատ հեռավոր հրետանային կրակի մռնչյունին»։ Քարանձավները գտնվում են փարոսի մոտ[5].։
Պատկերասրահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 «Pakri poolsaar». Eesti Entsüklopeedia (էստոներեն). Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ հոկտեմբերի 8-ին. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 23-ին.
- ↑ «Северо-эстонская прибрежная низменность». Estonica. Энциклопедия об Эстонии. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ մայիսի 1-ին. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 23-ին.
- ↑ «Paldiski linn ja Pakri poolsaar». Eesti maaturism (էստոներեն). Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ մայիսի 23-ին. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 23-ին.
- ↑ «Ürglooduse objekt: Pakri poolsaare allikad». EELIS Infoleht (էստոներեն). Keskkonnaagentuur. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ մայիսի 23-ին. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 23-ին.
- ↑ «Pakri poolsaare koopad». eestigiid.ee (էստոներեն). Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ մայիսի 23-ին. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 23-ին.