Ուտյատնիցա
| Ենթակատեգորիա | cookware and bakeware | |
|---|---|---|
| Կիրառությունը | braising, Թխում, roasting | |
| Երկիր | Գերմանիա, Ռուսաստան, Ուկրաինա, Բելառուս, Ուզբեկստան, Ղազախստան | |
| Նյութ | borosilicate glass, խեցեգործություն | |
Ուտյատնիցա նաև գուսյատնիցա, Սանկտ Պետերբուրգի բարբառով լատկա (ռուս.՝ утятница, гуся́тница, բադաման, սագաման, ла́тка), մասնագիտացված հաստ պատերով մետաղյա (այժմ նաև պատրաստվում է ջերմակայուն ապակուց կամ կերամիկայից) խոհանոցային թասանման պարագա, սովորաբար օվալաձև և ամուր փակվող կափարիչով։ Ուտյատնիցան օգտագործվում է միս, բանջարեղեն և թռչնամիս շոգեխաշելու համար (այստեղից էլ՝ բադաման, սագաման թռչնանվանումը)։
Համաձայն «Ալյումինե համաձուլվածքներից ձուլված չկպչուն ծածկույթով սպասք։ Ընդհանուր տեխնիկական պայմաններ» ռուսական ստանդարտի` բադի թաս, սագի թաս տերմիններն օգտագործվում են որպես հոմանիշներ, նշվում է, որ այս ամանը պետք է ունենա կափարիչ և երկու բռնակ[1]։
Բադաման, սագաման (լատկա)[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բադաման, սագաման[2] կամ, Սանկտ Պետերբուրգի բարբառով, «լատկան»[3] թռչնամիս շոգեխաշելու նույն կաթսան է։
Ուտեստը պետք է պատրաստվի փակ կափարիչով, որի շնորհիվ խոնավությունը պահպանվում է և ստացվում է շոգեխաշելու ազդեցությունը՝ ի տարբերություն եռման կամ տապակման։
Նյութ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Սագամանը և բադամանը պատրաստվում են տարբեր նյութերից.
- չուգուն
- ձուլածո ալյումին
- ձուլածո ալյումին չկպչող ծածկույթով
- կերամիկա
- ջերմակայուն ապակի։
ջերմակայուն ապակուց և կերամիկայից պատրաստված այս կաթսաները նորամուծություն են։ Պահպանողական խոհարարները նախընտրում են փորձված չուգունե կամ ալյումինե կաթսաները՝ համարելով դրանք ավելի ունիվերսալ։
Բադամանի և սագամանի տարբերություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բադամանի, սագամանի կամ լատկայի (ինչպես նաև ղազան ) միջև եղած տարբերությունները ավանդաբար հետևյալն են.
- սագամանը չափերով ավելի մեծ է, քան բադամանը.
- բադամանը և սագամանն ունեն երկարավուն ձև (ամբողջական շոգեխաշումն ավելի ռացիոնալ բաշխելու համար), ի տարբերություն ղազան կաթսայի, ինչպես և խոհանոցային պարագաների ճնշող մեծամասնության կլոր ձևի
- բադամանի, սագամանի և լատկայի հատակը հարթ է, իսկ ավանդական ղազան կաթսայի հատակը կլորացված
- ղազան կաթսան հաճախ վաճառվում է առանց կափարիչի, հատկապես խոշորները։
Տեխնիկական պայմաններն ըստ ստանդարտի[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Միևնույն ժամանակ, «Ալյումինե համաձուլվածքներից ձուլված չկպչուն ծածկույթով սպասք։ Ընդհանուր տեխնիկական պայմաններ» ռուսական ստանդարտի համաձայն, կաթսան պետք է ունենա մեկ կամ երկու բռնակ և կափարիչ (Աղյուսակ 8, Ծանոթագրություն 1)[4], իսկ ըստ համապատասխան գծապատկերի (նկ. 8) այն ներկայացված է որպես հարթ հատակով ղազան, հետևաբար, ըստ սույն փաստաթղթի ղազանի և բադամանի կամ սագամանի հիմնարար տարբերությունը միայն երկարաձև ձևն է։ Այնուամենայնիվ, պարադոքսալ կերպով, այս փաստաթղթում չկա բադամանի կամ սագամանի երկարավուն ձևի ցուցում, և դրանց համար տրված գծապատկերը (նկ. 6)[4] տրված է միայն մեկ պրոյեկցիայում և, հետևաբար, կարող է պաշտոնապես համարվել նման ղազանի գծապատկերին (այսինքն՝ որպես կենտրոնական առանցքի նկատմամբ սիմետրիկ կլոր սպասք)։
Հիմնական նմանություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Երկու տեսակներն էլ ունեն հաստ պատեր և հատակներ և լինում են դիմացկուն կերամիկայից, ջերմակայուն ապակուց, չուգունից կամ ալյումինից[5]։
Հաստ հատակի և պատերի շնորհիվ այս ուտեստի մեջ սագը/բադը շատ նուրբ և համեղ է ստացվում։ Նման տապակների մեջ ուտելիքը եփվում է այնպես, ինչպես ջեռոցում, դրա համար էլ ուտեստն ախորժելի է ստացվում։ Եվ շնորհիվ այն նյութի, որից այն պատրաստված է, և սպասքի հաստ պատերի շնորհիվ, կաթսայում ուտեստը դանդաղ է սառչում և տաքացնելու անհրաժեշտություն չի առաջանում։
Եփելու գործընթացում շոգեխաշած տապակի մեջ յուղը մշտապես գտնվում է թավայի ներքևի մասում, իսկ կողային պատերը շատ տաքանում են՝ այս գործոնները ճշգրտորեն նպաստում են ուտեստը շոգեխաշելու գործընթացին։
Նաև ամուր փակվող կափարիչի շնորհիվ ճաշատեսակը եփվում է կաթսայի ցանկացած հատվածում, նույնիսկ եթե այնտեղ միսը մեծ քանակությամբ է[5]։
Հիմնական տարբերություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Տարբերությունները վերաբերում են միայն չափերին՝ սագամանի ծավալը 1,5-2 անգամ ավելի մեծ է, քան բադամանի ծավալը։ Եվ, համապատասխանաբար, առաջինը նախատեսված է սագ եփելու համար, իսկ երկրորդը՝ բադ եփելու համար։
Ուտյատնիցայի կամ բադամանի ծավալը 4-6 լիտր է, իսկ գուսյատնիցայի կամ սագամանի ծավալը՝ 6-9 լիտր[5]։
Բադամանն ավելի տարածված է. խոհարարների մեծ մասը գնահատում է դրա գործնականությունը և թեթև քաշը։
Ուտյատնիցա/գուսյատնիցա այլ իմաստներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Թռչնաբուծական ֆերմայում աշխատող բադերին խնամող.
- Խոշոր գայլաձուկ, որը կարող է բադի ձագերին կուլ տալ ջրի մակերևույթից
- Շուն, որը որսի ժամանակ հետևում է բադերին։
- ուտոչնիցայի մեկ այլ անվանումը մեծ տրամաչափի որսորդական հրացան է սագերի և բադերի առևտրային որսի համար։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ «ГОСТ Р 56674-2018. Посуда кухонная с противопригорающим покрытием литая из алюминиевых сплавов. Общие технические условия». internet-law.ru. Վերցված է 2024 թ․ մայիսի 26-ին., Աղյուսակ 6 ծանոթագրություններ 2 և 3
- ↑ Н. В. Гришина. О некоторых особенностях синонимии производных слов Արխիվացված 2015-05-30 Wayback Machine. // Вестник Кемеровского государственного университета 4.1 (2012). утятница - гусятница (в значении «посуда», несмотря на то, что мотивирующие утка и гусь являются скорее когипонимами, в данном случае они выступают как синонимы в значении «мясо птицы»)
- ↑ Беликов, В. И. Лексический узус в зарубежном русском и академические словари. // Русский язык в странах СНГ и Балтии: Международная научная конференция/Отделение историко-филологических наук РАН.—М.: Наука. 2007. слово латка, эквивалентом которого в большинстве регионов служит утятница
- ↑ 4,0 4,1 «ГОСТ Р 56674-2018. Посуда кухонная с противопригорающим покрытием литая из алюминиевых сплавов. Общие технические условия». internet-law.ru. Վերցված է 2024 թ․ մայիսի 26-ին.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 «Что такое гусятница и утятница, чем отличается утятница от гусятницы». makitra.ua (ռուսերեն). Վերցված է 2024 թ․ մայիսի 26-ին.
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Гусятницы // Товарный словарь / И. А. Пугачёв (главный редактор). — М.: Государственное издательство торговой литературы, 1957. — Т. II. — Стб. 466—468. — 567 с.
- Ефремова Т. Ф. Новый словарь русского языка. Толково-словообразовательный. — М.: Русский язык, 2000.