Նոր Ջուղայի ավետարան

«Նոր Ջուղայի Ավետարան», 1610 թվականի հայկական ձեռագիր մատյան (Մատենադարան)։ Գրիչ և ծաղկող՝ Հակոբ Ջուղայեցի, պատվիրատու՝ Խոջա Ավետիք (նվիրել է Նորաշենի Տիրամայր Սուրբ Աստվածածին եկեղեցուն)։

Ավետարանը (չափերը՝ 24,5x 18,5 սմ) ունի 302 թերթ, գրված է բոլորագրով, բացառիկ հարուստ է նկարազարդումներով։ Ձեռագրում նշվում է, որ 1605 թվականին Շահ Աբբասը Իրան է բռնագաղթեցրել Ջուղայի բնակիչներին, իսկ բուն ձեռագիրն անվանվում է «լուսազարդ և վարդափթիթ սուրբ աւետարանս...»։ Ձեռագիրը պարունակում է տերունական և վախճանաբանական թեմաներով 59 մանրանկար (որոնք զետեղված են ձեռագրի սկզբում), տասը խորան, ավետարանիչների չորս դիմանկար, զարդանկարված չորս անվանաթերթ, Քրիստոսի տոհմագրությունից 3 թերթ, տեքստում՝ մեկ մանրանկար և լուսանցազարդեր։ Ձեռագրի բուն տեքստը ներառված է շքազարդ, գմբեթավոր շրջանակների մեջ, ըստ որում չորս Ավետարաններից յուրաքանչյուրը տեքստի ուրույն երիզապատման ձև ունի։ Պատկերագրական տարրերի բազմազանությամբ և հարստությամբ հանդերձ նկարիչը պահպանել է կոմպոզիցիայի հստակությունը, հասել բարձր վարպետության։ Բազմազան է զարդապատկերը՝ գունահագեցած, զարդաձևերը՝ համաչափ, աշխույժ խաղով։ Ավետարանի կերպարները քիչ են հիշեցնում սրբերի, դրանք հասարակ մարդիկ են, նկարչի ժամանակակիցները։ «Նոր Ջուղայի Ավետարան» ձեռագիրն իր գեղարվեստական առանձնահատկություններով հայկական մանրանկարչության նվաճումներից է։

Գրականություն

Շահազիզ Երվանդ, Նոր Նախիջևանի Սուրբ Խաչ վանք, 1901։
Բարխուդարյան Վլադիմիր, Նոր Նախիջևանի հայկական գաղութի պատմություն (1779–1861 թվականներ)։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատված վերցված է Քրիստոնյա Հայաստան հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են՝ Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո: