Յանիս Պորուկ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Յանիս Պորուկ
Ծնվել էհոկտեմբերի 13, 1871(1871-10-13)[1][2]
ԾննդավայրDruviena Parish, Գուլբենեի շրջան, Լատվիա[3]
Վախճանվել էհունիսի 25, 1911(1911-06-25)[3][1][2] (39 տարեկան)
Վախճանի վայրՏարտու, Լիֆլանդիայի նահանգ, Ռուսական կայսրություն[3]
ԳերեզմանԱնտառային գերեզմանատուն
Մասնագիտությունգրող, բանաստեղծ և լրագրող
Քաղաքացիություն Ռուսական կայսրություն
ԿրթությունPolytechnikum Riga? (1892) և Ռիգայի պոլիտեխնիկ համալսարան (1905)
Ժանրերպոեզիա
Գրական ուղղություններսիմվոլիզմ
 Jānis Poruks Վիքիպահեստում

Յանիս Եկաբի Պորուկ (Պորուկս, լատիշ․՝ Jānis Poruks, հոկտեմբերի 13, 1871(1871-10-13)[1][2], Druviena Parish, Գուլբենեի շրջան, Լատվիա[3] - հունիսի 25, 1911(1911-06-25)[3][1][2], Տարտու, Լիֆլանդիայի նահանգ, Ռուսական կայսրություն[3]), լատվիացի բանաստեղծ, արձակագիր, լրագրող։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Յանիս Պորուկը ծնվել է 1871 թվականի հոկտեմբերի 1-ին (հոկտեմբերի 13) գյուղացու ընտանիքում։ Ավարտել է Դրեզդենի կոնսերվատորիան ու Ռիգայի տեխնիկական համալսարանը (1892)։ 1888 թվականին հրատարակել է իր առաջին պատմվածքը՝ «Purvaiņos»։

Տարվել է Ֆրիդրիխ Նիցշեի փիլիսոփայությամբ և գրել է «Ապագայի կրոնը» աշխատությունը։

Լատվիա վերադառնալուց հետո Ռիգայի պոլիտեխնիկական ինստիտուտում ուսումնասիրել է քիմիա (1897—1899) ու կոմերցիա (1901—1905)։ Ամուսնացել է 1902 թվականին։

Գրական գործունեությամբ զբաղվել է 1895‒1905 թվականներին։ Նրա ստեղծագործությունների թեմատիկան կապված է քնարերգության հետ։ Յանիս Պորուկի շատ բանաստեղծություններ դարձել են լատվիական ռոմանտիկական քնարերգության դասական նմուշներ։ Լատվիացի հայտնի կոմպոզիտորներ Ալֆրեդ Կալնինշը, Էմիլս Դարզինիշը, Էմիլիս Մելնհայլիսը երաժշտություն են գրել Պորուկի բանաստեղծությունների համար[4]։

Յանիս Պորուկն ունեցել է հոգեկան խանգարումներ և 1905 թվականից բուժվել է Ռիգայում ու Տարտուում, այդ թվում հայտնի հոգեբույժ Վլադիմիր Չիժի մոտ։ Մահացել է Յուրևի՝ հոգեկան հիվանդների համար նախատեսված բուժարանում։ 1924 թվականին նրա աճյունը վերաթաղվել է Ռիգայի Անտառային գերեզմանատանը։ Բանաստեղծի շիրմաքարը պատրաստել է Թեոդոր Զալկալնսը (1930)։

Ստեղծագործություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • «Հավերժական շարժիչ» (1894)
  • «Մարգարիտ որոնողները» (1895)
  • «Բարեմիտ մարդիկ» (1896)
  • «Սպիտակ ծածկոցներ» (1908)
  • «Кукажиня» (1899)
  • «Թե ինչպես Ռուցնիսը դարձավ Ռուցե» (1898)
  • «Աղքատները տոնավաճառում» (1901)
  • «Ճեղքվածք տոհմում» (1905)
  • «Մարտ Կնիպսկիի մոտ» (1898)

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • I. Kopoti raksti, 5 sehj., Riga (Salks), 1905—1908; ibid., 4 sehj., Riga, (Golt), 1912—1914.
  • Антология латышской поэзии, т. 1, М.‒Л., 1959
  • История латышской литературы, т. 1, Рига, 1971; Latviešu literaturas vesture, sej. 3, Riga, 1956; Latviešu literaturas darbinieki, Riga, 1965.
  • Maldonis V. Poruka ētikas problēmi. R., 1923; Mauriņa Z. Jānis Poruks un romantisms. R. 1929; Egle R. Poruku Jānis. R., 1930; Lapiņš J. Jānis Poruks. R., 1935; Dāle P. Gara problēmas. R., 1936; Apalups A. Jāņa Poruka smiekli
  • Rakstniecības un mākslas gadagrāmata 1942. gadam. R., 1942; Poruka E. Atmiņas par Jāni Poruku *Latvju Mēnešr., 1943, 3-4; Ancītis V. Jānis Poruks
  • Poruks J. Raksti. R., 1971. 1. sēj.; Egle K. Jānis Poruks։ Lit. rād. R., 1977; Vecgrāvis V. Nākamības cilvēka sirdsdedzi alkdams
  • Lit. un Māksla, 1981, 16.X. V. Vecgrāvis

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]