Մբարարա
| Մբարարա | ||
 | ||
| Երկիր |  Ուգանդա | |
|---|---|---|
| Հիմնադրված է | 1901 թ. | |
| ԲԾՄ | 1473 մետր | |
| Ժամային գոտի | UTC+3 | |
| ||
Մբարարա (անգլ.՝ Mbarara City), քաղաք Ուգանդայի արևմտյան շրջանում և Կամպալայից հետո Ուգանդայի մեծությամբ երկրորդ քաղաքն է։ Քաղաքը բաժանված է 6 շրջանների՝ Կակոբայի դիվիզիոն, Կամուկուզիի դիվիզիոն, Նյամիտանգայի դիվիզիոն, Բիհարվեի դիվիզիոն, Կակիիկայի դիվիզիոն, Նյակայոջոյի դիվիզիոն։ Այն Ուգանդայի հարավ-արևմտյան շրջանների մեծ մասի գլխավոր առևտրային կենտրոնն է և շրջանի շտաբի գտնվելու վայրը[1][2]։ 2019 թվականի մայիսին Ուգանդայի կառավարությունը Մբարարային շնորհել է քաղաքի կարգավիճակ, որն ուժի մեջ է մտել 2020 թվականի հուլիսի 1-ից[3]։
Գտնվելու վայր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մբարարան կարևոր տրանսպորտային հանգույց է, որը գտնվում է Մասակայից արևմուտք` Կաբալեի ճանապարհին, Մբուրո լիճ ազգային պարկի մոտ։ Այն գտնվում է Ուգանդայի մայրաքաղաք և ամենահին քաղաք Կամպալայից հարավ-արևմուտք գտնվող ճանապարհի մոտ 270 կմ (168 մղոն) հեռավորության վրա[4]։ Մբարարայի կենտրոնական բիզնեսի շրջանի կոորդինատները '00 36 48S, 30 39 30E (լայնություն' -0.6132, երկայնություն ' 30.6582)[5]: Քաղաքը գտնվում է ծովի մակարդակից մոտ 1147 մետր (3763 ոտնաչափ) միջին բարձրության վրա[6]։
Քաղաքային շրջաններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Քաղաքում ընդհանուր առմամբ կա 23 ընտրատարածք, որոնք բաշխված են 6 տեղամասերում և 2 ընտրատարածքներում։
| Հյուսիսային Մբարարա քաղաք | Հարավային Մբարարա քաղաք |
|---|---|
| Կամուկուզի | Կակոբա |
| Ռուհարո | Յամիտյոբորա |
| Կակոմա | Կատետե |
| Նյարուբանգա | Ռութի |
| Ռվեմիգյինա | Բուգաշե |
| Կակիկա | Կաթոջո |
| Կիշաշա | Կիչվամբա |
| Բունուցյա | Նյարոբունգո II |
| Նյաբուհամա | Ռուկինդո |
| Ռվենջերու | Ռվակիշակիզի |
| Արևելյան Բիհարվե | |
| Նյակինենգո | |
| Արևմտյան Բիհարվե | |
| Բուբարե |
Բնակչություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ըստ 2002 թվականի ազգային մարդահամարի տվյալների՝ քաղաքի բնակչությունը կազմում էր 69 400 մարդ։ Ուգանդայի վիճակագրական բյուրոն (UBOS) 2010 թվականին բնակչության թիվը գնահատել է 82,000 մարդ։ 2011 թվականին UBOS-ը միջին տարվա բնակչությունը գնահատել է 83,700 մարդ։ Ըստ 2014 թվականի մարդահամարի տվյալների, բնակչության թիվը կազմել է 195 013 մարդ[7]։
| Պատմական բնակչություն | ||
|---|---|---|
| Տարեթիվ | Բնակ․ | ±% |
| 1969 | 16,078 | — |
| 1980 | 23,255 | +44.6% |
| 1991 | 41,031 | +76.4% |
| 2014 | 195,318 | +376.0% |
| 2020 | 221,3 | +13.3% |
| աղբյուր[8]։ | ||
Կլիմա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մբարարան ունի արևադարձային սավաննայի կլիմա (Aw): Ամենաչոր և խոնավ ամիսների միջև տեղումների տարբերությունը կազմում է 94 մմ | 4 դյույմ։ Տարեկան ջերմաստիճանի տատանումները կազմում են մոտ 2,4 °C | 4,3 °F: ամենաբարձր հարաբերական խոնավությամբ ամիսը նոյեմբերն է (76,93%)։ Ամենացածր Հարաբերական խոնավություն ունեցող ամիսը հուլիսն է (53,76%)։ Ամենաշատ անձրևոտ օրեր ունեցող ամիսը հոկտեմբերն է (22,37 օր)։ Անձրևոտ օրերի նվազագույն քանակով ամիսը հուլիսն է (3,67 օր)։ Մբարարան մեջտեղում է, և ամառը շատ հեշտ է որոշել։
| Մբարարա քաղաքի կլիմայական տվյալները | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ամիս | հունվ | փետ | մարտ | ապր | մայ | հուն | հուլ | օգոս | սեպ | հոկ | նոյ | դեկ | Տարի |
| Միջին բարձր °C (°F) | 27.1 (80.8) |
28.1 (82.6) |
27.2 (81) |
25.8 (78.4) |
25.5 (77.9) |
26.2 (79.2) |
26.9 (80.4) |
26.3 (79.3) |
26.2 (79.2) |
25.7 (78.3) |
25 (77) |
25.6 (78.1) |
26.3 (79.35) |
| Միջին ցածր °C (°F) | 16.6 (61.9) |
17.2 (63) |
17.1 (62.8) |
16.5 (61.7) |
16.2 (61.2) |
16 (61) |
16 (61) |
16.2 (61.2) |
15.8 (60.4) |
16 (61) |
15.8 (60.4) |
16 (61) |
16.28 (61.38) |
| Անձրևի տեղումներ մմ (դյույմ) | 39 (1.54) |
43 (1.69) |
74 (2.91) |
93 (3.66) |
72 (2.83) |
28 (1.1) |
15 (0.59) |
51 (2.01) |
74 (2.91) |
107 (4.21) |
109 (4.29) |
68 (2.68) |
773 (30.42) |
| Միջ. անձրևոտ օրեր | 7 | 7 | 12 | 15 | 12 | 5 | 3 | 8 | 13 | 17 | 17 | 12 | 128 |
| Միջին օրական արևային ժամ | 10.2 | 10.3 | 9.7 | 8.9 | 9.1 | 10.0 | 10.4 | 9.9 | 9.8 | 9.4 | 9.1 | 9.7 | 9.71 |
| աղբյուր: [9] | |||||||||||||
_closer_view.jpg)
Աճ և ընդլայնում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մբարան ավելի ուշ է ստեղծվել և զարգացավ այնպես, որ գերազանցեց Էնթեբին, Մասակաին, Գուլուին և Ջինջուին։ 2014 թվականի դրությամբ Մբարան Ուգանդայի երկրորդ ամենամեծ քաղաքն էր Կամպալայից հետո, ինչպես նաև երկրորդը Կամպալայից հետո ՝ ըստ կարևորության, արդյունաբերության և ենթակառուցվածքների[10]։
2000 թվականից ի վեր կառուցվել են ժամանակակից շենքեր, ներառյալ առևտրի կենտրոնները, արկադները, հրապարակները և հյուրանոցները։ Կառուցվել են նաև ժամանակակից հիվանդանոցներ, այդ թվում ՝ Մբարարա հիվանդանոցը, որն այժմ տարածաշրջանային մասնագիտացված հիվանդանոց է, Մբարարա համայնքային հիվանդանոցը, մասնավոր հիվանդանոցը, որը գտնվում է Կյամուգորանիում, Կակիիկի ստորաբաժանումը[11] և Մայյանջայի հուշահամալիրը, որը գտնվում է Նյամիտյոբորա Կակոբայի ստորաբաժանումում[12]։
Ենթակառուցվածքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մբարարան Մբարարայի գիտության և տեխնոլոգիայի համալսարանի (MUST) ծննդավայրն է, որը հիմնադրվել է 1989 թվականին։
2004 թվականի հոկտեմբերի 1-ին Ուգանդայի բոլոր քաղաքների համար նշանակություն ունեցող Մբարարայում տեղի ունեցավ Ուգանդայի տեղական իշխանությունների ասոցիացիայի տարեկան ընդհանուր ժողովը, որտեղ կազմակերպությունը փոխեց իր ներկայիս կառուցվածքը ՝ ներկայացնելու Ուգանդայի բոլոր տեղական ինքնակառավարման մարմինները։ Մբարարան շարունակում է մնալ կառավարության այս ասոցիացիայի ակտիվ անդամ[13]։
Ջրային պաշարներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Արագ աճող բնակչության պատճառով մոտակա Ռուիզի գետից ներկայիս ջրամատակարարումը բավարար չէ Մբարարա քաղաքի հետագա կարիքները բավարարելու համար։ Ուգանդայի կառավարությունը 120 միլիոն եվրո է վերցրել Կագերա գետից ջուր վերցնելու, մաքրելու և Մբարարա, Մասակա և Իսինգիրո շրջաններ մղելու համար[14][15]։
Մբարարայի շրջանցիկ ճանապարհ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մբարարա-Քաթունա ավտոճանապարհի արդիականացման շրջանակներում (2011-2015) քաղաքում նախատեսվում է կառուցել նոր Հյուսիսային շրջանցիկ ճանապարհ։ Շրջանցիկ ճանապարհը կսկսվի Coca-Cola-ի գործարանից ՝ Մաքենկայում գտնվող Mbarara-Masaka ճանապարհի վրա, կանցնի Rwebishuri-ի և Nkokonjera-ի միջով և կմիանա Mbarara-Kabale ճանապարհին Catatumba Resort-ում, կենտրոնական բիզնեսի շրջանից մոտ 5 կիլոմետր (3,1 մղոն) հարավ-արևմուտք։ Ակնկալվում է, որ շրջանցիկ ճանապարհը կբեռնաթափի քաղաքի կենտրոնը ՝ Մբարարայի քաղաքային փողոցներից հեռացնելով հեռահար բեռնատարները, որոնք նախատեսված են Ռուանդայի, Բուրունդիի և Կոնգոյի Դեմոկրատական Հանրապետության համար։ Ակնկալվում է, որ 14 կիլոմետր երկարությամբ (8,7 մղոն) ճանապարհի կառուցումը կարժենա մոտ 170 միլիոն եվրո (210 միլիոն ԱՄՆ դոլար), որից ակնկալվում է, որ Եվրամիությունը կտրամադրի մոտ 122 միլիոն եվրո (153 միլիոն ԱՄՆ դոլար) վարկ, իսկ կառավարությունը կֆինանսավորի մնացած մասը։ իր սեփական ռեսուրսներից։ ակնկալվում է, որ 2018 թվականին Եվրոպական միությունն ու Եվրոպական միությունն արդեն իսկ կունենան մոտ 100 միլիոն եվրո[16]։
Վարչակազմ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Մբարարայի քաղաքային խորհրդի գրասենյակներ
Արդյունաբերություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Nile Breweries Mbarara-Anheuser-Busch InBev-ի դուստր ձեռնարկություն[17]
- Century Bottling Company Limited, Mbarara - Manufacturer and distributor of Coca-Cola products[18]
- Պողպատե գործարան Մբարարայում, որը պատկանում և շահագործվում է Չինաստանի միջազգային մեքենաշինական կորպորացիայի (CMIC) կողմից ՝ Չինաստանի կառավարության կիսապետական ընկերություն[19]
- Roofings Uganda limited.
- Lato Milk-ը կաթնամթերքի ընկերություն է, որը հիմնադրվել է Pearl Dairy Farms Limited-ի կողմից[20]
- Ntake bakery and company Limited, Mbarara
Սոցիալական ծառայություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Մբարարա տարածաշրջանային մասնագիտացված հիվանդանոց։ 600 տեղանոց հասարակական հիվանդանոց, գտնվում է Ուգանդայի առողջապահության նախարարության ենթակայության տակ։ Մբարարայի համալսարանի բժշկական ֆակուլտետի ուսումնական հիվանդանոց
- Մբարարա համայնքային հիվանդանոց. մասնավոր հիվանդանոց, որը սպասարկում է համայնքին՝ անկախ վճարունակությունից[21][21]։
- Մաջանյա հուշահամալիր-հիվանդանոց։ 100 տեղանոց մասնավոր հիվանդանոց[22]։
- Սուրբ մանկական հիվանդանոց։ 100 տեղանոց Մասնավոր ընդհանուր մանկական հիվանդանոց, որը ղեկավարվում է Մբարարայի Հռոմեական կաթոլիկ արքեպիսկոպոսության կողմից
- Ռուհարո հիվանդանոց։ 100 մահճակալով Անգլիկան հիվանդանոց, որը գտնվում է Ռուհարոյի տաճարում, քաղաքի կենտրոնից մոտ 4 կիլոմետր (2,5 մղոն) դեպի արևմուտք, Մբարարա-Իսհակա ճանապարհի երկայնքով։ .
Կրթություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Մբարարա գիտության և տեխնոլոգիայի համալսարան-Ուգանդայի ինը պետական համալսարաններից մեկը
- Մբարարա համալսարանի տարածաշրջանային բիզնես դպրոցի համալսարան[23]
- ՈՒգանդայի Աստավածաշնչյան համալսարան[24]
- Ուգանդայի նահատակների համալսարանի Մբարարա ճամբար
- Ուգանդայի կառավարման ինստիտուտի արևմտյան համալսարան
- Եպիսկոպոս Ստյուարտի համալսարանը մասնավոր քրիստոնեական համալսարան է, որը կապված է Ուգանդայի Եկեղեցու հետ, որը գտնվում է Կակոբայի տեղամասում (Macerere University, Kikara Campus):
- Նտարե դպրոց - միջնակարգ և ավագ գիշերօթիկ դպրոց միայն տղաների համար
- Մբարարա ավագ դպրոց -Ուգանդայի Անգլիկան եկեղեցու գիշերօթիկ դպրոցը, որը նախատեսված է միայն տղաների համար, գտնվում է Ռուհարոյի տաճարում և հանրային դպրոց է
- Մարիհիլ ավագ դպրոց- միջին և ավագ գիշերօթիկ դպրոց միայն աղջիկների համար, որը հիմնադրվել է Մերիի դուստրերի կողմից ՝ կառավարության աջակցությամբ
- Մբարարա քաղաքային դպրոց-կառավարության կողմից հովանավորվող դպրոց.[5]
Տրանսպորտ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Մբարարա օդանավակայան- հանրային օդանավակայան է, որը գտնվում է մոտ 10 կիլոմետր հեռավորության վրա (6,2 մղոն), քաղաքից հյուսիս-արևմուտք տանող ճանապարհին, Մբարարա-Իբանդա մայրուղու երկայնքով։
- Մբարարայի Հյուսիսային շրջանցիկ ճանապարհը 14 կիլո մետր երկարությամբ (9 մղոն) շրջանցիկ ճանապարհ է, որը պտտվում է քաղաքի հյուսիսային կեսի շուրջը։ Կառուցվել է 2015 թվականի մարտից մինչև 2018 թվականի հունիս ընկած ժամանակահատվածում։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Ampurire, Paul (2019 թ․ մայիսի 22). «Cabinet Approves Phased Creation Of Nine New Cities Beginning 2020». Kampala: SoftPower Uganda. Վերցված է 2019 թ․ մայիսի 22-ին.
- ↑ Uganda Radio Network (2019 թ․ մայիսի 21). «Cabinet approves creation of nine cities». Daily Monitor Quoting Uganda Radio Network. Kampala. Վերցված է 2019 թ․ մայիսի 22-ին.
- ↑ mbwalatum (2020 թ․ ապրիլի 29). «Parliament approves creation of 15 cities». www.parliament.go.ug (անգլերեն). Վերցված է 2023 թ․ մարտի 3-ին.
- ↑ Google (9 March 2021). «Road Distance between Kampala, Uganda and Mbarara, Uganda» (Map). Google Maps. Google. Վերցված է 9 March 2021-ին.
{{cite map}}:|author=has generic name (օգնություն) - ↑ 5,0 5,1 Google (1 July 2015). «Location of Mbarara at Google Maps» (Map). Google Maps. Google. Վերցված է 1 July 2015-ին.
{{cite map}}:|author=has generic name (օգնություն) - ↑ Floodmap (2019). «Elevation of Mbarara, Uganda». Floodmap.net. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 10-ին.
- ↑ UBOS (2014 թ․ օգոստոսի 27). «The Population of The Regions of the Republic of Uganda And All Cities And Towns of More Than 15,000 Inhabitants». Citypopulation.de Quoting Uganda Bureau of Statistics (UBOS). Վերցված է 2015 թ․ փետրվարի 21-ին.
- ↑ Uganda Bureau of Statistics (2020 թ․ հունիսի 14). «Mbarara Population Statistics» (Citypopulation.de Quoting Uganda Bureau of Statistics). Kampala: Citypopulation.de. Վերցված է 2021 թ․ մարտի 9-ին.
- ↑ «WEATHER BY MONTH // WEATHER AVERAGES MBARARA». Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 27-ին.
- ↑ Pelican Hotel (2014 թ․ օգոստոսի 12). «Why Mbarara: Features About Mbarara City». Mbarara: Pelican Hotel Mbarara. Արխիվացված է օրիգինալից (Archived from the original on 4 April 2015) 2015 թ․ ապրիլի 4-ին. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 10-ին.
- ↑ Bifubyeka, Ebenezer (2004 թ․ ապրիլի 4). «Mbarara Gets A 2 Billion Hospital». New Vision via AllAfrica.com. Kampala. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 10-ին.
- ↑ Simon Mugenyi (2004 թ․ մարտի 30). «Mbarara Gets Sh5 Billion Hospital». New Vision. Kampala. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 10-ին.
- ↑ «About ULGA». Uganda Local Governments Association(ULGA). Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ մայիսի 10-ին. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 21-ին.
- ↑ Jean Marie Takouleu (2019 թ․ փետրվարի 6). «Uganda: AFD invests €270 million in two water and sanitation projects». Paris, France: Afrik21. Վերցված է 2019 թ․ մարտի 31-ին.
- ↑ SoftPower Reporter (2018 թ․ նոյեմբերի 6). «Government To Borrow Over One Trillion For Water Sanitation Projects». Kampala: SoftPower Uganda. Վերցված է 2019 թ․ մարտի 31-ին.
- ↑ Aidah Nanyonjo (2010 թ․ մայիսի 26). «Mbarara Gets Sh459 Billion Bypass». New Vision. Kampala. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 10-ին.
- ↑ «Nile Breweries Limited – Making a difference through beer» (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2019 թ․ ապրիլի 19-ին.
- ↑ «Soft Drinks, Soda | Coca-Cola Uganda». www.coca-cola.co.ug (անգլերեն). Վերցված է 2019 թ․ ապրիլի 19-ին.
- ↑ Vision, Reporter (2012 թ․ սեպտեմբերի 24). «China To Build US$100 Million Steel Plant In Mbarara». Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 21-ին.
- ↑ «History». Lato Milk (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2023 թ․ մարտի 3-ին.
- ↑ 21,0 21,1 Fred Turyakira (2010 թ․ դեկտեմբերի 28). «Private Hospitals Urged To Implement Government Programmes». New Vision. Kampala. Արխիվացված է օրիգինալից (Archived from the original on 20 January 2015) 2015 թ․ հունվարի 20-ին. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 10-ին.
- ↑ Mayanja Memorial Hospital Foundation (2014). «About Mayanja Memorial Hospital». Mbarara: Mayanja Memorial Hospital Foundation. Արխիվացված է օրիգինալից (Archived from the original on 17 October 2014) 2014 թ․ հոկտեմբերի 17-ին. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 10-ին.
- ↑ «Regional Campuses». Makerere University Business School (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2023 թ․ մարտի 3-ին.
- ↑ «About Uganda Bible Institute». Uganda Bible Institute. Արխիվացված է օրիգինալից 2004 թ․ հունիսի 10-ին. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 21-ին.
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Mbarara University Homepage
- Britannica Online Article About Mbarara
- Nile Breweries Raises Tetchy Land Question Over Mbarara Project Արխիվացված 2016-03-04 Wayback Machine
- Mbarara City- A city web portal for Mbarara
- Mbarara News website
- Downtown Mbarara
- The Ankole Times
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մբարարա» հոդվածին։
| ||||||||||
