Մասնակից:MariamMirz/Ավազարկղ4

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Վիրջինիա Չարլզ Էմորի Ապգար
Virginia Apgar
Դիմանկար
Ստեղծել է Ապգարի սանդղակը
Ծնվել է7 Հունիս 1909թ
ԾննդավայրՈւեստֆիլդ, Նյու Ջերսի, Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ
Մահացել է7 Օգոստոս 1974թ (65տ)
Մահվան վայրՆյու-Յորք, ԱՄՆ
ՔաղաքացիությունԱմերիկայի Միացյալ Նահանգներ ԱՄՆ
ՄասնագիտությունԲժիշկ-անեսթեզիոլոգ
ԾնողներՀայր՝ Չարլզ Էմորի Ապգար
Պարգևներ և
մրցանակներ

Փենսիլվանիայի Կանանց բժշկական քոլեջի պատվավոր դոկտորի կոչում (1964)

  • Մաունթ Հոլյոք քոլեջի պատվավոր դոկտոր (1965)
  • Ամերիկյան անեսթեզիոլոգների միության պատվավոր ծառայության մրցանակ (1966)
  • Էլիզաբեթ Բլեքվելի մրցանակ՝ Ամերիկյան կանանց բժշկական ասոցիացիայի կողմից (1966)
  • Նյու Ջերսիի բժշկության և ստոմատոլոգիայի քոլեջի պատվավոր դոկտորի կոչում (1967)
  • Կոլումբիայի համալսարանի բժիշկների և վիրաբույժների քոլեջի շրջանավարտների ոսկե մեդալ՝ գերազանցության համար(1973)
  • Ռալֆ Ուոթերսի մրցանակ՝ Ամերիկայի անեսթեզիոլոգների միության կողմից (1973)
  • Տարվա կին-գիտնական՝ ըստ Ladies Home ամսագրի (1973)

Վիրջինիա Ապգարը (Հունիս 7, 1909 – Օգոստոս 7, 1974) ամերիկացի բժիշկ[1][2], մանկաբարձության մեջ անեսթեզիոլոգ[3] և գիտնական[4] է, ով առավել հայտնի է Ապգարի սանդղակի՝ նորածնի վիճակի արագ գնահատման մեթոդի ներդրումով: 1952-ին նա զարգացրեց իր 10 բալանոց սանդղակը՝ բժիշկներին և բուժքույրերին տրամադրելով նորածնի կյանքի առաջին ժամերի վիճակի արագ գնահամտման մեթոդը: Նորածնի կյանքի առաջին հինգ րոպեների ընթացքում Ապգարի սանդղակով գնահատվում է նրա շնչառությունը, մաշկային ծածկույթի գույնը, ռեֆլեկտոր գրգռողականությունը[5], մկանային տոնուսը և սրտի կծկումների հաճախությունը:

Ապգարի ընկերներից մեկն ասել է, որ նա արել է ավելին, քան շատ այլ բժիշկներ՝ նորածնային թաքնված խնդիրների բացահայտման համար: Նա նշել է նաև, որ Ապգարը անեսթեզիոլոգիայի ոլորտում առաջատար էր, և մեծ դեր ունի մանկաբարձական հարցերը նեոնատոլոգիային կապելու հարցում:

Կյանքը և ուսումը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ապգարն ամենափոքրն էր իր ընտանիքում՝ ուներ երկու եղբայր: Ծնվել և մեծացել է Նյու Ջերսի նահանգի Վեսթֆիլդ քաղաքում: Նրա հայրը՝ Չարլզ Էմորի Ապգարը[6][7], ապահովագրական կազմակերպության աշխատակից էր, ով հետարքրքրված էր աստղագիտությամբ և ռադիոտեխնիկայով, ինչն էլ իրեն բերեց ճանաչման՝ որպես մարդ, ով բացահայտեց գերմանական ռադիոկրիպտոգրամներն Առաջին համաշխարհային պատերազմի[8][9] ժամանակ: Գիտության հանդեպ հետաքրքրությունը Վիրջինիայի մեջ առաջացել է մեծամասամբ հոր շնորհիվ, ով իրենց տան նկուղում ստեղծել էր փոքրիկ գիտական լաբորատորիա՝ հարուստ աստղադիտակով և ռադիոտեխնիկայով: Վիրջինիայի մայրը՝ Հելեն Մեյը (Քլարկ) մեթոդիստի աղջիկ էր: Վիրջինիան ծնվել է երաժշտական ընտանիքում և վաղ տարիքից սկսած նվագում էր ջութակ, ինչպես նաև նա հավաքում էր նամականիշներ և հետաքրքված էր սպորտով: Վիրջինիայի փոքր եղբայրը մահացել է վաղ մանկական հասակում՝ տուբերկուլյոզից, իսկ մեծ եղբայրը տառապում էր քրոնիկ հիվանդությունով[10]:

11 ամյա Վիրջինիա Ապգարը ջութակ նվագելուց


1925 թվականին Վիրջինիան ավարտում է դպրոցն ու ընդունվում Mount Holyoke քոլեջը հենց նույն տարում: Նա ակտիվ ուսանող էր. գրում էր հոդվածներ՝ քոլեջի ամսագրի համար, մասնակցում էր սպորտային միջոցառումների, թատերական ներկայացումների, նվագում էր նվագախմբում: 1929-ին նա ավարտեց ավարտեց Mount Holyoke քոլեջը՝ կենդանաբանի մասնագիտությամբ, ոչ պրոֆիլային ֆիզիոլոգիայով և քիմիայով:

Ֆինանսական ճգնաժամից մեկ ամիս առաջ՝ 1929-ի հոկտեմբերին, Վիրջինիան ընդունվում է Նյու-Յորքի Կոլումբիական համալսարանի (Columbia P&S) վիրաբուժության և թերապիայի քոլեջ: Չնայած Վիրջինիայի ուսումնական հաջողություններին, ուսման առաջին տարուց հետո իր ուսուցիչ՝ Ալեն Ուիլլն անհանգիստ էր այն պատճառով, որ կարիերան և էկոնոմիկան կին-վիրաբույժների համար կարող է լինել անբարենպաստ՝ Մեծ ճգնաժամի տարիներին, և առաջարկում է Վիրջինիային զբաղվել անեսթեզիոլոգիայով, այլ ոչ-թե վիրաբուժությամբ: Այդ ժամանակ անեսթեզիոլոգիան նոր էր սկսում ձևավորվել որպես բժշկական մասնագիտոթյուն, բուժքույր-անեսթեզիոլոգները քիչ էին, այդ պատճառով Ապգարն ընդունում է Ուիլլի առաջարկը և ինտերնատուրայի տարիներին դառնում է բուժքույր-անեսթեզիոլոգների համար նախատեսված ուսումնական ծրագրի անդամ, այնուհետև մասնակցում է Ռալֆ Ուոտերսի կողմից ղեկավարվող օրդինատուրայի ծրագրին՝ Բելվյուի հիվանդանոցում:

1937 թվականին նա ձեռք է բերում անեսթեզիոլոգի դիպլոմ[11], և վերադառնում է Կոլումբիական համալսարան 1938-ին, որպես՝ անեսթեզիոլոգիայի նոր բաժանմունքի տնօրեն[12]: 1959-ին նա ստանում է նաև մագիստոսի կոչում՝ Ջոն Հոփկինսի Հիգիենայի և Հանրային Առողջության համալսարանում, հանրային առողջության ֆակուլտետում[13]:

Աշխատանք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ապգարը Կոլումբիական համալսարանի միակ կին ղեկավարն էր: 1940 թվականի մեծ մասը նա եղել է ուսուցիչ, հավաքագրող, ադմինիստրատոր, համակարգող և պրակտիկ բժիշկ[14]: Հաճախ դժվար էր գտնել ծրագրի համար օրդինատորներ, քանի որ անեսթեզիոլոգիան նոր-նոր էր սկսել զարգանալ որպես բժշկության լիարժեք ճյուղ: Նոր անեսթեզիոլոգները գերուշադրության կենտրոնում էին այլ բժիշկների, հատկապես՝ վիրաբույժների կողմից, ովքեր սովոր չէին իրենց վիրահատկան սենյակում տեսնել անեսթեզիոլոգի մասնագիտացմամաբ բժիշկների: 1941 թվականին՝ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ, բազմաթիվ բժիշկներ ընդգրկված էին պետությանն օգնելու ծրագրում՝ մասնակցելով ռազմական գործողություններին, ինչի պատճառով բազմաթիվ հիվանդանոցներ տուժեցին, որոնց մեջ էր նաև Ապգարի բաժանմունքը[15]:

1945-ին, երբ պատերազմն ավարտվեց, անեսթեզիոլոգիայի հանդեպ հետաքրքրությունը վերականգնվեց, բժիշկները վերադարձան աշխատանքի և Ապգարի բաժանմունքում խնդիրները հարթվեցին: Անեսթեզիոլոգի մասնագիտությունը ձեռք է բերում առավել շատ հայտնություն և Ապգարի բաժանմունքը P&S-ում 1949-ին պաշտոնապես դառնում է ամբիոն: Քիչ քանակի հետազոտական աշխատանքներ կատարելու պատճառով Ապգարը չի ճանաչվում ամբիոնի վարիչ, և այդ պաշտոնը ստանձնում է իր կոլեգան՝ Էմանուել Պապպերը: Ապգարը շարունակում է աշխատել P&S-ում՝ որպես դասախոս[16]:

Ապգարի սանդղակ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հետևյալ գնահատումը կատարվում է սովորաբար ծննդաբերությունից հետո 1-5 րոպեներին[17], և կարող է կրկնվել ավելի ուշ, եթե արդյունքները եղել են ցածր։ 3-ից ցածր բալերը նշանակում է նորածնի կրիտիկական վիճակ, 7-ից բարձր բալը համարվում է լավ վիճակ (նորմա)[18]։

Ապգարի սանդղակը մշակվել է բժշկական անձնակազմի համար որոշելու համար թե ո՞ր երեխաներին է անհրաժեշտ ավելի ուշադիր հսկողություն[19]։ Երեխան, ով գնահատվել է 5 բալ կարիք ունի ավելի մեծ ուշադրության քան երեխան ով գնահատվել է 7-ից 10 բալ։ Երեխան ով ծնվելուց մեկ րոպե անց գնահատվել է 5-6 բալ, սակայն հինգ րոպե անց բարձրացրել է իր ցուցանիշը 7ից 10 բալի, անցնում է երեխաների այն կատեգորիային որոնց մասին պետք չի անհանգստանալ։ Երեխան, ով սկսել է կյանքը գնահատվելով 5 բալ ըստ Ապգարի սանդղակի և շարունակելով նույն 5 բալով հինգ րոպե անց, կարիք ունի ավելի հեևողական հսկողության։ Իդեալական 10 բալ հանդիպում է շատ հազվադեպ[20]։

Մնեմոնիկ կանոն անգլախոս մասնագետների համար (ներդրվել է 1963 թվականին մանկաբույժ Ջոզեֆ Բաթերֆիլդի կողմից)[21].

  • Appearance — արտաքին տեսք (մաշկային ծածկույթների գունավորում);
  • Pulse (Heart Rate) — երեխայի պուլսը (սրտի կծկումներ թիվ);
  • Grimace (Response to Stimulation) — միմիկա, պատասխանի ունակություն գրգռմանը;
  • Activity (Muscle Tone) — շարժումնեի ակտիվություն, մկանային տոնուս;
  • Respiration — շնչառական շարժումներ։

Գերմանախոս երկրներում տարածված է հեևյալ ակրոնիմը Atmung, Puls, Grundtonus, Aussehen, Reflexe.

Այլընտրանքայի՝ Aussehen, Puls, Gesichtsbewegungen, Aktivität, Respiration (Atmung)։

Օգտագործվում է նաև հեևյալ նեոլոգիզմը՝ American Pediatric Gross Assessment Record.

Իսպանական ակրոնիմ՝ Apariencia, Pulso, Gesticulación, Actividad, Respiración.

Անգլերենում օգտագործվաում է նաև հեևյալ մնեմոտիկական կանոնը How Ready Is This Child (բառացի — ինչքա՞ն է պատրաստ այս երեխան),[22]

որտեղ՝

  • Heart rate — սրտի կծկումներ թիվ,
  • Respiratory effort — շնչառություն,
  • Irritability — ռեֆլեկսներ և գրգռողականություն,
  • Tone — մկանային տոնուս,
  • Color — մաշկի գույն.

Բոլոր ցուցանիշների հսկողությունը իրականացվում է ծնվելուց հետո առաջին իսկ րոպեյին, հետո կյանքի 5-րդ րոպեյին։

Որոշ դեպքերում, հատկապես ցածր ցուցանիշներ դեպքում, գնահատակն ըստ Ապգարի դրվում է և կյանքի 10-րդ րոպեյում։

Մորը և հարազատներին որպոս կանոն հայտնում են երկու թիվ, օրինակ՝ 8-9 բալը ըստ Ապգարի սանդղակի ասում է այն մասին, որ երեխայի վիճակը անմիջապես ծնվելուց հետո՝ բավարար է։

Հիշատակ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիրջինիա Ապգարը շարունակում է ստանալ հետմահու կոչումներ իր ձեռքբերումների համար: 1994-ին Ամերիկյան փոստային ծառայությունը թողարկում է համանուն անվանական նամականիշ՝ «Հզոր Ամերիկացիները» շարքից[23]: 1995-ին Ապգարը ներգրավվեց ԱՄՆ-ի Կանանց ազգային փառքի սրահ: 1999-ին Կանանց ազգային պատմական դաշինքի կողմից արժանացել է «Կանանց պատմության միամսյակի մրցանակ»-ին: 2018 թվականի հունիսի 7-ին Գուգլ որոնողական համակարգն իր էջում նշել է Ապգարի 109 ամյակը՝ դուդլով:

Ընտրված աշխատանքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Is my baby all right? A guide to birth defect. New York: Trident Press. 1972. ISBN 9780671270957. OCLC 578207. (Ապգար Վ. համահեղինակ՝ Բեկ Դ.)

Մրցանակներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Փենսիլվանիայի Կանանց բժշկական քոլեջի պատվավոր դոկտորի կոչում (1964)
  • Մաունթ Հոլյոք քոլեջի պատվավոր դոկտոր (1965)
  • Ամերիկյան անեսթեզիոլոգների միության պատվավոր ծառայության մրցանակ (1966)
  • Էլիզաբեթ Բլեքվելի մրցանակ՝ Ամերիկյան կանանց բժշկական ասոցիացիայի կողմից (1966)
  • Նյու Ջերսիի բժշկության և ստոմատոլոգիայի քոլեջի պատվավոր դոկտորի կոչում (1967)
  • Կոլումբիայի համալսարանի բժիշկների և վիրաբույժների քոլեջի շրջանավարտների ոսկե մեդալ՝ գերազանցության համար(1973)
  • Ռալֆ Ուոթերսի մրցանակ՝ Ամերիկայի անեսթեզիոլոգների միության կողմից (1973)
  • Տարվա կին-գիտնական՝ ըստ Ladies Home ամսագրի (1973)[24]

Կազմակերպություններում անդամանկցությունը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Նյու-Յորքի բժշկության ակադեմիայի անդամ, Ամերիկյան Հանրային առողջության ասոցիացիայի և Նյու-Յորքի գիտությունների ակադեմիայի անդամ[25]
  • Ընդգրկված է ԱՄՆ-ի Կանանց ազգային փառքի սրահում (1995)[26]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ «Virginia Apgar». britannica.com. Encyclopædia Britannica official website. Վերցված է February 2, 2021-ին.
  2. ↑ Croucher, John S. "Virginia Apgar". Women in Science: 100 Inspirational Lives. Gloucester UK: Amberley Publications 2019, 24-26.
  3. ↑ «Today In Medical History – June 7, 2016». Medical News Bulletin. June 7, 2016. Արխիվացված է օրիգինալից June 12, 2018-ին. Վերցված է February 2, 2021-ին.
  4. ↑ Esra Gurkan (March 8, 2016). «These are the most important women in the history of science». CNN.com. CNN official website. Վերցված է February 2, 2021-ին.
  5. ↑ «Reflexes». Physiopedia (անգլերեն). Վերցված է 2022-04-20-ին.
  6. ↑ Calmes, Selma H (May 2015). «Dr. Virginia Apgar and the Apgar Score: How the Apgar Score Came to Be». Anesthesia & Analgesia. 120 (5): 1060–4. doi:10.1213/ANE.0000000000000659. PMID 25899273.
  7. ↑ Sicherman, Barbara; Green, Carol Hurd (1980). Notable American Women: The Modern Period : A Biographical Dictionary. Harvard University Press. էջ 27. ISBN 9780674627338.
  8. ↑ «Charles E. Apgar, Radio Expert, 86; Jersey 'Ham' Operator Dies – Recorded Code Messages From Sayville Station in 1915». New York Times. August 19, 1950. էջ 12. «Charles E. Apgar, a 'ham' radio operator who recorded code messages during World War I from a German station at Sayville, L.I., which proved to be tips to German submarines on the movements of neutral ships and caused the Government to seize the station...»
  9. ↑ «The Virginia Apgar Papers». U.S. National Library of Medicine: National Institutes of Health. September 21, 2017. Վերցված է April 24, 2018-ին.
  10. ↑ «Changing the Face of Medicine: Virginia Apgar». U.S. National Library of Medicine. June 3, 2015. Վերցված է April 24, 2018-ին.
  11. ↑ Amschler, Denise (1999). «Apgar, Virginia (1909-1974)». In Commire, Anne (ed.). Women in World History: A biographical encyclopedia. Gale. էջեր 415–418. ISBN 0-7876-4071-9.
  12. ↑ «Dr. Virginia Apgar». Changing the Face of Medicine. National Library of Medicine. Վերցված է May 23, 2014-ին.
  13. ↑ «Changing the Face of Medicine: Virginia Apgar». U.S. National Library of Medicine. June 3, 2015. Վերցված է April 24, 2018-ին.
  14. ↑ «The Virginia Apgar Papers». U.S. National Library of Medicine: National Institutes of Health. September 21, 2017. Վերցված է April 24, 2018-ին.
  15. ↑ «The Virginia Apgar Papers». U.S. National Library of Medicine: National Institutes of Health. September 21, 2017. Վերցված է April 24, 2018-ին.
  16. ↑ «The Virginia Apgar Papers». U.S. National Library of Medicine: National Institutes of Health. September 21, 2017. Վերցված է April 24, 2018-ին.
  17. ↑ «The Apgar Score». www.acog.org. Վերցված է 2019-08-01-ին.
  18. ↑ Simon, Leslie V.; Hashmi, Muhammad F.; Bragg, Bradley N. (2021), «APGAR Score», StatPearls, Treasure Island, Florida: StatPearls Publishing, PMID 29262097, Վերցված է 2021-09-10-ին
  19. ↑ Simon, Leslie V.; Hashmi, Muhammad F.; Bragg, Bradley N. (2021), «APGAR Score», StatPearls, Treasure Island, Florida: StatPearls Publishing, PMID 29262097, Վերցված է 2021-09-10-ին
  20. ↑ Gonzales GF, Salirrosas A (September 2005). «Arterial oxygen saturation in healthy newborns delivered at term in Cerro de Pasco (4340 m) and Lima (150 m)». Reproductive Biology and Endocrinology. 3: 46. doi:10.1186/1477-7827-3-46. PMC 1215518. PMID 16156890.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  21. ↑ «What Is a Good Apgar Score?». Cleveland Clinic (անգլերեն). Վերցված է 2022-11-18-ին.
  22. ↑ Klostranec JM, Hong J, Raghuran K (2012). The Essential Med Notes for Medical Students. Toronto, ON: University of Toronto Press.
  23. ↑ «20c Virginia Apgar single». postalmuseum.si.edu. Smithsonian National Postal Museum. Արխիվացված է օրիգինալից 2021-04-15-ին. Վերցված է 15-03-2021-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  24. ↑ Amschler, Denise (1999). «Apgar, Virginia (1909-1974)». In Commire, Anne (ed.). Women in World History: A biographical encyclopedia. Gale. էջեր 415–418. ISBN 0-7876-4071-9.
  25. ↑ Amschler, Denise (1999). «Apgar, Virginia (1909-1974)». In Commire, Anne (ed.). Women in World History: A biographical encyclopedia. Gale. էջեր 415–418. ISBN 0-7876-4071-9.
  26. ↑ «Virginia Apgar». womenofthehall.org. официальный сайт Национального зала славы женщин. Արխիվացված է օրիգինալից 2015-07-15-ին. Վերցված է 13-03-2021-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Մասնակից:MariamMirz/Ավազարկղ4&oldid=8600380» էջից