Մասնակից:Avandryan/Սևագրություն 2

Դասակարգում	D ICD-10: E86; ICD-9-CM: 276.51; DiseasesDB: 3520;
Արտաքին աղբյուրներ	MedlinePlus: 000982; eMedicine: article/801012;

Այս էջը excessive loss of body water մասին է․ Այլ կիրառումների համար տես՝ Avandryan/Սևագրություն 2 (այլ կիրառումներ)։

Կաղապար:Use mdy dates Կաղապար:Infobox medical condition (new)

Ֆիզիոլոգիայում, ջրազրկումը օրգանիզմում ջրի ընդհանուր քանակի դեֆիցիտն է^[1], որն ուղեկցվում է նյութափոխանակության խանգարումներով: Սա տեղի է ունենում, երբ օրգանիզմի ջրի կորուստը գերազանցում է ջրի ընդունմանը, հիմանականում ֆիզիկական ծանրաբեռնվածության, հիվանդության կամ շրջակա միջավայրի բարձր ջերմաստիճանի հետևանքով: Ջրազրկում կարող է առաջանալ նաև ուժեղացած դիուրեզի հետևանքով, որը բարձրացնում է Կեսոնային հիվանդության զարգացման ռիսկը ջրասուզակների մոտ:

Մարդկանց մեծամասնությունը կարող են դիմանալ մարմնի ընդհանուր ջրի 3-4 տոկոս նվազմանը՝ առանց դժվարության կամ առողջության վրա բացասական ազդեցությունների: 5-8 տոկոսով նվազումը կարող է առաջացնել հոգնածություն և գլխապտույտ: Ամբողջ մարմնի ջրի ավել քան 10 տոկոսի կորուստը կարող է հանգեցնել ֆիզիկական և մտավոր վատթարացման, որն ուղեկվում է ծարավի ուժեղ զգացումով: Մահը վրա է հասնում օրգանիզմում ընդհանուր ջրի քանակի 15-25 տոկոսի կորուստի դեպքում^[2]: Թեթև ջրազրկումը բնութագրվում է ծարավի զգացումով և ընդհանուր անհանգստությամբ, որը սովորաբար վերականգնվում է օռալ ռեհիդրատացիայով: Ջրազրկումը կարող է առաջացնել հիպերնատրեմիա (արյան մեջ նատրիումի իոնների բարձր մակարդակ), այն տարբերվում է հիպովոլեմիայից (արյան ծավալի, մասավորապես արյան պլազմայի կորուստ):

Նշաններ և ախտանիշներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պարանոցի անոթների ուլտրաձայնը, որը օգնում ծանր ջրազրկման ախտորոշման ժամանակ^[3]

Ջրազրկման հիմնական նշաններն են ծարավը և նյարդաբանական փոփոխությունները, ինչպիսիք են գլխացավերը, ընդհանուր անհանգստությունը, ախորժակի կորուստը, մեզի ծավալի նվազումը (եթե պոլիուրիան չէ ջրազրկման պատճառը), անբացատրելի հոգնածությունը, մանուշակագույն եղունգները և ցնցումները: Ջրազրկման նշանները ավելի են ծանրանում օրգանիզմի ընդհանուր ջրի քանակի ավելի մեծ կորստով: Օրգանիզմի ջրի կորուստը 1-2 տոկոսով, որը համարվում է թեթև ջրազրկում, վատ ազդեցություն է թողնում ճանաչողական ֆունկցիայի վրա^[4]:

50 տարեկանից բարձր մարդկանց մոտ ծարավի զգացողությունը նվազում է և տարիքր հետ էլ գնալով նվազում է: Շատ մեծահասակ քաղաքացիներ տառապում են ջրազրկման նշաններից: Ջրազրկումը նպաստում է տարեցների հիվանդացությանը, հատկապես այն պայմաններում , որոնք նպաստում են ջրի կորստին, ինչպես օրինակ շոգ եղանակի ժամանակ: Ըստ Կոխրանի հետազոտության ջրազրկումը սահմանվում է ջրի կորուստ, որի ժամանակ պլազմայի օսմոլյարությունը 295մՕսմ/Կգ է կամ ավելի, և տարեցների մոտ հիմնական ախտանիշներն են արտահայտված թուլությունը, հեղուկների բացակայությունը սննդի ընդունումների միջև ^[5]:

Պատճառներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ջրազրկման ռիսկի գործոնները ներառում, բայց չեն սահմանափակվում հետևյալով՝ շոգ և խոնավ եղանակին ծանրաբեռնվածություն, բարձրադիր վայրերում բնակվելը, թեթև աթլետիկան, տարեց մեծահասակները, նորածինները, երեխաները և խրոնիկ հիվանդություններ ունեցող մարդիկ^[6]:

Ջրազրկում կարող է նաև հանդիսանալ տարբեր դեղանյութերի և դեղամիջոցների կողմնակի ազդեցություն^[7]:

Տարեցների շրջանում ջրազրկման հիմանական պատճառներն են համարվում ծարավի հանդեպ բթացած ռեակցիան, ջրի ընդունման անբավարար ունակությունը՝ ի հավելում ջրի ավելցուկային կորուստների (հատկապես հիպերգլիկեմիայի հետ կապված)^[8]: Ազատ ջրի ավելցուկը կամ հիպոտոնիկ ջուրը, հեռանում են օրգանիզմից 2 եղանակով՝ նշանակալի կորուստ, ինչպիսիք են օսմոտիկ դիուրեզը, քրտնարտադրությունը, փսխումը և լուծը, և ջրի աննշան կորուստը, որը տեղի է ունենում մաշկի և շնչուղիների միջոցով: Մարդկանց մոտ ջրազրկման պատճառ կարող են հանդիսանալ հիվանդությունների և տարբեր խնդիրների լան շրջանակը, որոնք խանգարում եմ օրգանիզմում ջրի հոմեոստազը: Դրանք հիմնականում առաջանում են ջրի հասանելիության պակասից կամ նատրիումի ավելցուկից^[9]:

Ախտորոշում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սահմանում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ջրազրկումը առաջանում է, երբ ջրի ընդունում անբավարար է նորմալ ֆիզիոլոգիական պրոցեսների հետևանքով կորցրած ջրի քանակը վերականգնելու համար, ներառյալ շնչառությունը, միզարձակումը, քրտնարտադրությունըկամ այլ պատճառներ՝ օպրինակ լուծը կամ փսխումը: Ջրազրկումը կարող է լինել կյանքին սպառնացող ծանր ընթացքի դեպքում և հանգեցնել ցնցումների կամ շնչառության կանգի, ինչպես նաև կա օսմոտիկ ուղեղային այտուցի առաջացման ռիսկ, եթե ռեհիդտարացիան կատարվի չափից դուրս արագ^[10]:

<Ջրազրկում > տերմինը երբեմն սխալ է օգտագործվում , որպես առանձին պատճառ հիպովոլեմիայի զարգացման համար, որը մասնավորապես վկայում է արյան պլազմայի ծավալի նվազման մասին^[1]։ Մարդու մոտ այս երկուսը կարգավորվում են անկախ մեխանիզմների միջոցով^[1], տարբերությունը կարևոր Է հետագա բուժման համար^[11]

Կանխարգելում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սովորական առօրյա գործունության ժամանակ ծարավը ադեկվատ ուղեցույց է պատծաճ խոնավեցում ապահովելու համար^[12]: Ջրի նվազագույն քանակի ընդունումը որոշվում է անհատական, կախված մարմնի քաշից, շրջակա միջավայրից, սննդակարգից և դիետայից ^[13]: Ֆիզիկական վարժությունների, շոգ եղանակի և ծարավի իջեցված պատասխան ռեակցիայի ժամանակ հնարավոր է պահանջվի ջրի լրացուցիչ քանակ: Մրցումներին մասնակցող սպորտսմենների մոտ մինչ ծարավելը հեղուկի ընդունումը բերում է ֆունկցիոնալ հնարավորությունների լավացման, այն անվտանգ է, չնայած բերում է քաշի կորուստի: 2010 թվականի տվյալներով չկան հետազոտություններ, որոնք ցույց են տալիս, որ մարզումներից առաջ հեղուկի ընդունումից խուսափելն ու քաշի պահպանումը օգտակար են ^[14]:

Շոգ կամ խոնավ եղանակին կամ ծանր ֆիզիկական աշխատանքի ժամանակ ջրի կորուստը կարող է զգալիորեն աճել, քանի որ մարդիկ ունեն քրտնարտադրության կարգավորման մեծ և լայն հնարավորություններ: Տղամարդկանց մոտ ամբողջ մարմից քրտինքի կորուստը կարող է գերազանցել 2լ/ժ մրցակցային սպորտաձևերի ժամանակ, և 3-4լ/ժ՝ շոգին կարճաժամկետ և բարձր ինտեսիվության պարապմունքի ժամանակ^[15]: Քրտինքի միջոցով կորցվում է այսքան մեծ քանակությամբ ջուր, դրա հետ նաև էլեկտրոլիտներ, հատկապես նատրիում:

Սպորտսմենների մեծամասնության մոտ 4-5 ժամ պարապելուց հետո, քրտինքի մեջ նատրիումի պարունակությունը 50մմոլ/լ քիչ է, նատրիումի ամբողջ կորուստը կազմում է օրգանիզմի ընդհանուր պաշարի 10% -ից քիչ (ընդհանուր պաշարը 70կգ մարդու մոտ կազմում է մոտավորապես 2500մմոլ կամ 58գրամ )^[16] : Այս կորուստները կարծես թե լավ հանդուրժվում են մարդկանց մեծամասնության կողմից: Հեղուկ փոխարինող ըմպելիքների մեջ որոշակի քանակությամբ նատիումի ընդգրկումը, որոշ տեսական օգուտներ է պարունակում և մեծ վտանգ չի ներկայացնում^[16], քանի դեռ այդ հեղուկները հիպոտոնիկ են:

Բուժում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Թեթև ջրազրկման բուժումը, որը հաճախ համարում են ամենաարդյունավետը ներառում է խմելու ջրի ընդունում՝ դադարեցնելով հեղուկի կորուստը:

Հասարակ ջուրը վերականգնում է միայն արյան պլազման՝ ընկճելով ծարավի մեխանիզմը

Plain water restores only the volume of the blood plasma, inhibiting the thirst mechanism before solute levels can be replenished.^[17] Solid foods can contribute to fluid loss from vomiting and diarrhea.^[18] Մեզի կոնցենտրացիան և հաճախականությունը վերադառնում են նորմային, երբ ջրազրկումը վերականգնվում է^[19]:

Որոշ դեպքերում ջրազրկված վիճակի շտկումն իրականացվում է անհրաժեշտ ջրի և էլեկտրոլիտների համալրմամբ (օրալ ռեհիդրատացիոն թերապիայի միջոցով կամ ներերակային ճանապարհով հեղուկների համալրմամբ): Քանի որ օրալ ռեհիդրատացիան ավելի քիչ ցավոտ է, քիչ ինվազիվ, քիչ ծախսատար և այն ավելի հեշտ է ապահովել, այն համարվում է ընտրության բուժում թեթև ջրազրկման դեպքում: Ներերակային ռեհիդրատացիայի համար օգատգործվող լուծույթները պետք է լինեն իզոտոնիկ կամ հիպերտոնիկ: Երակների մեջ ներարկված մաքուր ջուրն առաջացնեւմ է արյան կարմիր բջիջների՝ էրիթրոցիտների քայքայում:

Եթե մաքուր ջուրը հասանելի չէ (օրինակ ծովում կամ անապատում), ծովի ջուրը կամ էթանոլը էլ ավելի կվատթարացնեն իրավիճակը: Մեզը պարունակում է լուծված աղերի ավելի ցածր կոնցենտրացիա, քան ծովային ջուրը, դրա համար բազմաթիվ ուղեցույցները դեմ են դրա օգտագործմանը^[20] : Եթե ինչ-որ մեկը ջրազրկված է, և նրան տեղափոխում են հիվանդանոց, ներերակային կաթիլայիններ ևս օգտագործվում է^[21]^[22]^[23]^[24]:

Ջրազրկման ծանր դեպքերում, երբ առկա է ուշագնացություն, անգիտակից վիճակ,կամ այլ խանգարող հանգամանք (հիվանդը չի կարողանում կանգնել կամ հստակ մտածել) այս դեպքում անհրաժեշտ է շտապ գնություն: Հեղուկները,որոնք պարունակում են փոխարինող էլեկտրոլիտների պատշաճ քանակությունը տրվում են պերօրալ (բերանացի) կամ ներերակային՝ էլեկտրոլիտների վիճակի մշտական գնահատմամբ. ամբողջական վերականգնումը հնարավոր է բոլոր դեպքերում, բացառությամբ ծայրահեղ իրավիճակների^[25]:

References[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 Mange K, Matsuura D, Cizman B, Soto H, Ziyadeh FN, Goldfarb S, Neilson EG (November 1997). «Language guiding therapy: the case of dehydration versus volume depletion». Annals of Internal Medicine. 127 (9): 848–53. doi:10.7326/0003-4819-127-9-199711010-00020. PMID 9382413.
↑ Ashcroft F, Life Without Water in Life at the Extremes. Berkeley and Los Angeles, 2000, 134-138.
↑ «UOTW #59 - Ultrasound of the Week». Ultrasound of the Week. 23 September 2015. Վերցված է 27 May 2017-ին.
↑ Riebl SK, Davy BM (November 2013). «The Hydration Equation: Update on Water Balance and Cognitive Performance». ACSM's Health & Fitness Journal. 17 (6): 21–28. doi:10.1249/FIT.0b013e3182a9570f (inactive 2019-08-20). PMC 4207053. PMID 25346594.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ DOI inactive as of Օգոստոս 2019 (link)
↑ Hooper L, Abdelhamid A, Attreed NJ, Campbell WW, Channell AM, Chassagne P, և այլք: (April 2015). «Clinical symptoms, signs and tests for identification of impending and current water-loss dehydration in older people». The Cochrane Database of Systematic Reviews. 4 (4): CD009647. doi:10.1002/14651858.CD009647.pub2. PMID 25924806.
↑ «Dehydration Risk factors - Mayo Clinic». www.mayoclinic.org. Վերցված է 2015-12-14-ին.
↑ https://www.webmd.com/drug-medication/medicines-can-cause-dehydration
↑ Borra SI, Beredo R, Kleinfeld M (March 1995). «Hypernatremia in the aging: causes, manifestations, and outcome». Journal of the National Medical Association. 87 (3): 220–4. PMC 2607819. PMID 7731073.
↑ Lindner G, Funk GC (April 2013). «Hypernatremia in critically ill patients». Journal of Critical Care. 28 (2): 216.e11–20. doi:10.1016/j.jcrc.2012.05.001. PMID 22762930.
↑ 906999, բաժին Dehydration(անգլ.) EMedicine կայքում
↑ Bhave G, Neilson EG (August 2011). «Volume depletion versus dehydration: how understanding the difference can guide therapy». American Journal of Kidney Diseases. 58 (2): 302–9. doi:10.1053/j.ajkd.2011.02.395. PMC 4096820. PMID 21705120.
↑ «Dietary Reference Intakes: Water, Potassium, Sodium, Chloride, and Sulfate : Health and Medicine Division». www.nationalacademies.org (անգլերեն). Վերցված է 2018-02-07-ին.
↑ Godman, Heidi (September 2016). «How much water should you drink?». Harvard Health. Վերցված է 2018-02-07-ին. {{cite news}}: Unknown parameter |name-list-format= ignored (|name-list-style= suggested) (օգնություն)
↑ Noakes TD (2010). «Is drinking to thirst optimum?». Annals of Nutrition & Metabolism. 57 Suppl 2 (s2): 9–17. doi:10.1159/000322697. PMID 21346332.
↑ Taylor NA, Machado-Moreira CA (February 2013). «Regional variations in transepidermal water loss, eccrine sweat gland density, sweat secretion rates and electrolyte composition in resting and exercising humans». Extreme Physiology & Medicine. 2 (1): 4. doi:10.1186/2046-7648-2-4. PMC 3710196. PMID 23849497.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
↑ ^16,0 ^16,1 Coyle EF (January 2004). «Fluid and fuel intake during exercise». Journal of Sports Sciences. 22 (1): 39–55. CiteSeerX 10.1.1.321.6991. doi:10.1080/0264041031000140545. PMID 14971432.
↑ Murray, Robert; Stofan, John (2001). «Ch. 8: Formulating carbohydrate-electrolyte drinks for optimal efficacy». In Maughan, Ron J.; Murray, Robert (eds.). Sports Drinks: Basic Science and Practical Aspects. CRC Press. էջեր 197–224. ISBN 978-0-8493-7008-3. {{cite book}}: External link in |chapterurl= (օգնություն); Unknown parameter |chapterurl= ignored (|chapter-url= suggested) (օգնություն); Unknown parameter |name-list-format= ignored (|name-list-style= suggested) (օգնություն)
↑ "Healthwise Handbook," Healthwise, Inc. 1999
↑ Wedro, Benjamin. «Dehydration». MedicineNet. Վերցված է June 10, 2014-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |name-list-format= ignored (|name-list-style= suggested) (օգնություն)
↑ «Can Humans drink seawater?». National Ocean Service. National Ocean Service NOAA Department of Commerce.
↑ SimpleSurvival Find Water
↑ Tracker Trail - Mother Earth News - Issue #72
↑ EQUIPPED TO SURVIVE (tm) - A Survival Primer
↑ «Five Basic Survival Skills in the Wilderness». Արխիվացված է օրիգինալից October 24, 2013-ին. Վերցված է October 26, 2013-ին.
↑ Ellershaw JE, Sutcliffe JM, Saunders CM (April 1995). «Dehydration and the dying patient». Journal of Pain and Symptom Management. 10 (3): 192–7. doi:10.1016/0885-3924(94)00123-3. PMID 7629413.

External links[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տես՝ սևագրություն 2 Վիքիբառարան, բառարան և թեզաուրուս

Definition of dehydration by the U.S. National Institutes of Health's MedlinePlus medical encyclopedia

Կաղապար:Fluid, electrolyte, acid base metabolic pathology

[Mange_K_1997-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 Mange K, Matsuura D, Cizman B, Soto H, Ziyadeh FN, Goldfarb S, Neilson EG (November 1997). «Language guiding therapy: the case of dehydration versus volume depletion». Annals of Internal Medicine. 127 (9): 848–53. doi:10.7326/0003-4819-127-9-199711010-00020. PMID 9382413.

[Ashcroft-2] Ashcroft F, Life Without Water in Life at the Extremes. Berkeley and Los Angeles, 2000, 134-138.

[3] «UOTW #59 - Ultrasound of the Week». Ultrasound of the Week. 23 September 2015. Վերցված է 27 May 2017-ին.

[4] Riebl SK, Davy BM (November 2013). «The Hydration Equation: Update on Water Balance and Cognitive Performance». ACSM's Health & Fitness Journal. 17 (6): 21–28. doi:10.1249/FIT.0b013e3182a9570f (inactive 2019-08-20). PMC 4207053. PMID 25346594.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ DOI inactive as of Օգոստոս 2019 (link)

[5] Hooper L, Abdelhamid A, Attreed NJ, Campbell WW, Channell AM, Chassagne P, և այլք: (April 2015). «Clinical symptoms, signs and tests for identification of impending and current water-loss dehydration in older people». The Cochrane Database of Systematic Reviews. 4 (4): CD009647. doi:10.1002/14651858.CD009647.pub2. PMID 25924806.

[6] «Dehydration Risk factors - Mayo Clinic». www.mayoclinic.org. Վերցված է 2015-12-14-ին.

[7] ttps://www.webmd.com/drug-medication/medicines-can-cause-dehydration

[8] Borra SI, Beredo R, Kleinfeld M (March 1995). «Hypernatremia in the aging: causes, manifestations, and outcome». Journal of the National Medical Association. 87 (3): 220–4. PMC 2607819. PMID 7731073.

[9] Lindner G, Funk GC (April 2013). «Hypernatremia in critically ill patients». Journal of Critical Care. 28 (2): 216.e11–20. doi:10.1016/j.jcrc.2012.05.001. PMID 22762930.

[10] 906999, բաժին Dehydration(անգլ.) EMedicine կայքում

[Bhave_G_2011-11] Bhave G, Neilson EG (August 2011). «Volume depletion versus dehydration: how understanding the difference can guide therapy». American Journal of Kidney Diseases. 58 (2): 302–9. doi:10.1053/j.ajkd.2011.02.395. PMC 4096820. PMID 21705120.

[12] «Dietary Reference Intakes: Water, Potassium, Sodium, Chloride, and Sulfate : Health and Medicine Division». www.nationalacademies.org (անգլերեն). Վերցված է 2018-02-07-ին.

[13] Godman, Heidi (September 2016). «How much water should you drink?». Harvard Health. Վերցված է 2018-02-07-ին. {{cite news}}: Unknown parameter |name-list-format= ignored (|name-list-style= suggested) (օգնություն)

[14] Noakes TD (2010). «Is drinking to thirst optimum?». Annals of Nutrition & Metabolism. 57 Suppl 2 (s2): 9–17. doi:10.1159/000322697. PMID 21346332.

[ReferenceA-15] Taylor NA, Machado-Moreira CA (February 2013). «Regional variations in transepidermal water loss, eccrine sweat gland density, sweat secretion rates and electrolyte composition in resting and exercising humans». Extreme Physiology & Medicine. 2 (1): 4. doi:10.1186/2046-7648-2-4. PMC 3710196. PMID 23849497.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)

[Edward_F_Coyle_2004-16] 16,0 ^16,1 Coyle EF (January 2004). «Fluid and fuel intake during exercise». Journal of Sports Sciences. 22 (1): 39–55. CiteSeerX 10.1.1.321.6991. doi:10.1080/0264041031000140545. PMID 14971432.

[17] Murray, Robert; Stofan, John (2001). «Ch. 8: Formulating carbohydrate-electrolyte drinks for optimal efficacy». In Maughan, Ron J.; Murray, Robert (eds.). Sports Drinks: Basic Science and Practical Aspects. CRC Press. էջեր 197–224. ISBN 978-0-8493-7008-3. {{cite book}}: External link in |chapterurl= (օգնություն); Unknown parameter |chapterurl= ignored (|chapter-url= suggested) (օգնություն); Unknown parameter |name-list-format= ignored (|name-list-style= suggested) (օգնություն)

[18] "Healthwise Handbook," Healthwise, Inc. 1999

[mednet-19] Wedro, Benjamin. «Dehydration». MedicineNet. Վերցված է June 10, 2014-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |name-list-format= ignored (|name-list-style= suggested) (օգնություն)

[NOS-20] «Can Humans drink seawater?». National Ocean Service. National Ocean Service NOAA Department of Commerce.

[21] SimpleSurvival Find Water

[22] Tracker Trail - Mother Earth News - Issue #72

[23] EQUIPPED TO SURVIVE (tm) - A Survival Primer

[24] «Five Basic Survival Skills in the Wilderness». Արխիվացված է օրիգինալից October 24, 2013-ին. Վերցված է October 26, 2013-ին.

[25] Ellershaw JE, Sutcliffe JM, Saunders CM (April 1995). «Dehydration and the dying patient». Journal of Pain and Symptom Management. 10 (3): 192–7. doi:10.1016/0885-3924(94)00123-3. PMID 7629413.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]