Մասնակից:Ashot2003/Ավազարկղ

Կոկորդիլոս

Գանյսկի գավայիլ

Թագավորություն	Կենդանիներ
Տիպ	Քորդավորներ
Դաս	Սողուններ
Կարգ	Գիշատիչներ
Ընտանիք	Կոկորդիլոսներ

Լատիներեն անվանում

Crocodilia

Դասակարգումը
Վիքիցեղերում

Պատկերներ
Վիքիպահեստում

ITIS 551734

EOL 2820234

Կոկորդիլոսներ (լատին․՝ Crocodilia), պատկանում է ողնաշարավորների ընտանիքին (որոնք նաև պատկանում են սողունների ընտանիքին)։ Հին հունարենով մողես-հին հունարեն՝ κροκόδειλος ὁ χερσαῖος (ցամաքային κροκόδειλος), իսկ կոկորդիլոս-հին հունարեն՝ κροκόδειλος ὁ ποτάμιος (գետային κροκόδειλος)^[1]։ Հոմորվում է, որ կոկորդիլոսները հայտնվել են դեռ 250 միլիոն տարի առաջ տրեասային դարաշրջանում։ Համարվում է, որ աշխարհում ապորող բոլոր կենդանի օրգանիզմներից կոկորդիլոսների ամենամոտիկ ազգականներից են թռչունները (մոտիկ ազգականներ և նույնիսկ արխոզավրերի հետնորդները)։ Բոլոր կոկորդիլոսները կիսաջրային գիշատիչներ են։

Էվոլուցիա

Կոկորդիլոսները միակ կենդանի մնացած էակներն են, որոնք ներկայացնում են Արխեոզավորների (Archosauria) ենթադասը։ Ժամանակակից կոկորդիլոսները համարվում են կոկորդիլոսայիններ մեծ խմբի մնացորդներն, որն էլ առաջացել է տեկոդոնտներից՝ նրանցից շատերը վերացել են կայնոզոյաի սկզբում։ Կոկորդիլոսները էվոլուցիայի են ենթարկվել, որպեսզի կարողանան հարմարվել ջրային կարգում ապրելու և այնտեղ սնվելուն։

Դասադասում

Կոկորդիլոսների ջոկատը ներկա ժամանակում իր մեջ ընդգրկում է մեկ գանձ (Eusuchia), 3 ընտանիք, 8 տոհմ (որոնցից մի–քանիսը մենատպային են) և 23 տեսակ^[2]:

Կոկորդիլոսների դասադասումը

Վերնաջոկատ Կոկորդիլոսամորֆեր Crocodylomorpha

Կոկորդիլոսների ջոկատ Crocodilia
- Վերնաընտանիք Crocodyloidea
  - Ընտանիք Կոկորդիլոսային Crocodylidae
    - Ենթաընտանիք Crocodylinae
      - Տոհմ իրական կոկորդիլոսներ Crocodylus
        Crocodylus acutus
        
        Crocodylus cataphractus
        
        Crocodylus intermedius
        
        Crocodylus johnstoni կամ Crocodylus johnsoni
        
        Crocodylus mindorensis
        
        Crocodylus moreletii
        
        Crocodylus niloticus
        
        Crocodylus novaeguineae
        
        Crocodylus palustris
        
        Crocodylus porosus
        
        Crocodylus rhombifer
        
        Crocodylus siamensis
        
        † Crocodylus anthropophagus
        
        † Crocodylus checchiai
        
        † Crocodylus falconensis
        
        † Crocodylus palaeindicus
        
        † Crocodylus thorbjarnarsoni
      - Տոհմ Osteolaemus
        Osteolaemus tetraspis
      - Տոհմ † Euthecodon
        † Euthecodon arambourgi
        
        † Euthecodon brumpti
        
        † Euthecodon nitriae
      - Տոհմ † Rimasuchus
        † Rimasuchus lloydi կամ Crocodylus lloydi
      - Տոհմ † Voay
        † Мадагаскарский крокодил Voay robustus կամ Crocodylus robustus
    - Ենթաընտանիք Tomistominae
      - Տոհմ Tomistoma
        † Tomistoma cairense
        
        † ?Tomistoma lusitanicum
        
        Гавиаловый крокодил Tomistoma schlegelii
      - Տոհմ † Dollosuchoides
        † Dollosuchoides densmorei
      - Տոհմ † Dollosuchus
        † Dollosuchus dixoni
      - Տոհմ † Ferganosuchus
        † Ferganosuchus planus
      - Տոհմ † Gavialosuchus
        † ?Gavialosuchus americanus կամ Tomistoma americanus
        
        † ?Gavialosuchus carolinensis
        
        † Gavialosuchus eggenburgensis
      - Տոհմ † Kentisuchus
        † Kentisuchus champsoides կամ Crocodylus champsoides
        
        † Kentisuchus spenceri կամ Crocodylus spenceri
        
        † Kentisuchus toliapicus կամ Crocodylus toliapicus
      - Տոհմ † Maroccosuchus
        † Maroccosuchus zennaroi
      - Տոհմ † Megadontosuchus
        † Megadontosuchus arduini կամ Crocodilius arduini
      - Տոհմ † Paratomistoma
        † Paratomistoma courti
      - Տոհմ † Penghusuchus
        † Penghusuchus pani
      - Տոհմ † Rhamphosuchus
        † Rhamphosuchus crassidens
      - Տոհմ † Toyotamaphimeia
        † Toyotamaphimeia machikanensis կամ Tomistoma machikanensis
      - Տոհմ † Thecachampsa
        † Thecachampsa antiqua
        
        † Thecachampsa americana կամ Tomistoma americanus
        
        † Thecachampsa carolinense կամ Gavialosuchus carolinensis
  - Ընտանիք † Mekosuchidae
    - Ենթաընտանիք † Mekosuchinae
      - Տոհմ † Australosuchus
        † Australosuchus clarkae
      - Տոհմ † Baru
        † Baru darrowi
        
        † Baru huberi
        
        † Baru wickeni
      - Տոհմ † Harpacochampsa
        † Harpacochampsa camfieldensis
      - Տոհմ † Kambara
        † Kambara implexidens
        
        † Kambara molnari
        
        † Kambara murgonensis
        
        † Kambara taraina
      - Տոհմ † Mekosuchus
        † Mekosuchus inexpectatus
        
        † Mekosuchus kolpokasi
        
        † Mekosuchus sanderi
        
        † Mekosuchus whitehunterensis
      - Տոհմ † Pallimnarchus
        † Pallimnarchus gracilis
        
        † Pallimnarchus pollens
      - Տոհմ † Квинкана Quinkana
        † Quinkana babarra
        
        † Quinkana fortirostrum
        
        † Quinkana timara
        
        † Quinkana meboldi
      - Տոհմ † Trilophosuchus
        † Trilophosuchus rackhami
      - Տոհմ † Volia
        † Volia athollandersoni
        
        † ?Volia vitiensis
- Վերնաընտանիք Alligatoroidea
  - Տոհմ † Deinosuchus
    - † Deinosuchus rugosus կամ Polyptychodon
    - † Deinosuchus riograndensis կամ Phobosuchus
  - Ընտանիք Аллигаторовые Alligatoridae
    - Տոհմ † Notocaiman
      - † Notocaiman stromeri
    - Ենթաընտանիք Alligatorinae
      - Տոհմ † Albertochampsa
        † Albertochampsa langstoni
      - Տոհմ Аллигаторы Alligator
        † Alligator mcgrewi
        
        † Alligator mefferdi
        
        Миссисипский аллигатор Alligator mississippiensis
        
        † Alligator olseni
        
        † Alligator prenasalis
        
        Չինական ալիգատոր Alligator sinensis
      - Տոհմ † Allognathosuchus
        † Allognathosuchus polyodon կամ Crocodylus polyodon
        
        † ?Allognathosuchus gracilis
        
        † Allognathosuchus heterodon կամ Alligator heterodon
        
        † ?Allognathosuchus isolatus կամ Manracosuchus isolatus
        
        † ?Allognathosuchus wartheni
        
        † ?Allognathosuchus woutersi
      - Տոհմ † Arambourgia
        † Arambourgia gaudryi
      - Տոհմ † Ceratosuchus
        † Ceratosuchus burdoshi
      - Տոհմ † Chrysochampsa
        † Chrysochampsa mlynarskii
      - Տոհմ † Eoalligator
        † Eoalligator chunyii
        
        † Eoalligator huiningensis
      - Տոհմ † Hassiacosuchus
        † Hassiacosuchus haupti
      - Տոհմ † Hispanochampsa
        † Hispanochampsa muelleri
      - Տոհմ † Krabisuchus
        † Krabisuchus siamogallicus
      - Տոհմ † Navajosuchus
        † Navajosuchus mooki կամ Allognathosuchus mooki
      - Տոհմ † Procaimanoidea
        † Procaimanoidea utahensis
        
        † Procaimanoidea kayi կամ Hassiacosuchus kayi
      - Տոհմ † Wannaganosuchus
        † Wannaganosuchus brachymanus
    - Ենթաընտանիք Caimaninae
      - Տոհմ † Centenariosuchus
        † Centenariosuchus gilmorei
      - Տոհմ † Culebrasuchus
        † Culebrasuchus mesoamericanus
      - Տոհմ † Eocaiman
        † Eocaiman cavernensis
        
        † Eocaiman palaeocenicus
        
        † Eocaiman itaboraiensis
      - Տոհմ † Globidentosuchus
        † Globidentosuchus brachyrostris
      - Տոհմ † Mourasuchus
        † Mourasuchus amazonensis
        
        † Mourasuchus arendsi
        
        † Mourasuchus atopus
        
        † Mourasuchus nativus
      - Տոհմ † Necrosuchus
        † Necrosuchus ionensis
      - Տոհմ † Orthogenysuchus
        † Orthogenysuchus olseni
      - Տոհմ Гладколобые кайманы Paleosuchus
        Հարթաճակատ կայման Paleosuchus palpebrosus
        
        Հարթաճակատ կայման Շնայդեր Paleosuchus trigonatus
      - Տոհմ † Purussaurus
        † Purussaurus brasiliensis
        
        † Purussaurus neivensis
        
        † Purussaurus mirandai
      - Տոհմ † Tsoabichi
        † Tsoabichi greenriverensis
      - Տոհմ Кайманы Caiman
        Կոկորդիլոսային կայման Caiman crocodilus
        
        Լայնադունչ կայման Caiman latirostros
        
        † Caiman lutescens
        
        † Caiman venezuelensis
        
        Պրագվայ կայման Caiman yacare
      - Տոհմ Melanosuchus
        † Melanosuchus fisheri
        
        Սև կայման Melanosuchus niger
- Վերնաընտանիք Gavialoidea
  - Տոհմ † Argochampsa
    - † Argochampsa krebsi
  - Տոհմ † Eosuchus
    - † Eosuchus lerichei
    - † Eosuchus minor կամ Gavialis minor
  - Տոհմ † Eothoracosaurus
    - † Eothoracosaurus mississippiensis
  - Տոհմ † Thoracosaurus
    - † Thoracosaurus neocesariensis կամ Gavialis neocesariensis
    - † Thoracosaurus macrorhynchus
    - † Thoracosaurus scanicus
  - Ընտանիք Գավիալովներ — Gavialidae
    - Ենթաընտանիք Gavialinae
      - Տոհմ † Eogavialis
        † Eogavialis africanus
        
        † Eogavialis andrewsi
        
        † Eogavialis gavialoides կամ Tomistoma gavialoides
      - Տոհմ Գավիալներ Gavialis
        † Gavialis curvirostris
        
        † Gavialis breviceps
        
        † Gavialis bengawanicus
        
        Գանսկյան կայլան Gavialis gangeticus
        
        † Gavialis lewisi
    - Ենթաընտանիք Gryposuchinae
      - Տոհմ † Aktiogavialis
        † Aktiogavialis puertoricensis
      - Տոհմ † Gryposuchus
        † Gryposuchus colombianus
        
        † Gryposuchus croizati
        
        † Gryposuchus jessei
        
        † Gryposuchus neogaeus կամ Ramphostoma neogaeus
      - Տոհմ † Hesperogavialis
        † Hesperogavialis cruxenti
      - Տոհմ † Ikanogavialis
        † Ikanogavialis gameroi
        
        † ?Ikanogavialis papuensis կամ Gavialis papuensis
      - Տոհմ † Piscogavialis
        † Piscogavialis jugaliperforatus
      - Տոհմ † Siquisiquesuchus
        † Siquisiquesuchus venezuelensis

Արվեստում

Կոկորդիլոսները Կորնեա Չուկովսկու ստեղծագործություններում
Կոկորդիլոս Գենա
Իրաինա Տոկմակովի «Կոկորդիլոսներ» մանկական ոտանավորները
Կրոկոդիլ (հանդես)
Ավստրալական ծովային կոկորդիլոսը, որը «Արյունոտ սերֆինգ» սարսափ ֆիլմի «բացասական հերոսն է»
Կոկորդիլոսները նաև նկարահանվել են սարսափ ֆիլմերում, օրինակ՝ «Ալիգատոր»–ում (1980), «Մեծ կոկորդիլոսի գետը», «Անկրփուփյան դարը», «Լեյկ Պլեսիդ․ Վախի լիճը» (1999), «Կոկորդիլոս» (2000), «Կոկորդիլոս» (2007)