Մասնակից:Arsenavanesyan/Ավազարկղ

Միկենյան քաղաքակրթությունը։ Միկենյան կամ Կրետե-Միկենյան քաղաքականությունը, որը վերաբերում է Էգեյան քաղաքակրթությունը բրոնզե դարից մինչև Կրետե:Մշակույթի եւ քաղաքակրթության հիմնական կենտրոններն էին այսպես կոչված պալատները `բարդ տնտեսական եւ քաղաքական համալիրները,որոնցից ամենախոշորներն են Ֆաստեն,Զակրոսը և Տիլիսսը: Մշակույթը կոչվել է ի պատիվ առասպելական հերոս Մինոսի թագավոր Կրիտի պատվին՝ լաբիրինթոսի տեր,որը ըստ լեգենդի կառուցվեկ է Դեդալոմի կողմից։Կրետե-Միկենյան քաղաքակրթուոյունը հայտնաբերել է XIX դարի վերջի տարիներին Բրիտանացի հնեաբան Արտուր Էավանսը։ Մինոյցիները վարել են ակտիվ ծովային առևտուր(Կղզին գտնվում էր գլխավոր ծովային առևտրային ճանապարհային խաչմերուկում) զբաղվեկ են ծովահենությամբ բարեկամական հարաբերություններ էին հաստատել Հին Եգիպտոսի հետ։Պալատներից ոչ մեկը չուներ ամրություններ՝ կղզու բնակիչները իրենց զգում էին լիովին անվտանգ։ Մինոսյան միջին դարաշրջանում մշակույթային ազդեցությունը տարածվում էր Մայցամաքային Հունաստանում և միևնույն ժամանակ Կիկլանդյան քաղաքականությունը ասիմիլացիաի էր ենթարկվում Մինոսցիների կողմից։Աքայացիների մուտքը դեպի բարգավաճմանը՝ խառը մինոյան մշակույթի առաջացմանը, որի ազդեցությունը տարածվում է Հունաստանում,Կրետեում Էգեյան ծովի կղզիներում և մի շարք տարածքներն Միջերկրական ծովի արևմուտքում։Դորեացիների ներխուժումից հետո ամբողջովին անհետացել է Մինանյան մշակույթը եւ Կրետեի բնիկ բնակչությունը ոչնչացվել է հույների կողմից ոչ ուշ, քան Ք.ա. 4-րդ և 3-րդ դարերը:

Բացահայտման եւ ուսումնասիրման պատմություն

Հիմնական հոդվածը՝Կրետեի պատմություն:

Կրետեն հնագույն հունական միֆալոգիաի մեջ Տես նաև՝Մինոս,Իկար,Դեբալ,Տերիմիլ,Պասիֆայա,Տեսեյ,Մինոմավր,Լաբիրինթոս և Լաբրիս:

Կրետեն հնագույն պատմական աղբյուրներում Տես նաև՝Պելասգու և Տերմիլ:

Վաղ ժամանակաշրջան XIX դարի սկզբին Մինոյան Կրետեի մասին պատմական տեղեկություններ հավաքեց եւ վերլուծեց Ռոբերտ Փաշլին:Այդ տարիներին Կրետեն պատկանում էր թուրքերին,Փաշլիին հնարավորություն չուներ պեղումներ իրականացնելու,միայն նրան հաջողվեց հաստատել ճշգրիտ վայրը Կիդոն պոլիսի: Առաջին անգամ Քոնդոսա պալատի պեղումները սկսվել են 1878 թ.-ին, Կրետեյի հնագույն կոլեկցիոներ Մինոս Կալոկերինոսը,սակայն պեղումներն ընդհատվել են թուրքական կառավարության կողմից:Հենրիխ Շլիման լսեց կղզու հնությունը և նույնպես ցանկացել է պեղել այնտեղ,բայց պեղումների իրականացման չափազանց բատձր արժեքը խանգարել է նրան: Մշակույթի բացահայտման պաշտոնական ամսաթիվը համարվում է մարտի 16-ին, 1900թ-ին, երբ անգլերեն հնագետ Արթուր Էվանսը սկսում է պեղել Քնոսսի պալատը: 1900-1921թթ. Կատարվել են Կրետեի ինտենսիվ պեղումներ, որոնցից գտնված նյութերի հիման վրա պատմաբանները պատկերացում են կազմում Կրետե-Միակենյան քաղաքակրթության մասին։Պեղումները վարում էին Ֆեդերիկո Հալբերրը, Լուիջի Պերնիերը, Ջոն Փենդելբերը եւ մի քանի այլ հնագետներ:

Կրետեյան նամակի վերծանելուց հետո Մինոսյան քաղաքակարթության ուսումնասիրության շոշափելի առաջնթաց տեղի ունեցավ այն բանից հետո, երբ 1950 թ․-ին Վեդրիսը Չեդվիկայի մասնակցությամբ վերծանել է կրիտյան նամակը՝ լինեյնան նամակ։Արդյունքում տեղեկություններ են ստացվել Մինոսյան քաղաքականության ուշ ժամանակաշրջանի մասին,որում Դոմինանտի դեր էին կատարում հույն-աքայացիները սակայն մինոյացիների մշակույթային դերը դեռևս շատ ուժեղ է մինչև ներկա ժամանակները վիճելի է մնում այն հարցը թե՞, որ ժամանակներից են աքայացիները և Պելազգիները զբաղեցրել դոմինանտի դեր:Մինոյան քաղաքակրթությունում և լեգենդառ ավանդույթը և հնագիտական տեղեկությունները ցույց են տալիս այն որ դա տեղի է ունեցել Կրետե կղզում, մինչև ուժի տեղափոխումը Միկենք:Ռիջվեյը կասկածանքի տակ է դնում Էվանսի կողմից ստեղծված տերմինի՝ Մինոյան քաղաքակրթության կոռեքտությանը:Նշելով որ Մինոս թագավորը եղել է ոչ Մինոսացի այլ եկվոր Հունաստանից:Այս տեսակետը ունի նաև կողմնակից:

Ժամանակակից էտապ

• Լուիզա Խիչկոկ

• Կշիշտոֆ Նովիցկի

Ժամանակագրություն

Ժամանակագրությունը Կրետե-Միկենյան քաղաքակրթությունը շարունակեց մինչև Ա. Էվանսը XX դարի սկզբիբ բաժանելով մինոսյան քաղաքակրթությունը վաղ, միջին և ուշմինոսյան ժամանակաշրջանների (վերջինս հիմնականում համապատասխանում է մինոսյան քաղաքակրթության գոյության հետ): Մինոյան պատմության այլընտրանքային բաժնում Պլատոնի ժամանակաշրջանների առաչարկել է հույն հնեաբան Ն. Պլատոնը: Էվանսի կողմից առաջ քաշված ժամանակագրական կապը ժամանակի ընթացքում ավելի է ճշգրտվելի հաշիվ մինոսյան և այլ քաղաքակարթություններում հայտնաբերված իրերի միջոցով, օրինակ Եգիպտոսում:

Վաղ Կարիբյան շրջան(մինչև բրոնզե դար, Ք. ա.3650—2160 թթ.) Մինչև նեոլիթյան ժամանակաշրջանը Կրետե կղզում չկար մարդկային հետք:Կրետեում վաղ Նեոլիթի ժամանակաշրջանում հայտնվում է ժայռերի մեջ փորված բնակարաններ, որոնք հետագայում օգտագործվում են որպես գերեզմաններ:Հատկապես այդ քարե տներից շատերը պահպանվում են Մատալայի բնակավայրի մոտ:

Մինչ պալատական ժամանակաշրջաններ(վաղ բրոնզե տարիքը,Ք. ա. 2160—1900 թթ: Այս փուլում հայտնվում է «Արխանայան նամակը»,- կրետեան հիերոգլիֆների վաղ տարբերակը:Այդ ժամանակ— դեռ ոչինչ հայտնի չեր նամակի մասին — առաջանում է կնիքներով կնքման սովորույթ:Չնայած սովորույթը ուներ մերձավոր արևելյան ծագման նշանակություն, այն կարող էր գալ Հունաստանից դեպի կրետե:

Վաղ պալատական ժամանակաշրջան(Ք. ա. 1900-1770 թթ.:) Զբաղեցնում է կղզու կենտրոնական և արևելյան մասերը, միչդեռ արևմտյան մասը պահպանում էր արխայիկ սովորույթները:Կղզու հյուսիսում ծագում են կրետեկղզյա հիերոգլիֆներ, որոնք աստիճանաբար տարածվում են դեպի հարավ եւ արեւելք:

Նոր պալատական ժամանակաշրջան (Ք. ա. 1700—1425 թթ.:) 1700 թվականին կղզում տեղի են ունեցել,ներքին անկարքություններ, որոնք պատճառ են հանդիսացել հին ու նոր պալատների ոչինչացմանը:Կղզու հարավում առաջանում է Ա գիրը, բայց միայն 100 կամ 150 տարի հետո այն դուրս է մղում կրետեյան հիերոգլիֆները որոնք շարունակում էին գոյություն ունենալ հյուսիսում և արևելքուն: