Մասնակից:Մարիամ Բաղդասարյան/Ավազարկղ 31
| Օմոլոն | |
|---|---|
 Կոլիմայի ջրավազան | |
| Բնութագիր | |
| Երկարություն | 1150 |
| Ավազան | Կոլիմա, Արևելասիբիրական ծով |
| Ջրի ծախս | Մոտավորապես 680 |
| Ջրահոսք | |
| Ակունք | Կոլիմա |
| Տեղակայում | |
| Երկիր |  Ռուսաստան |
| Երկրամաս | Մագադանի մարզ, Սախա-Յակուտիայի Հանրապետություն, Չուկոտկայի ինքնավար շրջան |
Օմոլոն - գետ Ռուսաստանում, որը գտնվում է Հեռավոր Արևելքի հյուսիսում , Կոլիմայի ամենախոշոր վտակը [1]։ Հոսում է՝ Յակուտիայի, Չուկոտկայի ինքնավար շրջանով և Մագադանի մարզի սահմաններով։
Գետի անվանումն առաջացել է յուկագիրների տոհմի՝ «օմոլ» (լավ) և «օն» (գետ) տերմիններից, այսինքն՝ «Օմոլ տոհմի գետը» [2]։
Հիդրոգրաֆիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Այն հոսում է Օտայկաչանյան լեռնաշղթայի և Կոլիմայի լեռնաշղթայի լանջերի միջով։ Գետի սնուցումը ձնային և անձրևային է, ջրի միջին ծախսը մոտավորապես՝ 680 մ3/վ է [2]։ Իր ամբողջ ընթացքում Օմոլոնի հունը ճյուղավորվում և օղակավորվում է, ձևավորելով բազմաթիվ վտակներ, ջրադաշտեր, գետախորշեր և ծանծաղուտներ։ Ձախափնյա վտակները, որպես կանոն, եզրային վտակների միջով միվորվում են հիմնական հունին։ Հիմնական հունի լայնությունը միջին հոսանքում կազմում է մոտավորապես 500 մ, հոսանքի 7-9 մ/վ արագությամբ [3] [4]։ Ողողակային ջրաբերուկների փուխր ստվարաշերտի միջից թափանցում է գետի հոսքի մեծ մասը, ինչը բարենպաստում է հալուտների ստեղծմանը։ Արդյունքում ողողվող հողամասերում, հավիտենական սառածությունը թույլ է ազդում ստորերկրյա գործընթացին և պտղաբեր բույսերի կյանքին։
Կղզիական գետափում գտնվում են 3 ողողակային փուլեր՝ ստորին գետափ - հեղեղվում է ամեն տարի, միջին գետափ - հեղեղվում է ամեն 3-5 տարին, վերին գետափ - հեղեղվում է ամեն 7-10 տարին։
Հիդրոլոգիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Օմոլոնը սառչում է հոկտեմբերին և ազատվում սառույցներից ապրիլին։ Գարնանային վարարաջուրը տեղի է ունենում մայիսի 20-ից 25-ը։ Երկրորդ սեզոնային վարարաջուրը տեղի է ունենում օգոստոսի երկրորդ կեսին։
Ձմեռային ժամանակամիջոցին Օմոլոնի ջուրը իդեալական մաքուր ու պարզ է, սառցահոսանքի ժամանակ ունենում է սպիտակավուն երանգ, իսկ ամռան վերջում մգավուն։ Մերձափնյա լճերում ջրի գույնը դեղնավուն կամ մգավուն է։
Վտակներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- 6 կմ: Օսետրովկա ջրահոսանք
- 17 կմ: գետ առանց անվանման
- 27 կմ: Գլինյանի ջրահոսանք
- 31 կմ: Սիբիրական ջրահոսանք
- 45 կմ: Պելչյա ջրահոսանք
- 57 կմ: վտակի ջրահոսանք առանց անվանման
- 60 կմ: գետ առանց անվանման
- 80 կմ: գետ առանց անվանման
- 90 կմ: գետ առանց անվանման
- 101 կմ: գետ առանց անվանման
- 105 կմ: գետ առանց անվանման
- 108 կմ: վտակի ջրահոսանք առանց անվանման
- 112 կմ: Նասոնչիկ գետ
- 120 կմ: գետ առանց անվանման
- 131 կմ: գետ առանց անվանման
- 138 կմ: գետ առանց անվանման
- 144 կմ: գետ առանց անվանման
- 150 կմ: գետ առանց անվանման
- 157 կմ: գետ առանց անվանման
- 165 կմ: գետ առանց անվանման
- 168 կմ: Էլգեչան գետ
- 177 կմ: Կոնգուին գետ
- 187 կմ: գետ առանց անվանման
- 191 կմ: գետ առանց անվանման
- 205 կմ: գետ առանց անվանման
- 212 կմ: Կարաբաս գետ
- 229 կմ: վտակի ջրահոսանք առանց անվանման
- 231 կմ: Ռազդոլնայա գետ
- 246 կմ: գետ առանց անվանման
- 260 կմ: Կուրյա գետ
- 268 կմ: գետ առանց անվանման
- 268 կմ: Շիրոկայա գետ
- 295 կմ: գետ առանց անվանման
- 295 կմ: գետ առանց անվանման
- 295 կմ: Կյուրկոլչան գետ
- 300 կմ: գետ առանց անվանման
- 306 կմ: գետ առանց անվանման
- 311 կմ: վտակի ջրահոսանք առանց անվանման
- 323 կմ: գետ առանց անվանման
- 338 կմ: գետ առանց անվանման
- 339 կմ: գետ առանց անվանման
- 341 կմ: գետ առանց անվանման
- 354 կմ: Մանգազեյկա լիճ
- 355 կմ: Վերին Բիրկաչան գետ
- 360 կմ: Օլոյ գետ
- 373 կմ: Տենկելի գետ
- 390 կմ: Հսկա գետ
- 402 կմ: Մաուստախ գետ
- 407 կմ: Կոշեվոյ լիճ
- 439 կմ: վտակի ջրահոսանք առանց անվանման
- 446 կմ: Մոնոկովա գետ
- 464 կմ: Պյատկովենդե գետ
- 466 կմ: Նամինդիկան գետ
- 473 կմ: Այնենե գետ
- 484 կմ: գետ առանց անվանման
- 499 կմ: Կեդոն գետ
- 501 կմ: Կարաբասչան
- 509 կմ: գետ առանց անվանման
- 523 կմ: ՈՒխեկաչան լիճ
- 529 կմ: գետ առանց անվանման
- 536 կմ: Օմուչան գետ
- 537 կմ: Խատիր լիճ
- 554 կմ: գետ առանց անվանման
- 554 կմ: Խապտագայ գետ
- 556 կմ: գետ առանց անվանման
- 563 կմ: Տալալախ գետ
- 569 կմ: Մաստախ գետ
- 584 կմ: ՈՒլյագան գետ
- 590 կմ: վտակի ջրահոսանք առանց անվանման
- 590 կմ: Խեոկան գետ]
- 600 կմ: գետ առանց անվանման
- 604 կմ: Չագաչան գետ
- 608 կմ: Մոլանջա գետ
- 612 կմ: գետ առանց անվանման
- 616 կմ: Փոքր Մոլանջա գետ
- 625 կմ: գետ առանց անվանման
- 636 կմ: գետ առանց անվանման
- 644 կմ: Խուլիչան լիճ
- 653 կմ: Ագատովի լիճ
- 654 կմ: Պուստոյ լիճ
- 658 կմ: Կոնտակտովի լիճ
- 659 կմ: Կրիվայա գետ
- 661 կմ: գետ առանց անվանման
- 675 կմ: գետ առանց անվանման
- 686 կմ: գետ առանց անվանման
- 693 կմ: Խունգանդյա գետ
- 696 կմ: Դելկուչան գետ
- 706 կմ: գետ առանց անվանման
- 713 կմ: ручьи руч. Туманный
- 721 կմ: река Кегали
- 724 կմ: ручьи руч. Эльгякчан
- 726 կմ: река Бебекан
- 738 կմ: գետ առանց անվանման
- 738 կմ: գետ առանց անվանման
- 739 կմ: Էլգեչեն գետ
- 751 կմ: Կատյուշա լիճ
- 754 կմ: Մեծ Էլգենչեն գետ
- 762 կմ: Բուրգալի գետ
- 768 կմ: Նեկուչան գետ
- 783 կմ: գետ առանց անվանման
- 786 կմ: գետ առանց անվանման
- 794 կմ: գետ առանց անվանման
- 801 կմ: գետ առանց անվանման
- 807 կմ: գետ առանց անվանման
- 814 կմ: Մեծ Ավլանդիա գետ
- 826 կմ: Զակորոննայա գետ
- 840 կմ: Դոկումիչնայա գետ
- 860 կմ: գետ առանց անվանման
- 866 կմ: Մունուգուջակ գետ
- 901 կմ: գետ առանց անվանման
- 904 կմ: Գրիշա լիճ
- 913 կմ: գետ առանց անվանման
- 914 կմ: река Русская (Омолонская)
- 921 կմ: գետ առանց անվանման
- 923 կմ: գետ առանց անվանման
- 924 կմ: գետ առանց անվանման
- 935 կմ: Իննյագա գետ
- 949 կմ: գետ առանց անվանման
- 954 կմ: գետ առանց անվանման
- 963 կմ: գետ առանց անվանման
- 963 կմ: Ստրելա գետ
- 967 կմ: Սբորնայա գետ
- 975 կմ: Օլդյանի գետ
- 984 կմ: Լաբազնյա գետ
- 990 կմ: Անգո գետ
- 990 կմ: Չիրա գետ
- 995 կմ: գետ առանց անվանման
- 996 կմ: գետ առանց անվանման
- 1001 կմ: Բուրլակիչ գետ
- 1079 կմ: գետ առանց անվանման
- 1093 կմ: Դելոնդե գետ
- 1098 կմ: գետ առանց անվանման
Կլիմա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կլիման հիմնականում ցամաքային է։ Միջին տարեկան ջերմաստիճանը կազմում է՝ −12,8°С, ամենացածր ջերմաստիճանը կազմում է −61°, ամենաբարձրը՝ +34°։ Տարեկան տեղումների թիվը՝ 240 մմ, որի մեծ մասը կազմված է մանրամաղ անձրևից։
Ֆլորա և Ֆաունա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Գետի երկայնությամբ բուսնում են անոթավոր բույսերի մոտավորապես 550 տարատեսակներ։ Սարերի մերձափնյա լանջերին կան թփերի մացառուտներ, ինչպիսիք են՝ նեդատրոգան, սեդմիչնիկը, կուպիրը, պիժման և այլն։
Օմոլոնի ջրատարածության մեջ կա արևելասիբիրական խարիուս, լենոկ վալյոկ, չուկուչան, նելմա։
Գետի ափերին հանդիպում են 25 տեսակնի կաթնասունների։ Գիշատիչ կենդանիներին են ներկայացնոում սև արջը, գայլերը, աղվեսները և ջրասամույրերը։
Օմոլոնի դաշտավայրում եղջերուների բնակման համար կան նպաստալի պայմաններ։
Բնության պահպանում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- 1980 թվականից գետի միջին հոսանքում գործում է ռեսուրսային որսարգելոց՝ Օմոլոնսկի։
- 1944 թվականին գետի աջափնյակին կազմակերպվեց «Եղջերու» որսարգելոցը, որտեղ նրա հիման վրա պլանավորվում է ստեղծել ազգային բնական զբոսայգի [5]։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- 1892 թվականին հունիսի 25-ին Օմոլոն գետի գետաբերանում արշավի ժամանակ մահացավ գիտնական հետազոտող Ի․ Դ․ Չերսկին։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Большая Российская энциклопедия: В 30 т. / Председатель науч.-ред. совета Ю. С. Осипов. Отв. ред С. Л. Кравец. Т. 2. Анкилоз — Банка. — М.: Большая Российская энциклопедия, 2005. — 766 с.: ил.: карт.
- ↑ 2,0 2,1 «Омолон». Географическая энциклопедия. Արխիվացված է օրիգինալից 2012-11-21-ին. Վերցված է 2012-10-08-ին.
- ↑ «Среднее течение реки Омолон». Водно-болотные угодия России. Wetlands International. 2011.
- ↑ «Омолон-Анюйское междуречье». Водно-болотные угодия России. Wetlands International.
- ↑ Мы живем у хорошей реки — «Крайний Север», 10.08.2010
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Աղբյուրներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Водно-болотные угодия России
- Օմոլոն// Ժամանակակից աշխարհագրական անվանումների բառարան / Ռուսական աշխարհագրական ընկերություն Моск. центр; Под общ. ред. акад։ Վ․ Մ․ Կոտլյակով։ Աշխարհագրության ինստիտուտ РАН։ Եկատերինբուրգ։ ՈՒ-Ֆակտորիա, 2006