Jump to content

Մասնակից:Մարիամ Բաղդասարյան/Ավազարկղ 31

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Օմոլոն
Կոլիմայի ջրավազան
Բնութագիր
Երկարություն1150
ԱվազանԿոլիմա, Արևելասիբիրական ծով
Ջրի ծախսՄոտավորապես 680
Ջրահոսք
ԱկունքԿոլիմա
Տեղակայում
ԵրկիրՌուսաստան Ռուսաստան
ԵրկրամասՄագադանի մարզ, Սախա-Յակուտիայի Հանրապետություն, Չուկոտկայի ինքնավար շրջան

Օմոլոն - գետ Ռուսաստանում, որը գտնվում է Հեռավոր Արևելքի հյուսիսում , Կոլիմայի ամենախոշոր վտակը [1]։ Հոսում է՝ Յակուտիայի, Չուկոտկայի ինքնավար շրջանով և Մագադանի մարզի սահմաններով։

Գետի անվանումն առաջացել է յուկագիրների տոհմի՝ «օմոլ» (լավ) և «օն» (գետ) տերմիններից, այսինքն՝ «Օմոլ տոհմի գետը» [2]։

Հիդրոգրաֆիա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Այն հոսում է Օտայկաչանյան լեռնաշղթայի և Կոլիմայի լեռնաշղթայի լանջերի միջով։ Գետի սնուցումը ձնային և անձրևային է, ջրի միջին ծախսը մոտավորապես՝ 680 մ3/վ է [2]։ Իր ամբողջ ընթացքում Օմոլոնի հունը ճյուղավորվում և օղակավորվում է, ձևավորելով բազմաթիվ վտակներ, ջրադաշտեր, գետախորշեր և ծանծաղուտներ։ Ձախափնյա վտակները, որպես կանոն, եզրային վտակների միջով միվորվում են հիմնական հունին։ Հիմնական հունի լայնությունը միջին հոսանքում կազմում է մոտավորապես 500 մ, հոսանքի 7-9 մ/վ արագությամբ [3] [4]։ Ողողակային ջրաբերուկների փուխր ստվարաշերտի միջից թափանցում է գետի հոսքի մեծ մասը, ինչը բարենպաստում է հալուտների ստեղծմանը։ Արդյունքում ողողվող հողամասերում, հավիտենական սառածությունը թույլ է ազդում ստորերկրյա գործընթացին և պտղաբեր բույսերի կյանքին։

Կղզիական գետափում գտնվում են 3 ողողակային փուլեր՝ ստորին գետափ - հեղեղվում է ամեն տարի, միջին գետափ - հեղեղվում է ամեն 3-5 տարին, վերին գետափ - հեղեղվում է ամեն 7-10 տարին։

Հիդրոլոգիա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Օմոլոնը սառչում է հոկտեմբերին և ազատվում սառույցներից ապրիլին։ Գարնանային վարարաջուրը տեղի է ունենում մայիսի 20-ից 25-ը։ Երկրորդ սեզոնային վարարաջուրը տեղի է ունենում օգոստոսի երկրորդ կեսին։

Ձմեռային ժամանակամիջոցին Օմոլոնի ջուրը իդեալական մաքուր ու պարզ է, սառցահոսանքի ժամանակ ունենում է սպիտակավուն երանգ, իսկ ամռան վերջում մգավուն։ Մերձափնյա լճերում ջրի գույնը դեղնավուն կամ մգավուն է։

Վտակներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • 6 կմ: Օսետրովկա ջրահոսանք
  • 17 կմ: գետ առանց անվանման
  • 27 կմ: Գլինյանի ջրահոսանք
  • 31 կմ: Սիբիրական ջրահոսանք
  • 45 կմ: Պելչյա ջրահոսանք
  • 57 կմ: վտակի ջրահոսանք առանց անվանման
  • 60 կմ: գետ առանց անվանման
  • 80 կմ: գետ առանց անվանման
  • 90 կմ: գետ առանց անվանման
  • 101 կմ: գետ առանց անվանման
  • 105 կմ: գետ առանց անվանման
  • 108 կմ: վտակի ջրահոսանք առանց անվանման
  • 112 կմ: Նասոնչիկ գետ
  • 120 կմ: գետ առանց անվանման
  • 131 կմ: գետ առանց անվանման
  • 138 կմ: գետ առանց անվանման
  • 144 կմ: գետ առանց անվանման
  • 150 կմ: գետ առանց անվանման
  • 157 կմ: գետ առանց անվանման
  • 165 կմ: գետ առանց անվանման
  • 168 կմ: Էլգեչան գետ
  • 177 կմ: Կոնգուին գետ
  • 187 կմ: գետ առանց անվանման
  • 191 կմ: գետ առանց անվանման
  • 205 կմ: գետ առանց անվանման
  • 212 կմ: Կարաբաս գետ
  • 229 կմ: վտակի ջրահոսանք առանց անվանման
  • 231 կմ: Ռազդոլնայա գետ
  • 246 կմ: գետ առանց անվանման
  • 260 կմ: Կուրյա գետ
  • 268 կմ: գետ առանց անվանման
  • 268 կմ: Շիրոկայա գետ
  • 295 կմ: գետ առանց անվանման
  • 295 կմ: գետ առանց անվանման
  • 295 կմ: Կյուրկոլչան գետ
  • 300 կմ: գետ առանց անվանման
  • 306 կմ: գետ առանց անվանման
  • 311 կմ: վտակի ջրահոսանք առանց անվանման
  • 323 կմ: գետ առանց անվանման
  • 338 կմ: գետ առանց անվանման
  • 339 կմ: գետ առանց անվանման
  • 341 կմ: գետ առանց անվանման
  • 354 կմ: Մանգազեյկա լիճ
  • 355 կմ: Վերին Բիրկաչան գետ
  • 360 կմ: Օլոյ գետ
  • 373 կմ: Տենկելի գետ
  • 390 կմ: Հսկա գետ
  • 402 կմ: Մաուստախ գետ
  • 407 կմ: Կոշեվոյ լիճ
  • 439 կմ: վտակի ջրահոսանք առանց անվանման
  • 446 կմ: Մոնոկովա գետ
  • 464 կմ: Պյատկովենդե գետ
  • 466 կմ: Նամինդիկան գետ
  • 473 կմ: Այնենե գետ
  • 484 կմ: գետ առանց անվանման
  • 499 կմ: Կեդոն գետ
  • 501 կմ: Կարաբասչան
  • 509 կմ: գետ առանց անվանման
  • 523 կմ: ՈՒխեկաչան լիճ
  • 529 կմ: գետ առանց անվանման
  • 536 կմ: Օմուչան գետ
  • 537 կմ: Խատիր լիճ
  • 554 կմ: գետ առանց անվանման
  • 554 կմ: Խապտագայ գետ
  • 556 կմ: գետ առանց անվանման
  • 563 կմ: Տալալախ գետ
  • 569 կմ: Մաստախ գետ
  • 584 կմ: ՈՒլյագան գետ
  • 590 կմ: վտակի ջրահոսանք առանց անվանման
  • 590 կմ: Խեոկան գետ]
  • 600 կմ: գետ առանց անվանման
  • 604 կմ: Չագաչան գետ
  • 608 կմ: Մոլանջա գետ
  • 612 կմ: գետ առանց անվանման
  • 616 կմ: Փոքր Մոլանջա գետ
  • 625 կմ: գետ առանց անվանման
  • 636 կմ: գետ առանց անվանման
  • 644 կմ: Խուլիչան լիճ
  • 653 կմ: Ագատովի լիճ
  • 654 կմ: Պուստոյ լիճ
  • 658 կմ: Կոնտակտովի լիճ
  • 659 կմ: Կրիվայա գետ
  • 661 կմ: գետ առանց անվանման
  • 675 կմ: գետ առանց անվանման
  • 686 կմ: գետ առանց անվանման
  • 693 կմ: Խունգանդյա գետ
  • 696 կմ: Դելկուչան գետ
  • 706 կմ: գետ առանց անվանման
  • 713 կմ: ручьи руч. Туманный
  • 721 կմ: река Кегали
  • 724 կմ: ручьи руч. Эльгякчан
  • 726 կմ: река Бебекан
  • 738 կմ: գետ առանց անվանման
  • 738 կմ: գետ առանց անվանման
  • 739 կմ: Էլգեչեն գետ
  • 751 կմ: Կատյուշա լիճ
  • 754 կմ: Մեծ Էլգենչեն գետ
  • 762 կմ: Բուրգալի գետ
  • 768 կմ: Նեկուչան գետ
  • 783 կմ: գետ առանց անվանման
  • 786 կմ: գետ առանց անվանման
  • 794 կմ: գետ առանց անվանման
  • 801 կմ: գետ առանց անվանման
  • 807 կմ: գետ առանց անվանման
  • 814 կմ: Մեծ Ավլանդիա գետ
  • 826 կմ: Զակորոննայա գետ
  • 840 կմ: Դոկումիչնայա գետ
  • 860 կմ: գետ առանց անվանման
  • 866 կմ: Մունուգուջակ գետ
  • 901 կմ: գետ առանց անվանման
  • 904 կմ: Գրիշա լիճ
  • 913 կմ: գետ առանց անվանման
  • 914 կմ: река Русская (Омолонская)
  • 921 կմ: գետ առանց անվանման
  • 923 կմ: գետ առանց անվանման
  • 924 կմ: գետ առանց անվանման
  • 935 կմ: Իննյագա գետ
  • 949 կմ: գետ առանց անվանման
  • 954 կմ: գետ առանց անվանման
  • 963 կմ: գետ առանց անվանման
  • 963 կմ: Ստրելա գետ
  • 967 կմ: Սբորնայա գետ
  • 975 կմ: Օլդյանի գետ
  • 984 կմ: Լաբազնյա գետ
  • 990 կմ: Անգո գետ
  • 990 կմ: Չիրա գետ
  • 995 կմ: գետ առանց անվանման
  • 996 կմ: գետ առանց անվանման
  • 1001 կմ: Բուրլակիչ գետ
  • 1079 կմ: գետ առանց անվանման
  • 1093 կմ: Դելոնդե գետ
  • 1098 կմ: գետ առանց անվանման

Կլիմա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կլիման հիմնականում ցամաքային է։ Միջին տարեկան ջերմաստիճանը կազմում է՝ −12,8°С, ամենացածր ջերմաստիճանը կազմում է −61°, ամենաբարձրը՝ +34°։ Տարեկան տեղումների թիվը՝ 240 մմ, որի մեծ մասը կազմված է մանրամաղ անձրևից։

Ֆլորա և Ֆաունա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գետի երկայնությամբ բուսնում են անոթավոր բույսերի մոտավորապես 550 տարատեսակներ։ Սարերի մերձափնյա լանջերին կան թփերի մացառուտներ, ինչպիսիք են՝ նեդատրոգան, սեդմիչնիկը, կուպիրը, պիժման և այլն։

Օմոլոնի ջրատարածության մեջ կա արևելասիբիրական խարիուս, լենոկ վալյոկ, չուկուչան, նելմա։

Գետի ափերին հանդիպում են 25 տեսակնի կաթնասունների։ Գիշատիչ կենդանիներին են ներկայացնոում սև արջը, գայլերը, աղվեսները և ջրասամույրերը։

Օմոլոնի դաշտավայրում եղջերուների բնակման համար կան նպաստալի պայմաններ։

Բնության պահպանում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • 1980 թվականից գետի միջին հոսանքում գործում է ռեսուրսային որսարգելոց՝ Օմոլոնսկի։
  • 1944 թվականին գետի աջափնյակին կազմակերպվեց «Եղջերու» որսարգելոցը, որտեղ նրա հիման վրա պլանավորվում է ստեղծել ազգային բնական զբոսայգի [5]։

Պատմություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • 1892 թվականին հունիսի 25-ին Օմոլոն գետի գետաբերանում արշավի ժամանակ մահացավ գիտնական հետազոտող Ի․ Դ․ Չերսկին։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ Большая Российская энциклопедия: В 30 т. / Председатель науч.-ред. совета Ю. С. Осипов. Отв. ред С. Л. Кравец. Т. 2. Анкилоз — Банка. — М.: Большая Российская энциклопедия, 2005. — 766 с.: ил.: карт.
  2. ↑ 2,0 2,1 «Омолон». Географическая энциклопедия. Արխիվացված է օրիգինալից 2012-11-21-ին. Վերցված է 2012-10-08-ին.
  3. ↑ «Среднее течение реки Омолон». Водно-болотные угодия России. Wetlands International. 2011.
  4. ↑ «Омолон-Анюйское междуречье». Водно-болотные угодия России. Wetlands International.
  5. ↑ Мы живем у хорошей реки — «Крайний Север», 10.08.2010

Գրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Զոնով Բ․ Վ․ Օմոլոն գետի ավազանի նկարագրություն — Իրկուտսկ, 1931։

Աղբյուրներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Մասնակից:Մարիամ_Բաղդասարյան/Ավազարկղ_31&oldid=7019976» էջից