Մասնակից:Էլեն Հովհաննիսյան/Ավազարկղ
Բիշոն (ֆր.՝ Bichon), փոքր շների առանձնահատուկ տեսակ, սովորաբար հայտնի է որպես ուղեկից շուն: Ենթադրվում է, որ սերում է Բարբեթից, 11-դարում: Այդ տեսակը համեմատաբար տարածված էր Ֆրանսիայում` 14-րդ դարում: Նրանց պահում էին որպես թագավորական ընտանիքի և արիստոկրատիայի ընտանի կենդանիներ[1][2]: Ֆրանսիայից այս շները տարածվեցին Եվրոպայի դատարաններում, որտեղ շատ նմանատիպ շներ երևում էին Գերմանիայի, Պորտուգալիայի և Իսպանիայի բարձր խավերի մի շարք դիմանկարներում: Եվրոպայից տեսակը տարածվել է նաև Աֆրիկայի և Հարավային Ամերիկայի գաղութներում[2][3]:Ենթադրվում է, որ «բիշոն» անունը «բարբիշոն» բառի կրճատ ձևն է, որը նշանակում է «փոքրիկ բարբետ»[4]:
Ցեղատեսակներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բիշոն Ֆրիզ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բիշոն Ֆրիզ տեսակը պաշտոնապես հայտնի է որպես Բիշոն Տեներիֆե(Տեներիֆե շուն,Կանարյան կղզու ծոցաշում) , բուծվել է Տեներիֆե կղզում ենթադրվում էր,որ այն սերել է Բիշոն տեսակի շներից,որոնք ներմուծվել են Իսպանիայից 16 դարում [5][6]:Ցեղատեսակը Կանարյան կղզիներից վերադարձվեց մայրցամաք,որտեղ այն դարձավ երբեմն եվրոպական դատարանների սիրելին, նրա հաջողությունը կախված էր ժամանակի նորաձևությունից:Ցեղատեսակի հանրաճանաչության անկման ժամանակ այն իր ճանապարհը գտավ մի շարք կրկեսներում՝ ելույթ ունենալով ամբողջ Եվրոպայում՝ մարզիչներով [5][6]: 19-րդ դարի վերջից կրկին ցեղատեսակը կորցրեց իր նշանակությունը, և դա 1930-ական թվականներին բելգիացի և ֆրանսիացի էնտուզիաստների ?ջանքերի շնորհիվ փրկեցին ցեղատեսակը անհետացումից, ինչի պատճառով այն այսօր ճանաչվում է որպես ֆրանկո-բելգիական շների ցեղատեսակ[5][7]:
Բոլոնեզ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բոլոնեզ (Բիշոն Բոլոնեզ,Բոլոնեզ խաղալիք շուն, Բոլոնեզեր,Gutschen Hundle կամ Schoshundle ) անունը ստացել է հյուսիսային Իտալիայի Բոլոնիա քաղաքից: Սովորաբար պնդում են, որ ցեղատեսակը սերում է մալթացիներից [6][8]:Ենթադրվում է, որ այս ցեղատեսակի օրինակները պահպանվել են Մեդիչիների ընտանիքում, ովքեր այս շներին նվեր են տվել: Ասում են, որ Ֆրանսիայի Լյուդովիկոս XIV-ը, Իսպանիայի Ֆիլիպ II-ը և Ռուսաստանի Եկատերինա Մեծը, ի թիվս այլ եվրոպական տիրակալների, բոլորն էլ պահել են այս շներից[6][8]:
Բոլոնկա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բոլոնկան, որը նաև հայտնի է որպես Բալոնկա Զվետնա, վերջերս զարգացած ցեղատեսակ է Ռուսաստանից: Սա սպիտակ Բալոնկա Ֆրանզուսկաի գունավոր տարբերակն է, որը որպես ցեղատեսակ ստեղծվել է 1988 թվականին[9]:
Բոլոնկա Ֆրանզուսկա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ցեղատեսակի անունը նշանակում է ֆրանսիական ծոց շուն ( Բոլոնկա, Ֆրանսիական Բիշոն): Վերածննդի դարաշրջանից ի վեր բոլոնյան գրկի շները մեծ ժողովրդականություն և հիացմունք են վայելում արքայական և թագավորական տներում: Ֆրանսիական և ռուս ազնվականների սերտ կապերը հանգեցրին նրան, որ ֆրանսիացի տիկնանց փոքրիկ շները տարածվեցին ցարական Ռուսաստանում։ Նույնիսկ Եկատերինա Մեծն էր սիրում և պաշտում այս թզուկ ձագերին։ Նա մի քանի օրինակ ուներ Ռոմանով ցարի պալատում իր օրոք[10]:
Քոսոն դե Տուլեար[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կոտոն դե Տուլեարն իր անունը ստացել է Մադագասկայի Տուլեար նավահանգստային քաղաքից, որտեղից էլ առաջացել է [11][12]:Այս շների նախնիները, հավանաբար, բերվել են Մադագասկար 17-րդ դարում, որտեղ նրանք չափազանց հայտնի դարձան տեղի իշխող դասակարգի կողմից. դրանք այնքան հայտնի դարձան, որ ընդունվեցին օրենքներ, ըստ որոնց նրանց չէին կարող պահել հասարակ մարդիկ[11][12]:Այս ցեղատեսակը համեմատաբար անհայտ էր արտաքին աշխարհի համար մինչև 1970-ական թվականները, երբ օրինակները արտահանվեցին Եվրոպա և Հյուսիսային Ամերիկա[13][14]:
Հավանա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հավանին ( Կուբայական ցնցող շուն,Բիշոն Հավանայս, Հավանայի մետաքսե շուն, Հավանա Սպանիել, Հավանա Բիշոն), բիշոնի տիպի ցեղատեսակ է Կուբայից, որն իր անունը ստացել է Հավանայից[15][16]:Ենթադրվում է, որ ցեղատեսակը սերում է բիշոն տիպի շներից, որոնք եվրոպացիների կողմից 18-րդ դարում ներմուծվել են Կուբա, որտեղ այն բազմացել է[15][16]:Ցեղատեսակը վերացվել է 1950-ականների Կուբայի հեղափոխության ընթացքում: Կոմունիստները այս շներին համարում էին նախկին վերնախավի սեփականությունը և ձգտում էին վերացնել այդպիսի շներին:Արտագաղթողները փրկվել են ցեղատեսակը, ովքեր իրենց ընտանի կենդանիների հետ փախել են Միացյալ Նահանգներ[15][17]:
Լևչեն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Լևչենը, որի անունը գերմաներեն նշանակում է «փոքր առյուծ շուն», Բիշոն տիպի մեկ այլ ֆրանսիական ցեղատեսակ է[18]:Ցեղատեսակը հայտնի էր դեռևս 16-րդ դարում. 1970-ականներին գնահատվում էր, որ միայն 70-ն էր մնացել, չնայած գովազդային մղման շնորհիվ ցեղատեսակը վերականգնվել է?[18][19]:Սովորաբար խուզում էին ?առյուծին հիշեցնելու համար, երբ նրա մազերը բնականաբար աճում են, պարզ է դառնում, որ նմանությունն այս տեսակի այլ ցեղատեսակների հետ է[18][19]:
Մալթիզներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մալթացիները, որոնք երբեմն կոչվում են Բիշոն Մալթիզ, պնդում են, որ սերում են այն շներից, որոնք հին ժամանակներում փյունիկեցիները բերել են Մալթա: Այս տեսության կողմնակիցները վկայակոչում են հնագույն արվեստի գործեր Մալթայից՝ նմանատիպ ձևի շների հետ, թեև այս ցեղի մասին առաջին կոնկրետ գրառումը թվագրվում է 1805 թվականին, երբ Մալթայի ասպետները գրեցին, որ երբեմնի հայտնի տեղական շունը գրեթե անհետացել է[20][19]:Այսօրվա մալթիզները, հավանաբար, հետագա խաչերի արդյունքն է, և դրանք ավելի ու ավելի տարածված են դարձել 19-րդ և 20-րդ դարերի ընթացքում[20][21]:
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Alderton, David (2008). The encyclopedia of dogs. Bath: Parragon Books Ltd. ISBN 978-1-4454-0853-8.
- Fogle, Bruce (2009). The encyclopedia of the dog. New York: DK Publishing. ISBN 978-0-7566-6004-8.
- Morris, Desmond (2001). Dogs: the ultimate dictionary of over 1,000 dog breeds. North Pomfret, VT: Trafalgar Square Publishing. ISBN 1-57076-219-8.
- Rice, Dan (2002). Small dog breeds. Hauppauge, NY: Barron's Educational Series Inc. ISBN 0-7641-2095-6.
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Morris (2001), էջեր. 293 & 516.
- ↑ 2,0 2,1 Rice (2002), էջ. 96.
- ↑ Fogle (2009), էջ. 268.
- ↑ Morris (2001), էջ. 516.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 Morris (2001), էջեր. 514–515.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 Alderton (2008), էջ. 108.
- ↑ Rice (2002), էջ. 97.
- ↑ 8,0 8,1 Morris (2001), էջեր. 516–517.
- ↑ Morris (2001), էջ. 700.
- ↑ «Hunderassen | Bolonka franzuska».
- ↑ 11,0 11,1 Alderton (2008), էջ. 114.
- ↑ 12,0 12,1 Morris (2001), էջեր. 531–532.
- ↑ Fogle (2009), էջ. 273.
- ↑ Rice (2002), էջ. 125.
- ↑ 15,0 15,1 15,2 Fogle (2009), էջ. 271.
- ↑ 16,0 16,1 Morris (2001), էջեր. 573–574.
- ↑ Alderton (2008), էջ. 117.
- ↑ 18,0 18,1 18,2 Morris (2001), էջեր. 511–512.
- ↑ 19,0 19,1 19,2 Alderton (2008), էջ. 123.
- ↑ 20,0 20,1 Morris (2001), էջեր. 529–531.
- ↑ Fogle (2009), էջ. 270.