Մանազկերտի ճակատամարտ (1915)

Մանազկերտի ճակատամարտ
Թվական	հուլիսի 23-օգոստոսի 1, 1915
Մասն է	Առաջին համաշխարհային պատերազմ
Վայր	Մանազկերտ
Արդյունք	Ստրատեգիական (ռազմավարական) ոչ-ոքի, Ռուսաստանի տակտիկական (մարտավարական) հաղթանակ
Հակառակորդներ
Օսմանյան կայսրություն	Ռուսական կայսրություն
Հրամանատարներ
Աբդուլքերիմ փաշա	Նիկոլայ Յուդենիչ, Պյոտր Օգանովսկի
Կողմերի ուժեր
40.000	22.000
Ռազմական կորուստներ
6.000 գերի	7.000-10.000 սպանված
Ընդհանուր կորուստներ

Մանազկերտի ճակատամարտ, Կովկասյան ճակատի մարտերից մեկը Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ։ Ռազմական գործողությունների թատերաբեմը Արևմտյան Հայաստանում (ներկայիս Թուրքիայի արևելյան մասում) է եղել։ Չնայած ծանր կորուստներին, որոնք եղել են ինչպես ռուսական, այնպես էլ թուրքական կողմից, ճակատամարտից հետո ռազմական իրավիճակի առումով գրեթե ոչինչ չի փոխվել. Ռուսաստանը ձեռք է բերել տակտիկական մի փոքր առավելություն։

1915 թվականի հուլիսի 10-ին կովկասյան բանակային 4-րդ կորպուսը գեներալ Պ. Օգանովսկու գլխավորությամբ սկսում է հարձակումը Մանազկերտից արևմուտք ընկած բարձունքները գրավելու համար։ Սակայն նրանց դիմագրավում է թուրքական մի քանի դիվիզիա` մոտ 40.000 մարդ, որոնց մասին ի սկզբանե տեղեկություն չկար։ Հուլիսի 16-ին օսմանական բանակը Աբդուլքերիմ փաշայի գլխավորությամբ հակահարձակման է անցնում։ Հակամարտող կողմերից թուրքական կողմի զինվորների քանակը մոտ երեք անգամ գերազանցում էր հակառակորդի ուժերին։ Օգանովսկու ջոկատները ստիպված էին նահանջել Մանազկերտից` կորցնելով զինամթերքով գնացքը։ Հուլիսի 20-ին թուրքերը հետ են վերցնում Մանազկերտը, իսկ հուլիսի 27-ին ռուսական զորքերին դուրս են մղում Մուշից։ Ռուսական հաղորդակցության վատ պայմանների պատճառով Նիկոլայ Յուդենիչը, ով Կովկասյան ռազմաճակատի գլխավոր հրամանատարն էր, չէր իմանում, որ ռուսական բանակը հարաբերական կայունություն է ձեռք բերել ճակատում մինչև հուլիսի 22-ը. Յուդենիչը թուրքերի հարձակման մասին իմացել է միայն հուլիսի 22-ին։

Հասկանալով, որ եթե օսմանցիները շարունակեն հարձակումը, իր բանակը կոչնչանա, Յուդենիչը հրամայում է նահանջել։ Ռուսական զորքերը նահանջում են Մանազկերտից` լքելով Վանի վիլայեթը։

Նահանջից հետո ռուսական զորքերը արագ վերախմբավորվում են և անցնում հակահարձակման, որին մասնակցում էին 22.000 հետևակ և հեծելազոր։ Նահանջի ժամանակ կազակական հեծելագունդը գերի է վերցնում 6.000 թուրք։ Ռուսական կողմի կորուստը կազմում էր 7.000-10.000 մարդ, թուրքական կողմի կորուստն անհայտ է։ Մանազկերտը գրավվում է, սակայն Յուդենիչը ժամանակ չուներ հաջողությունը զարգացնելու։

Հետևանքներ

1915 թվականին Կովկասյան ճակատում համեմատաբար հանգիստ էր։ Ռուսաստանն այն դիտարկում էր որպես երկրորդական ճակատ` նախընտրություն տալով լեհական ճակատին։ Մանազկերտի գրավումը գրեթե ոչինչ չի փոխել ռազմական իրավիճակում, սակայն գերմանական ճակատում շարունակվող կորուստների ֆոնին բարոյական դրական նշանակություն ուներ։

Տես նաև

• Մանազկերտի ճակատամարտ