Հազար կղզու սոուս
 | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | սոուս |
| Ենթատեսակ | համեմունք և Աղցանային ամոքունք |
| Առաջացման երկիր |  ԱՄՆ |
 Thousand Island Dressing Վիքիպահեստում | |
Հազար կղզու սոուս, ամերիկյան աղցանի սոուս է և մայոնեզի վրա հիմնված համեմունք, որը կարող է ներառել ձիթապտղի յուղ, կիտրոնի հյութ, նարնջի հյութ, պապրիկա, Վուստերշիրի սոուս, մանանեխ, քացախ, սերուցք, չիլի սոուս, տոմատի խյուս և կետչուպ կամ Տաբասկո սոուս[1][2]։ Այս սոուսը կարող է օգտագործվել նաև որպես համեմունք, որը կարող է օգտագործվել որպես համեմունք։ Այն սովորաբար պարունակում է նաև մանր կտրատած բաղադրիչներ, որոնք կարող են ներառել թթու վարունգ, սոխ, բուլղարական պղպեղ, կանաչ ձիթապտուղ, պինդ խաշած ձու, մաղադանոս, պիմենտո, կանաչ սոխ, սխտոր կամ թակած ընկույզ (օրինակ՝ ընկույզ կամ շագանակ)[3][4][5]։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ըստ Օքսֆորդի «Ամերիքան Ֆուդ ընդ Դրինք» ընկերության հրատարակության, սոուսի անվանումը ծագել է Հազար կղզիների շրջանից, որը գտնվում է Սուրբ Լոուրենս գետի վերին հոսանքում՝ Միացյալ Նահանգների և Կանադայի միջև[6]։ Այս տարածաշրջանում ծագման ընդհանուր վարկածներից մեկն ասում է, որ ձկնորսության ժամանակ ուղեկցող կինը՝ Սոֆիա Լալոնդը, ամուսնու՝ Ջորջի հետ, ափին ընթրիքի համար համեմունք է պատրաստել[7]։ Դերասանուհի Մեյ Իրվինը այն վայելելուց հետո խնդրել էր բաղադրատոմսը[8]։ Իրվինն իր հերթին այն տվել էր մեկ ուրիշին։ Պատմության մեկ այլ վարկածի համաձայն՝ Հազար կղզիների հովեկ Ջորջ Բոլդտը, ով կառուցել է Բոլդտի ամրոցը 1900-1904 թվականներին և եղել է Վալդորֆ Աստորիա հյուրանոցի սեփականատերը,1894 թվականին հյուրանոցի գլխավոր խոհարար Օսկար Չիրկիին հանձնարարել է սոուսը ներառել ճաշացանկում, այն բանից հետո, երբ նա մոռացել էր համեմել աղցանները և իմպրովիզներ էր արել այն բաղադրիչներով, որոնք այդ պահին եղել են ձեռքի տակ[7][9]։ Ըստ Ազգային աշխարհագրական կազմակերպության 1959 թվականի հոդվածի՝ «Հազար կղզիներ համեմունքը, ըստ տեղեկությունների, ստեղծվել է Բոլդտի շեֆ-խոհարարի կողմից»[10]։ Չնայած պնդումներին, որ նա ներգրավված է եղել Վալդորֆում աղցանի սոուսի մեջ, Չիրկին այդ ժամանակ լույս ընծայածած իր խոհարարական գրքում չի նշել այդ մասին[11]։
Երբ 2010 թվականին Վիսկոնսինի համալսարանի սոցիոլոգ Մայքլ Բելը և նրա ասպիրանտները փորձեցին պարզել Հազար կղզիների սոուսի ծագումը, նրանք պարզեցին, որ այն տարբերվում է Հազար կղզիների տարածաշրջանի տարբեր գյուղերի և կղզիների պատմությունից[7]։ Նրանք հայտնաբերեցին ծագման երրորդ պատմության առկայությունը, որում բնօրինակ բաղադրատոմսը հիմնված էր ֆրանսիական սոուսի վրա, ինչը հաստատվում է Ֆեննի Ֆերմերի խոհարարական գրքի 11-րդ հրատարակությունում (1965) հրապարակված բաղադրատոմսով[7]։ Բոլոր պնդումները, ըստ երևույթին, հիմնված էին բանավոր ավանդույթների վրա, որոնք չեն ապահովվում գրավոր ապացույցներով[7][12][13]։
Ըստ «Ֆուդ ընդ Վայն» ամսագրի՝ սոուսը 19-րդ դարի վերջին ավանդական սոուս էր Հազար կղզիների շրջանում։ Հարուստները, ովքեր այցելում էին տարածաշրջան, տեղական սոուսով շշեր էին բերում Նյու Յորք, օրինակ՝ Նյու Յորք նահանգի Քլեյթոն քաղաքում հայտնաբերված տարբերակներից մեկը, որը կոչվում է Սոֆիայի սոուս, հայտնաբերվել է տեղական Հերալդ հյուրանոցում, որը ղեկավարում է հյուրանոցի տիրուհի Սոֆիա Լելոնդը[14]։
Որոշ խոհարարական գրքերի գրողները պնդում են, որ Չիկագոյի Բլեքսթոուն հյուրանոցի շեֆ-խոհարար Թեո Ռումսը նույն ժամանակահատվածում է հորինել այդ սոուսը[12][15][16]։ Ֆուդ Թայմլայնի խոհարարական պատմաբանները նշում են, որ Հազար կղզիների սոուսի ամենավաղ տպագիր հիշատակումը սկսվում է 1912 թվականից, և սոուսի այլ բաղադրատոմսերն ավելի ուշ են հայտնվել ԱՄՆ-ում[17]։
Կիրառում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հազար կղզիների սոուսը լայնորեն օգտագործվում է Միացյալ Նահանգների արագ սննդի ռեստորաններում և ճաշարաններում, որտեղ այն հաճախ անվանում են «հատուկ սոուս» կամ «գաղտնի սոուս»։ Դրա օրինակն է Ին Էն Աութ բուրգերի սոուսը, որը մատուցվում է բուրգերների և «գաղտնի մենյուի» մի քանի ուտեստների վրա, որը չնայած իր անվանը, դա Հազար կղզիների սուսի տեսակ է[18]։ Հազար կղզու սոուսը հաճախ օգտագործվում է Ռուբեն Սենդվիչներում՝ ռուսական սոուսի փոխարեն[19]։ Մաք Դոնալդսի Բիգ Մաք սոուսը Հազար կղզիների սոուսի տեսակ է[14]։
Նմանատիպ կիրառումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ռոդ Այլենդի սոուսը, որը ներկայացրել է շվեդ ռեստորատոր Թորրի Ուրեթմանը[20][21], նման է Հազար կղզիների սոուսին և շատ տարածված է Շվեդիայում։ Դրա անունը շփոթեցնող է հատկապես օտարերկրացիների համար, և դրա ծագումն անհասկանալի է, քանի որ սոուսը ոչ մի կապ չունի Ռոդ Այլենդի հետ, և այն չի օգտագործվում Շվեդիայից դուրս։
Գերմանիայում նմանատիպ աղցանի սոուսը կոչվում է «ամերիկյան սոուս»[22][23]։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Honberger, Maud Mitchell, ed. (1914). Tried Receipts of Pasadena. էջ 41. OCLC 898435934. (Note: 2 different recipes are offered in this book)
- ↑ Weaver, Louise Bennett; LeCron, Helen Cowles, eds. (1917). Thousand Island Dressing. New York: Britton Publishing Company. էջ 89. OCLC 657073250.
{{cite book}}:|work=ignored (օգնություն) - ↑ Woodland, Mrs. F.B. (1919). Hurlbut, Mrs. William D. (ed.). Stevenson Memorial Cook Book. Chicago: Sarah Hackett Stevenson Memorial Lodging House Association. էջ 75. OCLC 679915543. (Note: 3 different recipes are offered in this book)
- ↑ Grimes, Etta (1915 թ․ մայիս). «Home Economics: Some choice recipes». The Oregon Countryman. էջ 325. OCLC 42327071.
- ↑ Hirtzler, Victor (1919). Thousand Island dressing, for salads. Chicago: The Hotel Monthly Press, John Willy, Inc. էջ 335. OCLC 682274960.
{{cite book}}:|work=ignored (օգնություն) - ↑ Smith, Andrew F., ed. (2007). The Oxford Companion to American Food and Drink. Oxford University Press US. էջ 514. ISBN 978-0-19-530796-2. OCLC 71833329.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 Stiles, Kaelyn; Altıok, Özlem; Bell, Michael M. (2010 թ․ մարտի 28). «The ghosts of taste: food and the cultural politics of authenticity». Agriculture and Human Values. 28 (2): 225–236. doi:10.1007/s10460-010-9265-y. S2CID 144478103. Վերցված է 2015 թ․ հունվարի 30-ին.
- ↑ McNeese, Tim (2005). The St. Lawrence River. Infobase Publishing. էջ 113. ISBN 978-0-7910-8245-4. OCLC 56591404.
- ↑ «Thousand Island Dressing, Enjoyed around the world and... "Made in Clayton!"». Thousand Islands Inn. Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ հունիսի 27-ին. Վերցված է 2015 թ․ հունվարի 29-ին.
- ↑ Brown, Andrew H. (1959 թ․ մարտ). «New St. Lawrence Seaway opens the Great Lakes to the world». National Geographic Magazine. Vol. 115, no. 3. էջ 336. «Today, this dressing is still being served at Oscar's in the Waldorf Astoria Hotel»
- ↑ Tschirky, Oscar (1896). The Cook Book by "Oscar" of the Waldorf. Chicago & New York: The Werner Company.
- ↑ 12,0 12,1 Cazentre, Don (2011 թ․ սեպտեմբերի 3). «Three versions of the origin of Thousand Island dressing». Syracuse Post-Standard.
- ↑ Smith, Susan W. (2013 թ․ սեպտեմբերի 13). «Evidence found for the origin of the Thousand Island Dressing!». Thousand Islands Life.
- ↑ 14,0 14,1 Matt Blitz (2017 թ․ հունիսի 22). «Who Invented Thousand Island Dressing?». Food & Wine.
- ↑ Parsons, Russ (1994 թ․ օգոստոսի 25). «Salad : Unfashionable Dressings: Which Thousand Islands?». Los Angeles Times.
- ↑ «Iceberg Lettuce with Thousand Island Dressing». Saveur. 2007 թ․ մայիսի 7.
- ↑ Olver, Lynne (2015 թ․ հունվարի 3). «Thousand Island dressing». The Food Timeline.
- ↑ López-Alt, J. Kenji (2010 թ․ հուլիսի 23). «The Burger Lab: The Ins-n-Outs of an In-N-Out Double-Double, Animal-Style». Serious Eats. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ սեպտեմբերի 26-ին. Վերցված է 2015 թ․ մարտի 29-ին.
- ↑ DiSpirito, Rocco (2010). Now Eat This! 150 of America's Favorite Comfort Foods, All Under 350 Calories. Random House. էջ 75. ISBN 978-0-345-52090-6. OCLC 851387051.
- ↑ «1900-talets viktigaste matprofil i Sverige» [The most important food profile of the 20th century in Sweden] (շվեդերեն). Sveriges radio. 2015 թ․ հոկտեմբերի 15.
- ↑ Larsson, Håkan. «Bästa såserna till skaldjuren och en lättgjord äppelpaj» [The best sauces for the seafood and an easy-to-make apple pie] (շվեդերեն). Sveriges television. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ ապրիլի 5-ին.
- ↑ Kochbuch, Marions. «American Dressing». Marions Kochbuch. Folkert Knieper. Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ հոկտեմբերի 5-ին. Վերցված է 2018 թ․ օգոստոսի 7-ին.
- ↑ Meena, Ava (2016 թ․ հունվարի 29). «American Food According to Germany». My Meena Life. Վերցված է 2018 թ․ օգոստոսի 7-ին.