Jump to content

ՀԽՍՀ զինանշան

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Հայկական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետության զինանշան
Մանրամասնություններ
Հաստատվածփետրվարի 2, 1922
Զինանշանի հեղինակՄարտիրոս Սարյան, Հակոբ Կոջոյան

ՀԽՍՀ զինանշան, Հայկական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետության պետական խորհրդանիշ։ Հիմնվել է ԽՍՀՄ պետական զինանշանի վրա։

Նկարագրություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ՀԽՍՀ պետական զինանշանի վրա պատկերված են Մեծ և Փոքր Մասիսները, վերևում՝ հնգաթև աստղի վրա, մուրճն ու մանգաղն են՝ շրջապատված ճառագայթներով։ Լեռան ստորոտին պատկերված է խաղողի թուփ՝ վազերով և տերևներով, աջից և ձախից՝ ցորենի հասկեր։ Զինանշանի շուրջը՝ առանձին դաշտում, հայերեն գրված է «Հայկական Սովետական Սոցիալիստական Հանրապետություն»։ Ներքևում կարմիր ֆոնի վրա հայերեն և ռուսերեն գրված է՝ «Պրոլետարներ բոլոր երկրների, միացե՛ք»։

1922 թվականի փետրվարի 2-ին Հայաստանի խորհուրդների առաջին համագումարի ժամանակ ընդունված Սահմանադրությունը հաստատեց Հայաստանի զինանշանի նկարագրությունը։ Զինանշանի նկարի հեղինակներն են Մարտիրոս Սարյանը և Հակոբ Կոջոյանը։

Գոյություն ունի դիվանագիտական ապոկրիֆ, ըստ որի՝ Թուրքիան իբրև բողոք է հայտնել, թե ինչու է Հայաստանն իր զինանշանի վրա պատկերել այն լեռը, որն իրեն չի պատկանում։ Դրան ի պատասխան՝ արտաքին գործերի կոմիսար Գեորգի Չիչերինը պատասխանել է․ «Իսկ ինչու՞ է Թուրքիայի դրոշի վրա կիսալուսին պատկերված․ չէ՞ որ լուսինը ևս նրան չի պատկանում»[1][2]։

ՀԽՍՀ զինանշանով բարձրաքանդակ Հայաստանի կառավարական առաջին շենքի աշտարակին։

1922 թվականին զինանշանի վրա Հանրապետության անվանումը հայերեն հնչում էր որպես «Հայաստանի Սոցիալիստական Խորհրդային Հանրապետություն»։ 1927 թվականի ապրիլի 3-ին ՀԽՍՀ Խորհուրդների 5-րդ համագումարն ընդունեց Սահմանադրության նոր տարբերակը, ըստ որի՝ անվանափոխվեց «Հայկական ԽՍՀ», և այդ անվան հայերեն հապավումը ներառվեց ՀԽՍՀ զինանշանի մեջ՝ նախկինում գոյություն ունեցող լրիվ անվանման փոխարեն։

1937 թվականի մարտի 23-ին՝ Անդրկովկասի Խորհրդային Ֆեդերատիվ Սոցիալիստական Հանրապետության (ԱԽՖՍՀ) լուծարումից և ՀԽՍՀ-ի՝ ԽՍՀՄ-ի կազմում ընդգրկվելուց հետո, ՀԽՍՀ խորհուրդների իններրորդ արտակարգ համագումարում ընդունվեց նոր Սահմանադրություն։ Զինանշանը որոշ փոխոխությունների ենթարկվեց․ ձիթապտղի ծաղկեպսակը փոխարինվեց հացահատկի հասկերով, նկարից հեռացվեցին ծագող արևի սկավառակը և դրա ճառագայթները, մուրճը և մանգաղը սկսեցին լուսավորել հնգաթև աստղով, զինանշանի շուրջը նշվեց «Հայաստանի Սովետական Սոցիալիստական Հանրապետություն» հայերեն մակագրությունը, իսկ զինանշանի ներքևում՝ «Պրոլետարներ բոլոր երկրների, միացե՛ք» (հայերեն և ռուսերեն)։

1937-1940 թվականներին զինանշանի վրայի գրությունը հայերեն ընթերցվում էր որպես «Հայկական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն»։ 1940 թվականին հայերեն «սովետական» և «հանրապետություն» հասկացությունները փոխվեցին։ Հանրապետության անվան նոր տարբերակը հնչում էր որպես «Հայկական Սովետական Սոցիալիստական Հանրապետություն»։ 1966 թվականից «հանրապետություն» բառը կրկին թարգմանվեց հին ձևով և մինչև ՀԽՍՀ-ի գոյության վերջը և նաև Հայաստանի Հանրապետության սկզբնական շրջանում զինանշանի վրա գրված էր «Հայկական Սովետական Սոցիալիստական Հանրապետություն»։

Հայկական ԽՍՀ Սահմանադրության 120-րդ հոդվածը հանրապետության զինանշանն այսպես է նկարագրել․

Հայկական Սովետական Սոցիալիստական Հանրապետության պետական զինանշանի վրա պատկերված են Մեծ և Փոքր Արարատները, վերևում՝ հնգաթև աստղի վրա, մուրճն ու մանգաղն են՝ շրջապատված ճառագայթներով։ Լեռան ստորոտին պատկերված է խաղողի թուփ՝ վազերով և տերևներով, աջից և ձախից՝ ցորենի հասկեր։ Զինանշանի շուրջը՝ առանձին դաշտում, հայերեն գրված է «Հայկական Սովետական Սոցիալիստական Հանրապետություն»։ Ներքևում կարմիր ֆոնի վրա հայերեն և ռուսերեն գրված է՝ «Պրոլետարներ բոլոր երկրների, միացե՛ք»։

1977 թվականի Սահմանադրության մեջ հստակեցվեց, որ զինանշանի վրայի ճառագայթներն արևի ճառագայթներ են։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Державні герби і прапори СРСР та союзних Раянських Соціалістичних республік: Комплект плакатів / Автор-упорядник В. І. Стадник, ред. Н. Г. Несин, худ. ред. Ю. Г. Їжакевич, тех. ред. С. М. Скуратова, кор. Н. М. Сидорова: Політвидав України, 1982.(ուկր.)
  • Юный художник, 1983, № 4, с. 15.