Կոսովո-Եվրոպական միություն հարաբերություններ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Կոսովո-Եվրամիություն հարաբերություններ
Կոսովո և Եվրամիություն

Կոսովո
Եվրամիություն

Եվրամիության և Կոսովոյի միջև հարաբերությունները սկսվել են 2008 թվականին, երբ Կոսովոյի Հանրապետությունը հռչակել է իր անկախությունը։ Կարևոր հարցերից մեկը, որն առկա է այդ հարաբերությունների ընթացիկ օրակարգում, տվյալ երկրի անդամակցությունն է Եվրոպական ինտեգրացիոն սխեմաներին, քանի որ Կոսովոն ճանաչվել է ԵՄ-ին անդամակցելու պոտենցիալ թեկնածու[1]։

ԵՄ-ի և Կոսովոյի միջև Ասոցացման համաձայնագիրը ստորագրվել է 2016 թվականի փետրվարի 26-ին, իսկ նույն թվականի ապրիլի 1-ին օրինական կերպով ուժի մեջ է մտել[2]։

2018 թվականի փետրվարի 6-ին Եվրահանձնաժողովը հրապարակել է ծրագիր[3], որն ընդգրկել է Արևմտյան Բալկանյան վեց երկրներ՝ Ալբանիան, Բոսնիա և Հերցեգովինան, Կոսովոն, Չեռնոգորիան, Հյուսիսային Մակեդոնիան և Սերբիան։ Ծրագիրը նախատեսում է, որ այդ բոլոր վեց երկրները մինչև 2025 թվականը կարող են Եվրամիության անդամ դառնալ[4]։

Ճանաչում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2013 թվականին ԵՄ 28 անդամներից 23-ը ճանաչել են Կոսովոյի անկախությունը։ Կոսովոյի անկախությունը չեն ճանաչել Իսպանիան, Սլովակիան, Կիպրոսը, Ռումինիան և Հունաստանը։ Արդյունքում Եվրոպական խորհրդարանը 2010 թվականի հուլիսի 8-ին բանաձև է ընդունել, միավորման բոլոր անդամներին կոչ է արել ճանաչել Կոսովոյի անկախությունը[5]։ Սերբիայից 2010 թվականի հոկտեմբերին Եվրախորհրդարանի ներկայացուցիչը հայտարարել է, որ Կոսովոյի չճանաչումը ԵՄ որոշ անդամների կողմից խոչընդոտ չի լինի Կոսովոյի՝ Շենգենյան գոտուն միանալու համար[6]։

ԵՄ պաշտոնատարություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կոսովոյում իրավունքի գերակայության եվրոպական միության (EULEX) առաքելությունը գործում է ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի 1244 բանաձևի հիման վրա, որը 1999 թվականին Կոսովոյում միջազգային կառավարում է մտցրել[7], սակայն Ռուսաստանն արգելափակել է Կոսովոյի վերաբերյալ ՄԱԿ-ի լիազորությունների փոխանցումը ԵՄ առաքելությանը[8][9]։ Սերբիան նման առաքելության անցկացումը դիտարկում է նաև որպես Կոսովոյի անկախության ճանաչում[10]։

Առաքելությունը, որի թվաքանակը 1800-ից մինչև 1900 մարդ է, Եվրոպական խորհրդի կողմից հաստատվել է 2007 թվականի դեկտեմբերի 14-ին, սակայն ավելի ուշ ավելացել է մինչև 2 հազար մարդ[11]։ Առաքելությունը բաղկացած է ոստիկաններից, դատախազներից և դատավորներից, այդպիսով կենտրոնանալով իրավունքի գերակայության և ժողովրդավարական չափանիշների վրա։ Այդ առաքելության չափը նշանակում է, որ Կոսովոյում ԵՄ-ի կառավարության ծառայողների առավելագույն քանակն է գտնվում Բրյուսելից հետո[12]։

ԵՄ-ն նաև Կոսովոյում միջազգային քաղաքացիական ներկայացուցիչ է նշանակել (որին նաև անվանում են ԵՄ հատուկ ներկայացուցիչ)։ Կոսովոյում ԵՄ-ի ազդեցության աստիճանը որոշ մարդկանց ստիպել է Կոսովոն անվանել պրոտեկտորատ[13]։

Հնարավոր թեկնածու[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սերբիայից Կոսովոյի անկախության հռչակումը տեղի է ունեցել 2008 թվականի փետրվարի 17-ին Կոսովոյի Վեհաժողովի անդամների քվեարկության արդյունքում[14][15]։

2009 թվականի հոկտեմբերին Եվրահանձնաժողովը ԵՄ-ին անդամակցելու թեկնածուների և պոտենցիալ թեկնածուների առաջընթացի մասին իր ամենամյա զեկույցում նշել էր, որ Կոսովոյի Հանրապետությունը բախվել է մեծ խնդիրների, ներառյալ իրավունքի գերակայության ապահովումը, կոռուպցիայի և կազմակերպված հանցավորության դեմ պայքարը, վարչական ներուժի ուժեղացումը, սերբ բնակչության և այլ ազգային փոքրամասնությունների պաշտպանությունը[16][17]։

ԵՄ-ին անդամակցելու շուրջ բանակցությունները կարող են սկսվել այն բանից հետո, երբ Կոսովոն հայտ ներկայացնի և դառնա ԵՄ-ին անդամակցելու պաշտոնական թեկնածու։ Կոսովոյի արտաքին գործերի նախարար Էնվեր Հոջայը Եվրամիությանը առաջարկել է նաև միաժամանակ Սերբիայի և Կոսովոյի կազմում ընդգրկել, քանի որ եթե Սերբիան առաջինը ընդունվի, ապա կարող են վետո դնել Կոսովոյի անդամակցության վրա[18]։

2014 թվականի մայիսին Էնվեր Հոջայը հայտարարել էր, որ Կոսովոն նպատակ է դրել անդամակցել ԵՄ-ին 10 տարվա ընթացքում[19]։ 2018 թվականի մայիսին Բուլղարիայում, որն այդ ժամանակ նախագահում էր ԵՄ-ի խորհուրդը, տեղի ունեցավ արևմտա-բալկանյան երկրների հարցերով գագաթաժողովը, որը նպատակ ուներ հեշտացնել վեց երկրների միացումը, ներառյալ անվտանգության և տարածաշրջանային փոխկապակցման ոլորտում տարածաշրջանային համագործակցության ամրապնդումը[20]։ Հատկանշական է, որ գագաթնաժողովում խոսքը գնում էր հենց գործընկերների, այլ ոչ թե պետության մասին, քանի որ Կոսովոն մասամբ ճանաչված պետություն է[21][22]։

Ասոցացման և կայունացման համաձայնագիր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մինչև ԵՄ-ին ամբողջական անդամակցության հայտ ներկայացնելը Կոսովոն ձգտում էր ԵՄ-ի հետ ստորագրել կայունացման և ասոցացման համաձայնագիր, որով սահմանվում են ԵՄ-ին անդամակցելու երկու կողմերի իրավունքներն ու պարտականությունները[23]։ 2012 թվականի մարտին Եվրահանձնաժողովը սկսել է համաձայնագրի հեռանկարների տեխնիկատնտեսական հիմնավորման ուսումնասիրությունները[24][25]։ 2012 թվականի հոկտեմբերի 10-ին դրա արդյունքները հրապարակվեցին. հետազոտությունը պարզել է, որ իրավաբանական խոչընդոտներ չկան, քանի որ նման գործարքի համար լիակատար ինքնիշխանություն չի պահանջվում, և խորհուրդ է տվել բանակցություններ սկսել, հենց որ Կոսովոն հետագա առաջընթացի հասնի չորս ոլորտներում՝ իրավունքի գերակայության, պետական կառավարման, ազգային փոքրամասնությունների պաշտպանության և առևտուր[26]։

2013 թվականի բրյուսելյան համաձայնագրեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2013 թվականի ապրիլի 19-ին Կոսովոյի և Սերբիայի կառավարությունները համաձայնագիր կնքեցին[27], որը կարևորագույն քայլ էր ճանաչվել հարաբերությունների կարգավորման և երկու երկրներին եվրոպական ինտեգրացման ուղղությամբ առաջ մղելու համար[28]։ Համաձայնագիրը վավերացվել է նույն թվականի հունիսի 28-ին Կոսովոյի վեհաժողովի կողմից[29]։

Համաձայնագրի ձեռքբերումից մի քանի օր անց Եվրահանձնաժողովը խորհուրդ է տվել թույլատրել բանակցություններ սկսել ԵՄ-ի և Կոսովոյի միջև ասոցացման համաձայնագրի և հարաբերությունների կայունացման շուրջ[30], ինչպես նաև բանակցություններ սկսել Սերբիայի հետ անդամակցության շուրջ[31]։ 2013 թվականի հունիսի 28-ին Եվրոպական խորհուրդը հավանություն տվեց ինչպես Կոսովոյի, այնպես էլ Սերբիայի հետ բանակցությունների վերաբերյալ ԵՄ Խորհրդի եզրակացություններին[32][33]։

Բանակցությունները պաշտոնապես սկսվել են 2013 թվականի հոկտեմբերի 28-ին[34] և ավարտվել 2014 թվականի մայիսի 2-ին[35]։ Համաձայնագիրը վավերացվել է 2014 թվականի հուլիսի 25-ին, պայմանագիրը ստորագրվել է 2015 թվականի հոկտեմբերի 27-ին[36]։

Եվրոյի միակողմանի ներդրում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պարզ չէ, որ եվրոյի միակողմանի օգտագործումը կազդի ԵՄ-ի հետ հետագա ինտեգրման Կոսովոյի ձգտման վրա, պետություններից պահանջում է կատարել մի քանի Մաաստրիխտսյան չափանիշներ, նախքան նրանք կկարողանան անդամակցել եվրոգոտուն։ Չեռնոգորիան, ինչպես և Կոսովոն, նույնպես միակողմանիորեն ընդունել է եվրոն և այժմ բանակցություններ է վարում ԵՄ-ի հետ անդամակցության շուրջ։ Չեռնոգորիայի անդամակցության դիմումը ներկայացնելու պահից Եվրոպական հանձնաժողովը և ԵԿԲ-ն մի քանի անգամ իրենց դժգոհությունն են հայտնել եվրոյի օգտագործման կապակցությամբ[37]։ ԵՄ-ի հետ կայունացման և Ասոցացման համաձայնագրին կից հայտարարության մեջ ասված է, որ եվրոյի միակողմանի ներմուծումը համատեղելի չի եղել պայմանագրի հետ[38]։ Դիվանագետները ենթադրում են, որ դժվար թե Չեռնոգորիան դուրս բերի եվրոն շրջանառությունից[39]։

Վիզաների ազատականացում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կոսովոն ԵՄ-ին անդամակցելու միակ պոտենցիալ թեկնածուն է, որն առանց վիզայի ռեժիմ չունի Շենգենյան գոտու հետ։ ԵՄ-ն և Կոսովոն վիզային ազատականացման շուրջ երկխոսություն են սկսել 2012 թվականի հունվարի 19-ին[40]։ 2012 թվականի հունիսի 14-ին Կոսովոն ստացել է ԵՄ-ի հետ վիզային ռեժիմի ազատականացման ճանապարհային քարտեզ՝ անհրաժեշտ բարեփոխումների մանրամասնման համար[41][42], և 2016 թվականի մայիսին Եվրահանձնաժողովը Կոսովոյին առաջարկել է առանց վիզայի ռեժիմ սահմանել[43]։ ԵՄ-ն հայտարարել է, որ Կոսովոյի քաղաքացիների համար առանց վիզայի ռեժիմը պայմանավորված է նրանով, որ տվյալ երկրի կառավարությունը հավանություն է տվել Չեռնոգորիայի հետ սահմանի սահմանազատման մասին համաձայնագրին[44], որը Կոսովոյի խորհրդարանի կողմից հաստատվել է 2018 թվականի մարտին[45]։ 2018 թվականի հուլիսի զեկույցում նաև նշվում էր, որ Կոսովոն կատարել է Շենգենյան գոտու հետ անայցագիր ռեժիմի բոլոր պահանջները[46]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ «Kosovo – European Commission». Ec.europa.eu. Վերցված է 2017 թ․ հունվարի 13-ին.
  2. ↑ «Information relating to the entry into force of the Stabilisation and Association Agreement between the European Union and the European Atomic Energy Community, of the one part, and Kosovo (*), of the other part». EUR-Lex. 24 березня 2016. Վերցված է 2016 թ․ մարտի 24-ին.
  3. ↑ «Strategy for the Western Balkans». European Commission. 6 лютого 2018. Վերցված է 2018 թ․ մայիսի 18-ին.
  4. ↑ Ольга Демидова (2 февраля 2018). «ЕС намерен принять шесть балканских стран до 2025 года». dw.com (ռուսերեն). Deutsche Welle. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 13-ին.
  5. ↑ «Archived copy». Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ հուլիսի 12-ին. Վերցված է 10 липня 2010-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ արխիվը պատճենվել է որպես վերնագիր (link)
  6. ↑ «Fajon: Kosovo must become visa-free (SETimes.com)». 30 жовтня 2010. Վերցված է 2010 թ․ հոկտեմբերի 31-ին.
  7. ↑ Vucheva, Elitsa and Renata Goldirova (14 December 2007) EU agrees on Kosovo mission, EU Observer
  8. ↑ «A June tide». Economist. 19 червня 2008. Վերցված է 2010 թ․ ապրիլի 28-ին.
  9. ↑ «Divided rule». Economist. 29 травня 2008. Վերցված է 2010 թ․ ապրիլի 28-ին.
  10. ↑ Vucheva, Elitsa (17 December 2007) EU Kosovo mission 'unacceptable' for Serbia, EU Observer
  11. ↑ «Serbia, Russia fury as Kosovo independence draws near | EU – European Information on Enlargement & Neighbours». EurActiv.com. 15 лютого 2008. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հունիսի 9-ին. Վերցված է 2010 թ․ ապրիլի 28-ին.
  12. ↑ de Kuijer, Pim (18 February 2008) [Comment] The 28th member state, EU Observer
  13. ↑ Tim Judah. «Kosovo: the era of the EU protectorate dawns» (PDF). Iss.europa.eu. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2012 թ․ մարտի 28-ին. Վերցված է 2017 թ․ հունվարի 13-ին.
  14. ↑ «Europe | Kosovo MPs proclaim independence». BBC News. 17 лютого 2008. Վերցված է 2017 թ․ հունվարի 13-ին.
  15. ↑ «Kosovo: The world's newest state». The Economist. 23 лютого 2008. Վերցված է 2012 թ․ սեպտեմբերի 24-ին.
  16. ↑ «The EU Enlargement Process: A Year of Progress in the Western Balkans and Turkey», Europa.eu, 14 жовтня 2009
  17. ↑ «Kosovo under UNSCR 1244/99 2009 Progress report» (PDF). Europa.eu. 14 жовтня 2009. Վերցված է 2011 թ․ հունվարի 7-ին.
  18. ↑ «Hoxhaj: 2013, vit i suksesshëm i politikës së jashtme». Міністерство закордонних справ Косово. 20 листопада 2013. Վերցված է 2013 թ․ նոյեմբերի 24-ին.
  19. ↑ «Hoxhaj në Prizren, vendimi për vizat merret pas zgjedhjeve për institucionet e BE-së (Video)». Міністр іноземних справ Косово. 2014 թ․ մայիսի 17. Վերցված է 2014 թ․ մայիսի 18-ին.
  20. ↑ «EU-Western Balkans summit in Sofia». Council of Europe. 17 травня 2018. Վերցված է 2018 թ․ մայիսի 18-ին.
  21. ↑ Martin, Dimitrov (23 квітня 2018). «Balkans Labeled 'Partners' Instead of 'States' for Sofia Summit». Balkan Insight. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 18-ին.
  22. ↑ «Speech by High Representative/Vice-President Federica Mogherini at the European Parliament Plenary Session on the Western Balkan Strategy». Європейська служба зовнішніх справ. 6 лютого 2018. Վերցված է 2018 թ․ մայիսի 18-ին.
  23. ↑ «New horizon for Kosovo's EU integration». Європейський парламент. 7 лютого 2013. Վերցված է 2013 թ․ օգոստոսի 17-ին.
  24. ↑ Cerni, Boris; Greicevci, Bekim (2012 թ․ մարտի 27). «EU Studies Kosovar Bid to Win Stabilization, Association Accord». Bloomberg. Վերցված է 2013 թ․ օգոստոսի 17-ին.
  25. ↑ Bytyci, Fatos (27 березня 2012). «EU to set Kosovo on long road to membership». Reuters. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ սեպտեմբերի 24-ին. Վերցված է 2013 թ․ օգոստոսի 17-ին.
  26. ↑ «Feasibility Study for a Stabilisation and Association Agreement between the European Union and Kosovo» (PDF). European Commission. 10 жовтня 2012. Վերցված է 2012 թ․ հոկտեմբերի 24-ին.
  27. ↑ «Unofficial text of proposed Kosovo agreement». B92. 19 квітня 2013. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ սեպտեմբերի 27-ին. Վերցված է 2013 թ․ օգոստոսի 17-ին.
  28. ↑ «Serbia and Kosovo reach EU-brokered landmark accord». BBC. 19 квітня 2013. Վերցված է 2013 թ․ ապրիլի 19-ին.
  29. ↑ Edona Peci (3 травня 2013). «Kosovo MPs Defy Protests to Ratify Serbia Deal». Balkan Insight. Վերցված է 2017 թ․ հունվարի 13-ին.
  30. ↑ «Recommendation for a COUNCIL DECISION authorising the opening of negotiations on a Stabilisation and Association Agreement between the European Union and Kosovo» (PDF). Європейська комісія. 22 квітня 2013. Վերցված է 2013 թ․ օգոստոսի 17-ին.
  31. ↑ Pawlak, Justyna (22 квітня 2013). «EU Commission recommends start of Serbia membership talks». Reuters. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ սեպտեմբերի 24-ին. Վերցված է 2013 թ․ հունիսի 20-ին.
  32. ↑ «Press Release – 3251st Council meeting» (PDF). Рада Європейського Союзу. 25 червня 2013. Վերցված է 2013 թ․ օգոստոսի 17-ին.
  33. ↑ «European Council 27/28 June 2013 Conclusions» (PDF). Європейська рада. 28 червня 2013. Վերցված է 2013 թ․ օգոստոսի 17-ին.
  34. ↑ «Kosovo Launches Crucial SAA Talks With EU». Balkan Insight. 28 жовтня 2013. Վերցված է 2013 թ․ հոկտեմբերի 28-ին.
  35. ↑ «Stabilisation and Association Agreement negotiations successfully completed». Європейська служба зовнішніх справ. 2 травня 2014. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 5-ին. Վերցված է 2 травня 2014-ին.
  36. ↑ «Stabilisation and Association Agreement between the European Union and Kosovo signed». Європейська комісія. 27 жовтня 2015. Վերցված է 2015 թ․ հոկտեմբերի 27-ին.
  37. ↑ «EU warns Montenegro over Euro». B92. 10 жовтня 2007. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ նոյեմբերի 5-ին. Վերցված է 2011 թ․ սեպտեմբերի 9-ին.
  38. ↑ «Montenegro heading for EU membership». 24 жовтня 2007. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ մայիսի 11-ին. Վերցված է 2013 թ․ փետրվարի 19-ին.
  39. ↑ «EU to question Montenegro's use of euro». 8 жовтня 2007. Վերցված է 2013 թ․ փետրվարի 19-ին.
  40. ↑ «EU launches talks with Kosovo on visa free regime». EUBusiness. 19 січня 2012. Վերցված է 2013 թ․ օգոստոսի 17-ին.
  41. ↑ «Commission delivers visa roadmap to Kosovo government». Європейська комісія. 14 червня 2012. Վերցված է 2013 թ․ օգոստոսի 17-ին.
  42. ↑ «EU Delivers Visa Road-map To Kosovo». RTTNews. 14 червня 2012. Վերցված է 2013 թ․ օգոստոսի 17-ին.
  43. ↑ «European Commission proposes visa-free travel for the people of Kosovo». European Commission. 4 травня 2016. Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 4-ին.
  44. ↑ «Setback on Kosovo Visas Blamed on Border Deal Delay». 6 липня 2016. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 24-ին.
  45. ↑ «Kosovo minister pledges fulfilling of the last benchmark on visa liberalisation». 22 березня 2018. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ մարտի 31-ին. Վերցված է 2018 թ․ մարտի 30-ին.
  46. ↑ «Visa Liberalisation: Commission confirms Kosovo fulfils all required benchmarks». Європейська комісія. 18 липня 2018. Վերցված է 20 липня 2018-ին.
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Կոսովո-Եվրոպական_միություն_հարաբերություններ&oldid=9523672» էջից