Կյանքը երազ է

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Կյանքը երազ է
իսպ.՝ La vida es sueño
ՀեղինակՊեդրո Կալդերոն դե լա Բարկա
Տեսակգրական ստեղծագործություն
Ժանրպիես
Բնօրինակ լեզուիսպաներեն
Նկարագրում էԼեհաստան
Երկիր Իսպանիա
Առաջնախաղի տարեթիվ1635
Թվային տարբերակprojekt-gutenberg.org/calderon/lebentrm/lebentrm.html
 La vida es sueño Վիքիպահեստում

Կյանքը երազ է (իսպաներեն՝ La vida es sueño [la ˈβiða es ˈsweɲo]), Պեդրո Կալդերոն դե լա Բարկայի իսպանալեզու պիեսն է։ Առաջին անգամ հրատարակվել է 1636 թվականին, երկու տարբեր հրատարակություններով՝ առաջինը Մադրիդում, իսկ երկրորդը՝ Սարագոսայում։ Դոն Վ. Քրյուկշանկը և մի շարք այլ քննադատներ կարծում են, որ պիեսը կարող է թվագրվել 1630 թվականին, այդպիսով Կալդերոնի ամենահայտնի ստեղծագործությունը դարձնելով բավականին վաղ ստեղծագործություն[1]։ Այն փիլիսոփայական այլաբանություն է մարդկային իրավիճակի և կյանքի առեղծվածի վերաբերյալ[2]։ Պիեսը նկարագրվել է որպես «իսպանական ոսկեդարի դրամայի գերագույն օրինակ»[3]։ Պատմությունը կենտրոնանում է գեղարվեստական Սեգիզմունդոյի՝ Լեհաստանի արքայազնի վրա, ով բանտարկվել է աշտարակում իր հոր՝ Բասիլիո թագավորի կողմից՝ հետևելով սարսափելի մարգարեությանը, որ արքայազնը աղետ կբերի երկրին, և մահ՝ թագավորին։ Բազիլիոն կարճ ժամանակով ազատում է Սեգիսմունդոյին, բայց երբ արքայազնը կատաղում է, թագավորը նորից բանտարկում է նրան՝ համոզելով, որ այդ ամենը երազ է։

Պիեսի հիմնական թեմաներն են կամքի ազատության և ճակատագրի հակամարտությունը, ինչպես նաև պատվի վերականգնումը։ Այն մնում է Կալդերոնի ամենահայտնի և ամենաուսումնասիրված գործերից մեկը և The Independent-ում ներառվել է որպես բոլոր ժամանակների 40 լավագույն պիեսներից մեկը[4]։ Պիեսում շոշափվող այլ թեմաներն են երազանքներն ընդդեմ իրականության և հոր և որդու միջև հակամարտությունը։ Պիեսը հարմարեցվել է այլ բեմական ստեղծագործությունների,ֆիլմի և վեպի։

Պատմական համատեքստ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Իսպանացի դրամատուրգ Լոպե դե Վեգայի կատակերգության վերնագիր

Կաթոլիկ Իսպանիան 16-րդ դարի ամենահզոր եվրոպական երկիրն էր[5]։ Իսպանական անպարտելի արմադան պարտություն կրեց Անգլիայից 1588 թվականին, երբ Իսպանիան փորձեց պաշտպանել Աֆրիկայի հյուսիսային ափը Օսմանյան կայսրության ընդարձակումից[6], ինչպես նաև ոսկին և արծաթը, որը Իսպանիան խլել էր Նոր աշխարհում նրա ունեցվածքից․ դրանք բավարար չէին հետագա տասնամյակների ծանր ռազմական ծախսերը հոգալու համար։ Այն ժամանակ, երբ Կալդերոնը գրում էր «Կյանքը երազի է», Իսպանիայի իշխանությունը արագորեն թուլանում էր[7][8]։

Կալդերոնի դարաշրջանը նույնպես նշանավորվեց Իսպանիայում խորը կրոնական համոզմունքներով[9]։ Կաթոլիկ եկեղեցին այնքան նպաստեց իսպանական հպարտության և ինքնության զարգացմանը, որ «խոսող քրիստոնյա»-ն դարձել և մնում է իսպաներեն խոսելու հոմանիշը[10]։

Մեկ այլ հոսանք, որը ներթափանցեց իսպանական մտածողության մեջ, դա այն գաղափարից հեռացումն էր, որ թագավորական իշխանությունը կախված է Աստծո կամքից, ինչպես նշվում է Մաքիավելիի «Տիրակալը» աշխատության մեջ (1532 թ.): Ֆրանցիսկո Սուարեսի «Հավատքի պաշտպանության մասին» տրակտատում (De defensio fidei, 1613) նշվում էր, որ քաղաքական իշխանությունը ժողովրդի ձեռքում է և թագավորների աստվածային իրավունքները մերժված են[11], իսկ Խուան Մարիանայի «Թագավորների և թագավորության մասին» (1599) ավելի հեռուն գնաց՝ նշելով, որ ժողովուրդն իրավունք ունի սպանել բռնակալ թագավորներին[12][Հղում աղբյուրներին]։

Այս իրադարձությունների ֆոնին 16-րդ և 17-րդ դարերում Իսպանիան ապրեց մշակութային ծաղկում, որը կոչվում էր իսպանական ոսկե դար[13][14]։ Այս ժամանակաշրջանում են ծնվել արվեստի նշանավոր գործեր՝ Միգել դե Սերվանտեսի Դոն Կիխոտը (1605թ.), որը խաղում էր իրականության և ընկալման անորոշ սահմանի վրա[15]։ Լոպե դե Վեգան իր «Ֆուենտե Օվեժունա» պիեսում (1619 թ.) պատմում է մի գյուղի մասին, որն ապստամբել է իշխանության դեմ։

Կառուցվածք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գործողություն 1[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

«Կյանքը երազ է» 35-րդ միջազգային դասական թատրոնի փառատոն, Ալմագրո (2012)
Թագավորական պալատը միջնադարյան Լեհաստանում

Ձիերի կողմից լքվելուց հետո Ռոզաուրան, ով հագնվում էր ինչպես տղամարդը, և Կլարինը քայլում են Լեհաստանի լեռներով՝ առանց սննդի և գիշերելու որևէ տեղի։ Նրանք հասնում են աշտարակ, որտեղ Սեգիսմունդոյին գտնում են բանտարկված՝ շղթաներով կապված։ Նա նրանց ասում է, որ իր միակ հանցանքը ծնվելն է։ Կլոտալդոն՝ Սեգիսմունդոյի հին պահակն ու դաստիարակը, գալիս է և հրամայում իր պահակներին զինաթափել և սպանել ներխուժողներին, բայց նա ճանաչում է Ռոզաուրայի սուրը որպես իրենը, որը նա թողել էր Մուսկովիում (մի ծառայության համար, որին նա պարտական էր) տարիներ առաջ իր երեխայի համար։ Կասկածելով, որ Ռոզաուրան իր երեխան է (նա կարծում է, որ նա արու է), նա իր հետ դատարան է տանում Ռոզաուրային և Կլարինին։

Պալատում Աստոլֆոն (Մուսկովիոյի դուքսը) իր զարմուհու՝ Արքայադուստր Էստրելլայի (Սեգիսմունդոյի զարմիկը) հետ քննարկում է իրենց իրավահաջորդության մասին․ քանի որ նրանք լեհ թագավոր Բազիլիոյի եղբոր որդիներն ու զարմուհիներն են, նրանք կլինեն նրա իրավահաջորդները, եթե ամուսնանան միմյանց հետ։ Էստրելային անհանգստացնում է Աստոլֆոյի կրած մեդիալիոնը՝ մեկ այլ կնոջ դիմանկարով։ Բազիլիոն պատտմում է նրանց, որ նա բանտարկել է իր մանկահասակ որդուն՝ Սեգիսմունդոյին, մի մարգարեության պատճառով,համաձայն որի արքայազնը խայտառակություն կբերի Լեհաստանին և կսպանի իր հորը, բայց նա ցանկանում է իր որդուն հնարավորություն տալ ապացուցելու, որ օրակուլը սխալ է։ Եթե նա համարի նրան չար ու անարժան, նա նրան հետ կուղարկի իր խուց՝ տեղ թողնելով Աստոլֆոյի և Էստրելլայի համար՝ դառնալու նոր թագավոր և թագուհի։ Կլոտալդոն ներս է մտնում Ռոզաուրայի հետ և հայտնում Բասիլիոյին, որ ներխուժողները գիտեն Սեգիսմունդոյի մասին։ Նա ներողություն է խնդրում թագավորից, քանի որ գիտի, որ պետք է սպաներ նրանց։ Թագավորն ասում է, որ չպետք է անհանգստանա, քանի որ նրա գաղտնիքն արդեն բացահայտված է։ Ռոզաուրան Կլոտալդոյին ասում է, որ ցանկանում է վրեժ լուծել Աստոլֆոյից, բայց չի հայտնում, թե ինչու։ Կլոտալդոն չի ցանկանում բացահայտել, որ կարծում է,թե Ռոզաուրայի հայրն է։

Գործողություն 2[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կլոտալդոն Սեգիսմունդոյին տալիս է հանգստացնող միջոց, որը «մարդուն քնի մեջ զրկում է բանականությունից և կարողությունից» (109), որը նրան սուզում է մահվան նման քնի մեջ։ Մայրաքաղաք Վարշավայի թագավորական պալատում Կլոտալդոն իմանում է, որ Ռոզաուրան կին է. Կլարինը բացատրում է, որ Ռոզաուրան Էստրելլայի սպասուհին է, բայց նրա անունը Աստրեա է։ Երբ Սեգիզմունդոն արթնանում է և գալիս դատարան, Կլոտալդոն ասում է նրան, որ ինքը Լեհաստանի արքայազնն է և գահի ժառանգորդը։ Նա վրդովվում է,որ Կլոտալդոն այս տարիների ընթացքում իրենիցայդ գաղտնիքը թաքցնում էր։ Դուքս Աստոլֆոն նյարդայնացնում է նրան և կուրանում Էստրելլայի գեղեցկությունից։ Երբ ծառան զգուշացնում է նրան արքայադստեր՝ Աստոլֆոյի հետ նշանադրության մասին, Սեգիսմունդոն կատաղում է այդ լուրերից և ծառային շպրտում պատշգամբից։

Թագավորը բացատրություն է պահանջում որդուց։ Նա փորձում է տալ պատճառներ, սակայն Սեգիսմունդոն հայտարարում է, որ պայքարելու է բոլորի հետ, քանի որ վաղուց զրկված են իր իրավունքները։ Բազիլիոն զգուշացնում է նրան, որ նա պետք է իրեն լավ դրսևորի, այլապես կարող է պարզել,թե ինչի մասին է երազում։ Սեգիզմունդոն ընդհատում է Ռոզաուրայի և Կլարինի խոսակցությունը։ Ռոզաուրան ցանկանում է հեռանալ, բայց Սեգիսմունդոն փորձում է գայթակղել նրան։ Կլոտալդոն փորձում է պաշտպանել իր երեխային, սակայն Սեգիսմունդոն դաշույն է քաշում՝ սպառնալով սպանել նրան։ Մինչ Կլոտալդոն աղաչում է իր կյանքի համար, Աստոլֆոն Սեգիսմունդոյին մենամարտի մարտահրավեր է նետում։ Բայց մինչ մենամարտը սկսելը, թագավորը կրկին քնեցնում է արքայազնին և ուղարկում խուց։

Ասթոլֆոյին կշտամբելուց հետո մեկ այլ կնոջ դիմանկարը իր պարանոցին կրելու համար՝ Էստրելլան պատվիրում է Ռոզաուրային (դեռևս իրեն անվանում է Աստրեա) իրեն բերել այդ մեդալիոնը։ Երբ նա մոտենում է Աստոլֆոյին մեդալիոնի համար, նա ասում է, որ ճանաչել է նրան որպես Ռոզաուրա և հրաժարվում է նրան տալ մեդալիոնը, քանի որ ներսի դիմանկարն իրենն է։ Էստրելլան ներս է մտնում և պահանջում անմիջապես տեսնել այն, սակայն, վախենալով որ իրեն կհայտնաբերեն, Ռոզաուրան ասում է, որ Աստոլֆոյի ձեռքին գտնվող մեդալիոնն իրականում իրենն է, և որ նա թաքցրել է այն, ինչի համար իրեն ուղարկել են։ Էստրելլան կատաղած հեռանում է։ Այդ ընթացքում Կլոտալդոն Կլարինին ուղարկում է բանտ՝ հավատալով, որ Կլարինը գիտի իր գաղտնիքը։

Սեգիսմունդոն քնի մեջ մրմնջում է սպանության և վրեժխնդրության մասին։ Երբ արքայազնը արթնանում է, նա Կլոտալդոյին պատմում է իր «երազի» մասին։ Կլոտալդոն ասում է նրան, որ նույնիսկ երազներում մարդիկ պետք է գործեն բարությամբ և արդարությամբ։ Երբ նա հեռանում է, Սեգիզմունդոն մնում է՝ խոհելու երազանքների և կյանքի մասին։

Գործողություն 3[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ժողովուրդն իմանում է, որ իրենք արքայազն ունեն, և շատերը ապստամբում են՝ նրան դուրս հանելով իր բանտային աշտարակից, չնայած սկզբում նրանք զավեշտական կերպով Կլարինին շփոթում են արքայազնի հետ։ Սեգիսմունդոն գտնում է Կլոտալդոյին, ով վախենում է նրա արձագանքից։ Սեգիզմունդոն ներում է նրան՝ խնդրելով միանալ իր գործին, սակայն Կլոտալդոն մերժում է՝ հավատարմության երդում տալով թագավորին։ Վերադառնալով պալատ՝ բոլորը պատրաստվում են մարտի, և Կլոտալդոն խոսում է Ռոզաուրայի հետ։ Նա խնդրում է նրան խլել Աստոլֆոյի կյանքը, քանի որ նա խլել էր նրա պատիվը մինչ լքելը։ Կլոտալդոն հրաժարվում է՝ հիշեցնելով նրան, որ դուքս Աստոլֆոն այժմ գահաժառանգն է։ Երբ Ռոզաուրան հարցնում է, թե ինչ կլինի իր պատվի հետ, Կլոտալդոն առաջարկում է նրան իր օրերն անցկացնել մենաստանում։ Վհատված Ռոզաուրան փախչում է։

Պատերազմի մոտենալուն պես Սեգիսմունդոն տեսնում է Ռոզաուրային, ով հայտնում է նրան, որ նա այն երիտասարդն է, ով գտել է իրեն բանտում, ինչպես նաև այն կնոջը, որին փորձել է գայթակղել դատարանում։ Նա պատմում է նրան, որ ծնվել է Մուսկովիայում՝ ազնվական կնոջից՝ անարգված ու լքված։ Նա նույն ճակատագրին արժանացավ՝ սիրահարվելով Աստոլֆոյին և նրան պատիվ տալով,իսկ նա թողեց նրան՝ ամուսնանալով Էստրելլայի հետ։ Նա գնաց նրա հետևից մինչև Լեհաստան՝ վրեժ լուծելու համար՝ պարզելով, որ Կլոտալդոն իր հայրն է, բայց նա չի ցանկանում պայքարել իր պատվի համար։ Ռոզաուրան իրեն համեմատում է կին մարտիկներ Աթենայի և Դիանայի հետ։ Նա ցանկանում է միանալ Սեգիզմունդոյի ճակատամարտին և սպանել Աստոլֆոյին կամ մեռնել կռվում։ Սեգիզմունդոն համաձայնվում է։ Մինչ զինվորները ոգևորում են Սեգիսմունդոյի համար, Ռոզաուրան և Կլարինը վերամիավորվում են, և թագավորի զինվորները մոտենում են։

Սեգիզմունդոյի բանակը հաղթում է ճակատամարտում։ Բազիլիոն, Կլոտալդոն և Աստոլֆոն պատրաստվում են փախչել, երբ Կլարինը սպանվում է նրանց աչքի առաջ։ Սեգիսմունդոն գալիս է, և Բասիլիոն առերեսվում է որդուն՝ սպասելով նրա մահվանը, բայց Սեգիզմունդոն խնայում է նրա կյանքը։ Արքայազնի առատաձեռն վերաբերմունքի լույսի ներքո թագավորը Սեգիզմունդոյին հռչակում է իր գահի ժառանգորդ։ Որպես թագավոր՝ Սեգիսմունդոն որոշում է, որ Աստոլֆոն պետք է կատարի իր խոստումը․ նա պիտի ամուսնանա Ռոզաուրայի հետ՝ նրա պատիվը պահպանելու համար։ Սկզբում Աստոլֆոն տատանվում է, քանի որ նա ազնվական ծագում չունի, բայց երբ Կլոտալդոն բացահայտում է, որ իր դուստրն է, Աստոլֆոն համաձայնում է։ Հետո ինքը՝ Սեգիսմունդոն, Էստրելային կնության է տալիս։ Սեգիսմունդոն որոշում է ապրել «Աստված Աստված է» կարգախոսով՝ գիտակցելով, որ քնած, թե արթուն, մարդ պետք է ձգտի դեպի բարին։

Թեմաներ և մոտիվներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կալդերոն

Երազներն ընդդեմ իրականության[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կյանքը որպես երազ հասկացությունը հինավուրց է և հանդիպում է հինդուիզմում և հունական փիլիսոփայության մեջ (հատկապես Հերակլիտուսի և Պլատոնական հայտնի քարանձավի այլաբանության մեջ) և ուղղակիորեն կապված է Դեկարտի երազանքի փաստարկի հետ։ Այն ուսումնասիրվել է գրողներ Լոպե դե Վեգայից մինչև Շեքսպիր[16]։ Պիեսի առանցքային տարրերը կարող են փոխառվել Բարլաամի և Հոսափատի քրիստոնեական լեգենդից, որը բեմ է դուրս բերել Լոպե դե Վեգան։ Այս լեգենդն ինքնին բխում է Սիդհարթա Գաուտամայի վաղ տարիների պատմությունից, որը ցույց է տալիս իրականության՝ որպես պատրանքի հինդու-բուդդայական հայեցակարգը[17]։

Հայր ու որդու կոնֆլիկտ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պիեսի հիմնական հակամարտություններից մեկը թագավորի և արքայազնի առճակատումն է, որը դասական դիցաբանության մեջ համապատասխանում է Ուրանի պայքարին Սատուրնի կամ Սատուրնի պայքարին Յուպիտերի դեմ[18]։ Այս պայքարը տիպիկ բարոկկո կատակերգական պատկերում է՝ հոր կերպարի կողմից ներկայացված արժեքների և որդու կողմից մարմնավորված արժեքների առճակատման պատկերումը[17]։ Ընդդիմություն, որն այս դեպքում կարող է ունենալ կենսագրական տարրեր[19]։

Պատիվ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պատվի թեման կարևոր է Ռոզաուրայի կերպարի համար։ Նա զգում է,որ զրկված է իր պատիվից, և նրա նպատակն այն վերադարձնելն է։ Ռոզաուրան զգում է, որ թե՛ ինքը, թե՛ մայրը նույն ճակատագրին են արժանացել։ Նա խնդրում է Կլոտալդոյին իր պատիվը վերադարձնել, որին ի պատասխան նա առաջարկում է նրան գնալ մենաստան։

Այլ մոտիվներ և թեմաներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Այս դրամայում հայտնաբերված մի շարք ավանդույթներից բխող մոտիվներն ու թեմաներն են լաբիրինթոսը, հրեշը, կամքի ազատությունն ընդդեմ կանխորոշման, չորս տարրերը, սկզբնական մեղքը, հպարտությունը և հիասթափությունը[20][21][22][23]։

Վերլուծություն և մեկնաբանություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիեննայի Բուրգթատրոնի ճակատի մի մասը։ Սեգիզմունդոն և Ռոզաուրան ներկայացված են Կալդերոնի (դե լա Բարսա) ներքևում:

Ռոզաուրայի ենթասյուժե[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ռոզաուրայի ենթասյուժեն նախկինում շատ քննադատության առարկա է դարձել, քանի որ այն կապ չունի ստեղծագործության հետ։ Մարսելինո Մենենդես ի Պելայոն դրա մեջ տեսնում էր տարօրինակ և էկզոտիկ սյուժե, որը նման էր մակաբույծ խաղողի[24]։ Ռոզաուրան նույնպես մերժվել է որպես լքված կնոջը պատկերող կերպար։ Բրիտանական Կալդերոնիստական դպրոցի գալուստով այս վերաբերմունքը փոխվեց։ Ա.Է. Սլոմանը բացատրեց, թե ինչպես են կապված հիմնական և երկրորդական գործողությունները[25]։ Այլ հեղինակներ, ինչպիսիք են Է. Մ. Ուիլսոնը և Ուիլյամ Մ. Ուիթբին, Ռոզաուրային համարում են առանցքային կերպար աշխատության մեջ, քանի որ այն զուգահեռ է Սեգիսմունդոյի գործողություններին և նաև ծառայում է որպես Սեգիզմունդոյի ուղեցույցը, որը նրան տանում է վերջնական դարձի[26][27]։ Ոմանց համար Ռոզաուրան պետք է ուսումնասիրվի որպես արքայազնի կողմից պլատոնական վերելքի մաս։ Մյուսները նրա առաջին տեսքը՝ ընկնելով ձիուց/հիպոգրիֆից, համեմատում են Արիոստոյի «Օռլանդո Ֆուրիուս»-ի սյուժեի հետ, որտեղ Աստոլֆոն (մեր պիեսում Ռոզաուրային խաբած կերպարի անունը) նույնպես հեծնում է հիպոգրիֆը և ականատես է լինում առասպելականի Ոսկեդարի վերադարձի մարգարեությանը։ Ֆրեդերիկ դը Արմասի համար Ռոզաուրան թաքցնում է միֆոլոգիական գաղտնիք, որն արդեն օգտագործել է Արիոստոն։ Երբ նրան դատում են, նա վերցնում է մաքրաբարոյության և արդարության աստվածուհու՝ Աստրեայի անունը։ Աստրեն անմահներից վերջինն էր, ով լքեց երկիրը դարերի անկումով։ Նրա վերադարձը նշանավորում է ոսկե դարի վերադարձը։ Վերածննդի և վաղ ժամանակակից դարաշրջանի շատ գրողներ օգտագործել են Աստրեայի կերպարը՝ իրենց ժամանակների տիրակալներին գովաբանելու համար։ Հնարավոր է, որ Ռոզաուրան (ավրորաների անագրամ, «արշալույսներ») կարող է ներկայացնել ոսկե դարաշրջանի վերադարձը Սեգիզմունդոյի օրոք, կերպար, որը ներկայացնում է Իսպանիայի թագավոր Ֆիլիպ IV-ին[28]։

Սեգիսմունդոյի եզրակացությունները[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

«Կյանքը երազ է», Ալմագրոյի դասական թատրոնի 35-րդ միջազգային փառատոն (Դասական թատրոնի միջազգային փառատոն, 2012 թ.):

Պիեսի ավարտի բազմաթիվ տարբեր մեկնաբանություններ են եղել, որտեղ Սեգիսմունդոն աշտարակում ցմահ բանտարկության է դատապարտում ապստամբ զինվորին, ով ազատել է նրան։ Ոմանք կարծում են, որ այս տեսարանը հեգնական է․ այն հարց է բարձրացնում, թե արդյոք Սեգիսմունդոն իրականում արդար թագավոր կլինի։ Մյուսները նշում էին, որ Կալդերոնը, ով ապրում էր իսպանական միապետության ներքո, չէր կարող անպատիժ թողնել ապստամբ զինվորին, քանի որ դա վիրավորանք կլիներ թագավորական իշխանության համար։

Արժե հաշվի առնել, որ պիեսի ընթացքում Սեգիսմունդոյի կերպարանափոխումը ոչ միայն բարոյական զարթոնք է, այլ նրա սոցիալական դերի գիտակցումը՝ որպես գահաժառանգ, և այդ դերը պահանջում է նրանից վարվել այնպես, ինչպես անում են թագավորները։ Ոմանց համար ապստամբ զինվորի պատիժը նրան դարձնում է մաքիավելիական տիրակալ[29]։ Մյուսները պնդում են, որ թեև այս գործողությունը կարող է անարդար թվալ, այն համահունչ է նրա՝ որպես թագավորի նոր սոցիալական կարգավիճակին։ Դենիել Լ. Հեյփլը հետևում է գրելու երկար ավանդույթին, որտեղ դավաճանությունը կարծես պարգևատրվում է, բայց դավաճանը կամ ապստամբը հետագայում պատժվում է[30]։

Հնարավոր է, որ փոխանակ ենթադրելու, որ հանդիսատեսը կընկալի այս գործողությունը որպես զուտ ճիշտ կամ սխալ, Կալդերոնը միտումնավոր դարձրեց այն ոչ միանշանակ՝ պիեսում ստեղծելով հետաքրքիր լարվածություն, որը խորություն է հաղորդում դրան։

Ներկայացումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Թատրոն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Հոլանդական ադապտացիան՝ Het Leven is maer Droom, կատարվել է Բրյուսելում 1647 թվականին և տպագրվել է Յան Մոմարտի կողմից։
  • Հելեն Էդմունդսոնի «Կյանքը երազ է» ադապտացիան ստեղծվել է Դոնմարի պահեստում 2009 թվականին, որտեղ գլխավոր դերը կատարում է BAFTA մրցանակի դափնեկիր Դոմինիկ Ուեսթը[31]։
  • Ռոզաուրա, 2016 թվականի ադապտացիա՝ Պաուլա Ռոդրիգեսի և Սանդրա Արփայի կողմից, որը կենտրոնանում է Կալդերոնի պիեսի գլխավոր կին կերպարի վրա՝ ցույց տալով, թե ինչպես է նա պայքարում այն ամենի դեմ, ինչ արել է կյանքը իրեն, ինչպես նաև հաստատված կարգի և իր վրա դրված սահմանների դեմ[32][33][34][35]։
  • Կալդերոնի երկու երազանքը ներկայացվել է Magis Theatre Company-ի կողմից 2017 թվականի փետրվարին La Mama Experimental Theatre Club-ում, Ջորջ Դրանս Ս.Ջեյի «Կյանքը երազ է 1635» պիեսի նոր թարգմանությամբ և նույն օրինագծով ներկայացվել է «Կյանքը երազ է» թարգմանությամբ՝ Դրանսի և Ալֆրեդո Գալվանի կողմից։

Օպերա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Life Is a Dream հեղինակ՝ Ջոնաթան Դով (կոմպոզիտոր) և Ալասդեյր Միդլթոն (լիբրետիստ); Ռեժիսոր՝ Գրեհեմ Վիկ։ Պրեմիերան՝ Birmingham Opera Company-ի կողմից, Argyle Works, Birmingham, 2012 թվականի մարտի 21-ին[36]։
  • «Կյանքը երազ է» Լյուիս Սպրատլանի (կոմպոզիտոր) և Ջեյմս Մարանիսի (լիբրետիստ) կողմից, պրեմիերան Սանտա Ֆե օպերայի կողմից 2010 թվականի հուլիսի 24-ին[37][38]։

Այլ հարթակներում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Հանրաճանաչ երգ. Act 2-ի վերջին տողերից մի քանիսը նմուշառված են Martillo Vago-ի «Que es la Vida» Jumpstyle երգում[39]։
  • Ֆիլմ. Ռաուլ Ռուիսի 1987 թվականին նկարահանված «Կյանքը երազ է» ֆիլմը «Կյանքը երազ է» պիեսի մասնակի ադապտացիա է (և տարածվել է այս վերնագրով իր անգլերեն ենթագրերով տարբերակում)[40]։
  • Երգ. Պրոգրեսիվ մետալ խմբի Haken-ի Visions ալբոմի տիտղոսային երգը նմուշ է պլատայի մի հատվածի անգլերեն թարգմանությունից[41]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ Don W. Cruickshank, Don Pedro Calderon. Cambridge: Cambridge University Press, 2009, p.78
  2. ↑ Brockett & Hildy, p.145
  3. ↑ Racz, Gregary (2006), Pedro Calderón de la Barca: Life Is a Dream, Penguin, էջ viii, ISBN 978-0-14-310482-7
  4. ↑ «The 40 best plays to read before you die». The Independent (անգլերեն). 2019 թ․ օգոստոսի 18. Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ հունիսի 14-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունիսի 8-ին.
  5. ↑ Cowans, Jon (ed). Early Modern Spain: A Documentary History, University of Pennsylvania Press (2003), p. 15
  6. ↑ Sara Constantakis, ed. (2006). Drama for students [Volume 23]: presenting analysis, context and criticism on commonly studied dramas (Collection). Detroit. ISBN 978-0-7876-8119-7.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)
  7. ↑ Kidd, Michael (2004). Critical Introduction to Pedro Calderon de la Barca's Life's a Dream. Boulder, Colorado: University Press of Colorado. էջեր 1–15.
  8. ↑ Payne, "Spanish Society and Economics in the Imperial Age" (Ch. 14)
  9. ↑ Kidd, Michael (2004). Critical Introduction to Pedro Calderon de la Barca's Life's a Dream. Boulder, Colorado: University Press of Colorado. էջեր 1–15.
  10. ↑ Kidd, Michael (2004). Critical Introduction to Pedro Calderon de la Barca's Life's a Dream. Boulder, Colorado: University Press of Colorado. էջեր 1–15. This religious fervor permeated the theatre of the time in that a prevalent theme was free will versus predestination.
  11. ↑ Suarez, Francisco (1971). DEFENSA DE LA FE (DEFENSIO FIDEI). Madrid: Instituto de Estudios Politicos de Madrid.
  12. ↑ Mariana, Jaun. On Kings and Kingship (1599)
  13. ↑ Brockett & Hildy, p. 134
  14. ↑ Payne, Stanley G. "The Spanish Empire" (Ch. 13) in A History of Spain and Portugal, vol. 1, The Library of Iberian Resources Online (1973), accessed 7 December 2013
  15. ↑ Constantakis, p.186
  16. ↑ De La Barca, Pedro Calderón. Introduction to "The Wonder-Working Magician" Արխիվացված 10 Հուլիս 2009 Wayback Machine, barca.classicauthors.net. Retrieved 8 November 2013
  17. ↑ 17,0 17,1 Garcia Reidy, Alejandro. «Las posibilidades dramaticas de Barlaam y Josafat: De Lope de Vega a sus epigonos». Universidad de Santiago de Compostela. Վերցված է 2013 թ․ նոյեմբերի 9-ին.
  18. ↑ De Armas, Frederick A. "The Critical Tower", The Prince in the Tower: Perceptions of La vida es sueño, pp. 3–14, Lewisburg: Bucknell University Press, 1993
  19. ↑ Osaura Parker, Alexander A. "The Father-Son Conflict in the Drama of Calderón", Forum for Modern language Studies, 2 (1966), pp. 99–113
  20. ↑ Ambrose, Timothy. "Calderón and Borges: Discovering Infinity in the Labyrinth of Reason", A Star-Crossed Golden Age: Myth and the Spanish Comedia, (ed.) Frederick A. de Armas, pp. 197–218. Lewisburg: Bucknell University press, 1998
  21. ↑ Maurin, Margaret S. "The Monster, the Sepulchre and the Dark: Related Patterns of Imagery in La vida es sueño", Hispanic Review, 35 (1967): 161–78
  22. ↑ Sullivan, Henry W. "The Oedipus Myth: Lacan and Dream Interpretation", The Prince in the Tower: Perceptions of La vida es sueño, pp. 111–117
  23. ↑ Heiple, Daniel L. "Life as Dream and the Philosophy of Disillusionment", The Prince in the Tower: Perceptions of La vida es sueño, pp. 118–131.
  24. ↑ Marcelino Menéndez y Pelayo, Calderón y su teatro. Madrid: A. Perez Dubrull, 1881.
  25. ↑ A. E. Sloman, "The Structure of Calderón's La vida es sueño," in Critical Essays on the Theater of Calderón," ed. Bruce W. Wardropper, 90–100. New York: New York University Press, 1965"
  26. ↑ E. M. Wilson, "On La vida es sueño," in Critical Essays on the Theater of Calderón, 63–89
  27. ↑ William Whitby "Rosarura's Role in the Structure of La vida es sueño," in Critical Essays on the Theater of Calderón, 101–13
  28. ↑ Frederick A. de Armas, The Return of Astraea: An Astral-Imperial Myth in Calderón. Lexington: University of Kentucky Press, 1986.
  29. ↑ H. B. Hall, "Segismundo and the Rebel Soldier," Bulletin of Hispanic Studies 45 (1968): 189–200.
  30. ↑ Daniel L. Heiple, "The Tradition Behind the Punishment of the Rebel Soldier in La vida es sueño," Bulletin of Hispanic Studies 50 (1973): 1–17.
  31. ↑ «Theatre review: Life is a Dream, Donmar Warehouse, London». TheGuardian.com. 2009 թ․ հոկտեմբերի 15.
  32. ↑ «Rosaura – Corral de Comedias». Corraldealcala.com. Վերցված է 2019 թ․ փետրվարի 23-ին.
  33. ↑ «Review of Rosaura by Paula Rodriguez and Sandra Arpa». 2016 թ․ հուլիսի 15. Վերցված է 2019 թ․ փետրվարի 23-ին.
  34. ↑ Billington, Michael (2016 թ․ հուլիսի 5). «Rosaura review – feminists unlock the mystery of Calderón's classic». Theguardian.com. Վերցված է 2019 թ․ փետրվարի 23-ին.
  35. ↑ «paula-rodriguez – ROSAURA». Paula-rodriguezact.com. Վերցված է 2019 թ․ փետրվարի 23-ին.
  36. ↑ «Birmingham Opera Company – Home». Birmingham Opera Company. Վերցված է 2019 թ․ փետրվարի 23-ին.
  37. ↑ «Santa Fe Opera». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ փետրվարի 24-ին. Վերցված է 2019 թ․ փետրվարի 23-ին.
  38. ↑ David Belcher, "What Dreams May Come", Opera News, July 2010, Vol. 75, No. 1
  39. ↑ Que es la Vida – Martillo Vago, YouTube
  40. ↑ «Life Is a Dream (1987)». Վերցված է 2019 թ․ փետրվարի 23-ին – via www.imdb.com. Կաղապար:Unreliable?
  41. ↑ Haken – Visions

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Կյանքը_երազ_է&oldid=9255677» էջից