Կաղամբի ցեց

Կաղամբի ցեց
Կաղամբի ցեց
Դասակարգում
Թագավորություն	Կենդանիներ (Animalia)
Տիպ/Բաժին	Հոդվածոտանիներ (Arthropoda)
Ենթատիպ	Վեցոտանիներ (Hexapoda)
Դաս	Միջատներ (Insecta)
Կարգ	Թիթեռներ (Lepidoptera)
Ընտանիք	Plutellidae
Ցեղ	Plutella
Տեսակ	Կաղամբի ցեց (P. xylostella)
Միջազգային անվանում
Plutella xylostella Linnaeus, 1758

Կաղամբի ցեց^[1]^[2] (լատին․՝ Plutella xylostella), թիթեռների տեսակ մանգաղաթև ցեցերի ընտանիքից, խաչավաճառ բույսերի վնասատու: Ամենամեծ վնասը պատճառում են անտառահողային և տափաստանային տարածքներում։

Նկարագրություն

Թևերի բացվածքը 12–16 մմ է, գույնը` գորշ-շագանակագույնից մինչև մուգ շագանակագույն:Առջևի թևերն ունեն ալիքաձև սպիտակ կամ դեղնավուն շերտագիծ։ Ձուն օվալաձև է, 0,4-0,5 միլիմետր երկարությամբ և 0,2-0,3 միլիմետր լայնությամբ, մակերեսին փոքր կետերով։ Առաջին տարիքի թրթուրը գրեթե առանց պիգմենտացիայի է, գլուխը մուգ շագանակագույն է։ Ավելի մեծ թրթուրների գույնը տատանվում է կանաչից մինչև մուգ շագանակագույն։ Հասուն թրթուրի երկարությունը 7-11 միլիմետր է։ Ձագուկի երկարությունը 7 միլիմետր է, սկզբում գունատ կանաչ, հետո մգանում է։ Այն գտնվում է արծաթափայլ չամրացված կոկոնի մեջ և բավականին ամուր կցված է ենթաշերտին: Կոկոնի երկարությունը՝ 8, լայնությունը՝ 2-2,5

Էկոլոգիա

Հանրահամարները և մասնակի մրջյունները ձմռում են։ Թռիչքը սկսվում է ապրիլին։ Թիթերները Թռչում են հիմնականում մթնշաղին և սնվում են կաղամբի մետաքսով։ Ձվադրումը շարունակվում է 10–20 օր։ Իգերը դնում են 1–4 ձու տերևի ստորին մակերեսին կամ տերևի երկարատևի վրա։ Մոլի զարգացման ամբողջական ցիկլը տևում է 30–35 օր։ Մեկ սերնդի զարգացման ամբողջական ցիկլի համար արդյունավետ ջերմաստիճանների գումարը կազմում է 390–410 °C։ Տարվա ընթացքում զարգանում է 4–5 սերունդներով։ Հաջորդ սերնդի թիթեռների թռիչքը համընկնում է նախորդի հետ և տևում է ապրիլի վերջից մինչև սեպտեմբերի կեսը:Հայտնի է էնտոմոֆագ ցեցերի ավելի քան 40 տեսակ։ Որոշ տարիների ընթացքում նրանք ունակ են ոչնչացնել վնասատուի թրթուրների և ձագերի մինչև 90%-ը։ Հիմնական տեսակներն են Նիտոբիան (Նիտոբիա Ֆենեստրալիս և Նիտոբիա արմիլլատա Բ.), Դիադրոմուս (Դիադրոմուս սուբտիլիքորնիս և Դիադրոմուս ուստուլատուս Հոլմգր), ապանտելես(Ապանտելես Ֆուտլիգինոսիս և Ապանտելես վեստալիս Հալ.). Ձվերում պարազիտացնում են տրիխոգրամմա սեռի տեսակները (Տրիցհօգրամմա)։ Թրթուրներն ու ձագուկները տառապում են սեռի սնկային հիվանդություններից Էնտմոֆտորա (Entomophthora). Էպիզոոտիա, Դրանցով պայմանավորված՝ հայտնվում են երկարատև ժամանակահատվածներից հետո։

Գոյության պայքար

Կան վնասատուների դեմ պայքարի հետևյալ մեթոդները։

Մեխանիկական

Կաղամբի և այլ կաղամբենման մշակույթների մնացորդների հավաքումն ու ոչնչացումը, որտեղ վնասատուն ձմռում է։
Խորը մշակություն։
Սարսափների ոչնչացում, որտեղ զարգանում են առաջին սերնդի գուրգուրները։
Կապանքների տեղադրում։ Մասնավորապես, այս ճիճուները շարժվում են երեկոյան կամ գիշերային ժամերին, սակայն շատ լավ արձագանքում են լույսին։ Կարող եք նկատել, որ դրանք փետուր են անում լամպերի տակ։ Դա օգտագործում են այգեգործները։ Կապանքը սովորական սեղանի լույս է, որի լույսը ուղղված է ուղղահայաց ցածն՝ սպիտակ ափսեի վրա, որի մեջ լցված է բուսական յուղ։ Լամպի ծածկույթի և ափսեի միջև հեռավորությունը մոտ 10-15 սմ է։ Բաբոչկները թռչում են լույսի վրա և ընկնում են յուղի մեջ, որտեղ դուրս գալ չեն կարող։ Կապանքը տեղադրվում է նախշերի վրա կամ դրանց միջև։ Մի գիշերվա ընթացքում հնարավոր է բռնել մինչև 100 (իսկometimes ավելի շատ) այս վնասատուի անհատներ։

Քիմիական

Պիրետրոիդների և դիամիդների քիմիական դասերի պատրաստուկները օգտագործվում են, երբ ծղրիդների վարակման աստիճանը հասնում է մոտ 10 % բույսերից։

Կենսաբանական

Պատահող միջոցառումն է բակտերիալ պատրաստուկների՝ միջատասպանների (լեպիդոցիդ, դենդրոբացիլին, բիտոքսիբացիլին, դիպել, բակտոսպեին) օգտագործումը։ Կաղամբի տերևային ռոզետկա փուլում վնասատուների շեմային մակարդակները կազմում են 3–6 գուրգուր մեկ բույսի համար, երբ 15–20% բույսեր են ներգրավված։ Գլուխ ձևավորման փուլում՝ 2–4 գուրգուր մեկ բույսի համար, երբ 15–25% բույսեր են ներգրավված, և 3–5 գուրգուր մեկ բույսի համար, երբ 15–25% բույսեր են ներգրավված փխրուն գլուխ ձևավորման փուլում։

Հակակշիռ հոտերի ազդեցություն (ցիտրուսներ, սպիտակ Vinegar, լավանդա, տնային օճառ, ծխախոտ):
Օճառի և մոխրի լուծույթ:
Ցիտրուսային կամ թրթուրի թուրմ:

Ծանոթագրություններ

↑ Белошапкин С. П. и др. Словарь-справочник энтомолога. — М.: Нива России, 1992. — С. 157—158. — 334 с. — ISBN 5-260-00498-1
↑ Загуляев А. К. Семейство Plutellidae — Серпокрылые моли // Насекомые и клещи — вредители сельскохозяйственных культур Т. 3. Чешуекрылые. Часть 1. — СПб: Наука, 1994. — С. 259—260. — 316 с.

Արտաքին հղումներ

Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Կաղամբի ցեց» հոդվածին։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Կաղամբի ցեց» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատված վերցված է «Գյուղատնտեսական հանրագիտարանից», որի նյութերը թողարկված են՝ Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում-Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։

[:4-1] Белошапкин С. П. и др. Словарь-справочник энтомолога. — М.: Нива России, 1992. — С. 157—158. — 334 с. — ISBN 5-260-00498-1

[:1-2] Загуляев А. К. Семейство Plutellidae — Серпокрылые моли // Насекомые и клещи — вредители сельскохозяйственных культур Т. 3. Чешуекрылые. Часть 1. — СПб: Наука, 1994. — С. 259—260. — 316 с.

[1]

[2]