Խտրականություն աուտիզմ ունեցող անձանց նկատմամբ
Աուտիստների նկատմամբ խտրականությունը այն խտրականությունը, հալածանքը և ճնշումն է, որին ենթարկվում են աուտիստիկ մարդիկ։ Աուտիստ մարդկանց նկատմամբ խտրականությունը աբլեիզմի ձև է[1]։
Տարածվածություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]2019-ին հրապարակված հետազոտությունը օգտագործել է ավելի քան 8000 երեխաների տվյալներ Լոնդոնի համալսարանի Հազարամյակի կոհորտային ուսումնասիրությունից, որը հետևում է մոտ 19,000 մարդկանց կյանքին, որոնք ծնվել են Միացյալ Թագավորությունում՝ սկսած 2000 թ։ Ընտրված երեխաներից 231-ը աուտիստ էին։ «Autism and Developmental Disorders» ամսագրի ուսումնասիրությունը ցույց է տվել, որ այս աուտիստ երեխաները ավելի հավանական է, որ ներգրավվեն «երկկողմանի քրոջ կամ քույրերի ահաբեկման» մեջ, ինչը նշանակում է լինել ահաբեկման և՛ զոհ, և՛ հեղինակ[2]։
2017-ին հրապարակված հետագա հետազոտությունը, որը երեք ուսումնասիրությունների մետա-վերլուծություն էր, ցույց են տվել, որ «ASD ունեցող անհատների առաջին տպավորությունները որոնք ստացվել են սովորական զարգացող դիտորդների իրական սոցիալական վարքագծի բարակ կտորներից, ոչ միայն շատ ավելի քիչ բարենպաստ են մի շարք հատկանիշների դատողությունների համար, այլ նաև կապված են սոցիալական փոխհարաբերություններից հեռու լինելու մտադրությունների զարգացման հետ»[3]։ Մետավերլուծությունը շարունակվում է. «Այս օրինաչափությունները զգալիորեն ամուր են, տեղի են ունենում վայրկյանների ընթացքում, չեն փոխվում ժամանակի ընթացքում և պահպանվում են ինչպես երեխաների, այնպես էլ մեծահասակների տարիքային խմբերում»:"[3] Սա կարող է լինել պատճառը, որ աուտիզմով մարդիկ ունեն «ավելի փոքր սոցիալական շրջապատ և ավելի քիչ ընկերական հարաբերություններ, աշխատանք ապահովելու և պահպանելու դժվարություններ, միայնության բարձր ցուցանիշներ և ընդհանուր կյանքի որակի նվազում»[3]։ Ավելի փոքր սոցիալական շրջապատը, ավելի քիչ ընկերական հարաբերությունները և միայնությունը կապված են առողջության ծանր հետևանքների հետ։ Համաձայն «Journal of Health and Social Behavior» ամսագրում հրապարակված հոդվածի՝ «Սոցիալական մեկուսացման հետ կապված առողջական ռիսկերը մեծությամբ համեմատվել են ծխախոտ ծխելու և գիրության հայտնի վտանգների հետ»[4]։ Ավելին, ըստ Մեծ Բրիտանիայի Ազգային վիճակագրության գրասենյակի, աուտիստների գործազրկության մակարդակը կարող է հասնել 85%-ի՝ ամենաբարձր ցուցանիշը բոլոր ուսումնասիրված հաշմանդամ խմբերի մեջ[5]։ Աուտիստ մեծահասակները նույնպես ավելի հավանական է, որ բախվեն առողջապահական անհամամասնություններին, ավելի հավանական է, որ օգտվեն շտապ օգնության ծառայություններից[6]։
Միացյալ Նահանգներում հաշմանդամություն ունեցող անձինք բռնի հանցագործությունների զոհ են դառնում երեք անգամ ավելի հաճախ, քան հաշմանդամություն չունեցող մարդիկ։ Արդարադատության վիճակագրության բյուրոն առանձին զեկուցում չի ներկայացնում աուտիստ զոհերի մասին, սակայն նշում է, որ զոհերի մակարդակը հատկապես բարձր է նրանց շրջանում, ում հաշմանդամությունը ճանաչողական է։ Ամերիկացիների և կանադացիների փոքր նմուշի ուսումնասիրությունը ցույց է տվել, որ աուտիզմով տառապող մեծահասակները բախվում են սեռական բռնության զոհ դառնալու ավելի մեծ ռիսկի, համեմատած իրենց հասակակիցներին։ Աուտիստիկ հարցվողներն ավելի քան երկու անգամ շատ են ասել, որ եղել են բռնաբարության զոհ և ավելի քան երեք անգամ ավելի շատ են հայտնել անցանկալի սեռական շփման մասին[7]։ 2018-ին լայնածավալ ուսումնասիրությունը ցույց տվեց, որ աուտիզմով տառապող աղջիկները գրեթե երեք անգամ ավելի շատ հնարավոր է որ դառնան սեռական բռնության զոհ[8]։
Խտրականություն ԶԼՄ-ներում և մշակույթում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Լրատվամիջոցներում աուտիստ մարդկանց ներկայացվածությունը սատարում է աուտիզմի մասին առասպելները, այդ թվում՝ աուտիզմը որպես ամոթալի և ծանրաբեռնված բնութագրումը ընտանիքի անդամների համար, գովազդումը աուտիզմի դեմ կեղծ դեղամիջոցները և պատվաստանյութերի և աուտիզմի շուրջ վաղուց հերքված փաստարկները հրապարակումը։ Այս միֆերը հաճախ հանդիպում են զանգվածային լրատվամիջոցներում, ինչպես նաև լրատվամիջոցներում և սոցիալական հարթակներում[9]։ Աուտիզմի խարանումը կարող է շարունակվել նաև աուտիզմը սատարող կազմակերպությունների կողմից գովազդի միջոցով, ինչպիսին է Autism Speaks-ի գովազդը, որտեղ մայրը նկարագրում է ինքնասպանության զգացումը իր աուտիստ դստեր առջև կամ NYU Child Study Center-ի գովազդե, որտեղ աուտիզմը անձնավորված է որպես առևանգող, որը երեխաներին պահում է փրկագին ստանալու նպատակով[10]։ Autism Speaks-ի գովազդը նաև ցույց է տալիս, որ հատկապես աուտիստ երեխաներին բախվում են խտրականության մեկ այլ ձև, որը ցածր մակարդակի կրթությունն է։ ԱՄՆ-ում հանրակրթական դպրոցներում աուտիստիկ երեխաների միայն մեկ երրորդն է ստանում հատուկ կրթության ծառայություններ[11]։
Ավելին, աուտիստիկ վարքագիծը, որը հայտնի է որպես սթիմմինգ հաճախ կոչվում է «շեղող», և այն, թե ինչպես են աուտիստները բնականաբար խոսում, հաճախ նկարագրվում է որպես կոպիտ[12]։
Ֆիզիկական առողջության հետ կապված հետազոտություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Միացյալ Նահանգներում վերջերս հրապարակված հետազոտությունը[13] ցույց է տալիս, որ Առողջապահության ազգային ինստիտուտը (NIH) մոտ չորս տասնամյակների ընթացքում չի ֆինանսավորել դրամաշնորհներները, որոնք ուղղված են ֆիզիկական առողջության բուժմանը այնպիսի խնդիրների բուժմանը, ինչպիսիք են անքնությունը կամ սրտանոթային հիվանդությունները աուտիզմով տառապող մեծահասակների շրջանում։ McDonald-ը և Scudder-ը (2023) բացահայտորեն առանձնացնում են առողջական անհավասարության պայմանները, որոնք ազդում են աուտիստ մարդկանց կյանքի վրա, հետազոտական դրամաշնորհներից, որոնք կենտրոնացած են աուտիզմի պատճառի, բուժման և կանխարգելման վրա։ Չնայած նրանց հետազոտությունը կենտրոնացած էր աուտիստիկ առանց մտավոր հաշմանդամության մեծահասակների վրա, հետազոտությունը չբացառեց հայտնաբերեց ֆինանսավորվող դրամաշնորհների պակաս, որոնք կենտրոնացած էին մտավոր հաշմանդամություն ունեցող աուտիստիկ մեծահասակների առողջական անհավասարության պայմանների բուժման վրա։ Հետազոտությունը նկարագրում է պրակտիկայի և քաղաքականության մի քանի համակարգային խտրական «հանգույցներ», որոնք կարող են նպաստել հետազոտական դրամաշնորհների ֆինանսավորման ակնհայտ խտրականությանը։
Ներգաղթ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Միացյալ Նահանգներում Թրամփի վարչակազմը աջակցում էր ներգաղթի սահմանափակող քաղաքականությանը, որը խտրականություն էր դրսևորում աուտիստների նկատմամբ։ Այս քաղաքականության համաձայն, աուտիստ ներգաղթյալները ենթարկվում էին արտաքսման[14][15]։
Կանադայում աուտիստ ներգաղթյալներին զրկել են քաղաքացիություն ստանալու հնարավորությունից կամ նրանց ենթարկել են արտաքսման՝ այն պատճառով, որ նրանք «բեռ» են Կանադայի բժշկական համակարգի համար։ 2018 թվականին հայտարարվեց Կանադայի ներգաղթի մասին օրենսդրության բարեփոխումների մասին, ենթադրվում է, որ բարեփոխումները կհեշտացնեն աուտիստիկ և հաշմանդամ ներգաղթյալների համար Կանադա գաղթելը[16]։
Նոր Զելանդիան փաստացի արգելում է աուտիստ մարդկանց ներգաղթը[17]։
Ավստրալիան արգելում է ներգաղթն այն մարդկանց, ովքեր բացառիկ ծախսատար կլինեն երկրի առողջապահության կամ սոցիալական ծառայությունների համար։ Աուտիզմ ունեցող մարդիկ կարող են ենթարկվել այս քաղաքականությանը[18]։
Սինգապուրը, որը հայտնի է խիստ կանոններով և կանոնակարգերով, ունի նաև ներգաղթի խիստ օրենքներ։ Համաձայն այս օրենքների՝ երկարաժամկետ բժշկական խնդիրներ ունեցող ապագա ներգաղթյալներին, ինչպիսին է աուտիզմը, կարող են մերժվել երկրի ներգաղթի պատասխանատուների կողմից[19]։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ Billawalla, Alshaba; Wolbring, Gregor (2014). «Analyzing the discourse surrounding Autism in the New York Times using an ableism lens». Disability Studies Quarterly. 34 (1). doi:10.18061/dsq.v34i1.3348. Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 13-ին.
- ↑ Toseeb U, McChesney G, Oldfield J, Wolke D (May 2020). «Sibling Bullying in Middle Childhood is Associated with Psychosocial Difficulties in Early Adolescence: The Case of Individuals with Autism Spectrum Disorder». Journal of Autism and Developmental Disorders. 50 (5): 1457–1469. doi:10.1007/s10803-019-04116-8. PMC 7211196. PMID 31332675.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Sasson, Noah J.; Faso, Daniel J.; Nugent, Jack; Lovell, Sarah; Kennedy, Daniel P.; Grossman, Ruth B. (2017 թ․ փետրվարի 1). «Neurotypical Peers are Less Willing to Interact with Those with Autism based on Thin Slice Judgments». Scientific Reports. 7: 40700. Bibcode:2017NatSR...740700S. doi:10.1038/srep40700. ISSN 2045-2322. PMC 5286449. PMID 28145411.
- ↑ CORNWELL, ERIN YORK; WAITE, LINDA J. (2009). «Social Disconnectedness, Perceived Isolation, and Health among Older Adults». Journal of Health and Social Behavior. 50 (1): 31–48. doi:10.1177/002214650905000103. ISSN 0022-1465. PMC 2756979. PMID 19413133.
- ↑ Putz, Catherine; Sparkes, Indiana; Foubert, Josephine (2021 թ․ փետրվարի 18). «Outcomes for disabled people in the UK - Office for National Statistics». www.ons.gov.uk. Վերցված է 2021 թ․ ապրիլի 15-ին.
- ↑ Nicolaidis, Christina; Raymaker, Dora; McDonald, Katherine; Dern, Sebastian; Boisclair, W. Cody; Ashkenazy, Elesia; Baggs, Amanda (2012 թ․ նոյեմբերի 21). «Comparison of Healthcare Experiences in Autistic and Non-Autistic Adults: A Cross-Sectional Online Survey Facilitated by an Academic-Community Partnership». Journal of General Internal Medicine. Springer Science and Business Media LLC. 28 (6): 761–769. doi:10.1007/s11606-012-2262-7. ISSN 0884-8734. PMC 3663938. PMID 23179969.
- ↑ Pitney Jr JJ (2015). The politics of autism : navigating the contested spectrum. Lanham. ISBN 978-1-4422-4960-8. OCLC 907022313.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link) - ↑ Ohlsson Gotby, Vide; Lichtenstein, Paul; Långström, Niklas; Pettersson, Erik (September 2018). «Childhood neurodevelopmental disorders and risk of coercive sexual victimization in childhood and adolescence - a population-based prospective twin study». Journal of Child Psychology and Psychiatry, and Allied Disciplines. 59 (9): 957–965. doi:10.1111/jcpp.12884. ISSN 1469-7610. PMID 29570782. S2CID 4238219.
- ↑ Holton, Avery; Farrell, Laura C.; Fudge, Julie L. (2014 թ․ մարտի 28). «A Threatening Space?: Stigmatization and the Framing of Autism in the News». Communication Studies. 65 (2): 189–207. doi:10.1080/10510974.2013.855642. S2CID 145668002. Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 23-ին.
- ↑ Waltz, Mitzi (2012 թ․ փետրվարի 16). «Images and narratives of autism within charity discourses». Disability & Society. 27 (2): 219–233. doi:10.1080/09687599.2012.631796. S2CID 143756605. Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 23-ին.
- ↑ MacFarlane, Jaclyn R.; Kanaya, Tomoe (2009 թ․ մարտի 10). «What Does it Mean to be Autistic? Inter-state Variation in Special Education Criteria for Autism Services». Journal of Child and Family Studies. Springer Science and Business Media LLC. 18 (6): 662–669. doi:10.1007/s10826-009-9268-8. ISSN 1062-1024. S2CID 143938436.
- ↑ «Asperger's Doesn't Mean They're Rude». Psych Central (անգլերեն). 2021 թ․ օգոստոսի 9. Վերցված է 2023 թ․ փետրվարի 21-ին.
- ↑ McDonald, T. A. Meridian; Scudder, Audrey (2023 թ․ հունվարի 13). «Mind the NIH-Funding Gap: Structural Discrimination in Physical Health–Related Research for Cognitively Able Autistic Adults». Journal of Autism and Developmental Disorders (անգլերեն). doi:10.1007/s10803-022-05856-w. ISSN 0162-3257. PMID 36635433. S2CID 255773930.
- ↑ «Immigrant families with severely ill or disabled children now face deportation by Trump administration». The Philadelphia Inquirer. 2019 թ․ սեպտեմբերի 13. Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 7-ին.
- ↑ «Trump Administration Seeks To Bar Immigrants with Disabilities». Disability Scoop. 2018 թ․ ապրիլի 30. Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 7-ին.
- ↑ «Father of son with autism calls Canada's new immigration policy a 'blessing for all of us'». Global News. Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 7-ին.
- ↑ «"Burdens" and Borders: Disability Discrimination in New Zealand Immigration Law». Equal Justice Project (բրիտանական անգլերեն). 2020 թ․ մայիսի 4. Վերցված է 2023 թ․ մարտի 4-ին.
- ↑ Isaiah, Ebubechukwu (2023 թ․ հունիսի 4). «4 Countries that don't allow Autistic immigrants - StrangerMiles». Tranger (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2023 թ․ օգոստոսի 28-ին.
- ↑ «4 Countries that don't allow Autistic immigrants - StrangerMiles» (ամերիկյան անգլերեն). 2023 թ․ հունիսի 4. Վերցված է 2023 թ․ օգոստոսի 28-ին.