Իվերական սրբապատկեր
Ամենասուրբ Աստվածածնի Իվերական սրբապատկեր, կամ Դարպասներ պահող, կամ Դարպասապահ (հուն․՝ Πορταΐτισσα — Պորտաիտիսա)՝ Կույս Մարիամ Աստվածածնի Մանուկ Հիսուս Քրիստոսի ուղղափառ սրբապատկեր, համարվում է հրաշագործ[1], դասվում է սրբանկարչության Օդիգիտրիա տիպին։ Օրիգինալը գտնվում է Հունաստանի Աթոսի Իվերական վանքում։ Հրաշքի հայտնումից հետո երբեք չի լքել Սուրբ Լեռը։ Ժամանակակից հետազոտողները սրբապատկերը թվագրում են այսպես՝ Աթենքի համալսարանի պրոֆեսոր Պանայոտիս Վոկոտոպուլոսը (հուն․՝ Παναγιώτης Βοκοτόπουλος)՝ XI դարի առաջին կես[2], Ինսբրուքի Լեոպոլդի և Ֆրանցի համալսարանի պատմության պրոֆեսոր Թոմաս Շտեպանը (գերմ.՝ Thomas Steppan)՝ XII դարի սկիզբ[3], ակադեմիկոս Նիկոդիմ Կոնդակովը՝ XII դար[4][5]։
Սրբապատկերի ձեռք բերման պատմություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Պահպանված հունական պատմությունները ավելի վաղ չեն XVI դարից, սլավոնական պատմությունները ամրագրված են գրավոր կերպով ոչ վաղ քան XV դարը։ Գոյություն ունեն սրբապատկերի ստեղծման տարբեր տարբերակներ, որոնք կառուցվածքով խիստ տարբերվում են միմյանցից։ Տարբերակներից մեկով IX դարում Ֆեոֆիլ Բյուզանդական կայսեր թագադրման ժամանակ պատկերամարտությունից սրբապատկերը փրկելու նպատակով այն Նիկիաի մոտ ապրող մի կնոջ հետ իջեցվում է ծովը։ Երկու տարի հետո Իվերական վանքի քահանաները ծովում նկատեցին կրակե սյունով պահվող սրբապատկերը։ Սուրբ Գավրիլ Սվյատագորեցը, երազում Աստվածածնից ցուցում ստանալով, ոտքով քայլում է ծովով և բերում սրբապատկերը կաթոլիկոն, բայց առավոտյան այն հայտնաբերվում է մենաստանի դարպասներից ան դին։ Ավանդազրույցը պատմում է, որ այդպես կրկնվել է մի քանի անգամ, այդ պատճառով էլ սրբապատկերը թողել են դարպասների մոտ և անվանել Դարպասներ պահող կամ Դարպասսապահ, իսկ Իվերական վանքի անվանումից էլ այն ստացել է Իվերական անվանումը։ Ի սկզբանե սրբապատկերը գտնվել է դրսում, պատկերախորշում՝ անմիջապես մուտքի մոտ, սակայն ավելի ուշ կառուցվել է հատուկ փոքր մատուռ մենաստանի տարածքում, դարպասներից ձախ, որտեղ էլ մինչ այժմ գտնվում է սրբապատկերը։ XVI դարում սրբապատկերը զարդարվել է վրաց վարպետների դաջված արծաթե շրջկապով[6]։ Շուրջկապը բաց է թողնում Աստվածածնի և Նորածնի դեմքերը։
Տոնակատարության օրեր
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- երեքշաբթի Սուրբ Յոթնօրյակի (փոխանցիկ տոնակատարություն)՝ սրբապատկերի հայտնվելը ծովում Աթոս լեռան մոտ,
- փետրվարի 12-ին (փետրվարի 25)՝ 1656 թվականին Վալդայի մենաստան Իվերական սրբապատկերի տեղափոխման օրը,
- հոկտեմբերի 13-ին (հոկտեմբերի 26)՝ 1648 թվականին Աթոսից Մոսկվա ցար Ալեքսեյ Միխայիլովիչին սրբապատկերի հանդիսավոր հանձնումն ու տեղափոխումը,
- ապրիլիի 23-ին՝ հնագույն մոսկովյան կերպարի երկրորդ կերպարանափոխումն 2012 թվականին, երբ կայացավ նրա հանձնումն Ռուս Ուղղափառ եկեղեցու թանգարանի կողմից[7],
- որոշ օրացույցերում լրացուցիչ նշում են նաև մարտի 31-ը (ապրիլի 13), դա կապված է Սուրբ Յոթնօրյակի երեքշաբթիի փոխանցիկության հետ, ըստ ավանդազրույցի, սրբապատկերի առաջին հայտնումը ծովում տեղի է ունեցել սուրբ յոթնորյակի երեքշաբթի օրը, որը այդ տարի մարտի 31-ն էր, մեկ այլ աղբյուրներով ապրիլի 27-ը։
Իվերական մատուռ Մոսկվայում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը].jpg)
1669 թվականին Աթոսից տեղափոխված Իվերական սրբապատկերի ձեռագրի կրկնօրինակը տեղավորեցին նեգլինենյան հաղթական Վոսկրեսենյան դարպասների մոտ Կիտայ-քաղաքում։ Սրբապատկերի համար պատրաստվեց փոքրիկ փայտյա կախվածք, ավելի ուշ դրատեղը վեր խոյացավ մատուռը[8]։ 1791 թվականին մատուռը վերակառուցեց ճարտարապետ Մատվեյ Կազակովը[9]։ 1812 թվականին այն վերանորոգվեց որպես Նապոլեոնի դեմ հաղթանակի հուշարձան[8]։ 1929 թվականին մատուռը քանդեցին, իսկ 1931 թվականին վերացրին նաև Վոսկրեսենյան դարպասները։ 1994-1995 թվականներին մատուռը և դարպասները վերականգնվեցին (պրոեկտի հեղինակը ճարտարապետ Օ.Ի. Ժուրինն էր)։ 1995 թվականին Իվերական մատուռի վերականգնման ժամանակ Իվերական վանքից Աթոս տեղափոխվեց այնտեղ պահվող Դարպասեր Պահող Աստվածամոր հրաշագործ սրբապատկերի նոր կրկնօրինակը։ Ամեն օր, երկու ժամը մեկ անգամ, առավոտյան ութից մինչև երեկոյան ութը մատուռում տեղի է ունենում Մաղթանք Սուրբ Աստվածամոր Օրհներգության ընթերցումով։ Ծառայությունը կատարում են ամբողջ մոսկովյան հոգևորականությունը՝ հերթականությամբ։ Նոր կերպարը փառաբանվել է բազմաթիվ հրաշագործություններով[10]։
Մոնրեալի Իվերական սրբապատկեր
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Մոնրեալի Իվերական սրբապատկերը՝ Աստվածածնի Իվերական սրբապատկերի ձեռագիրն է, որը գրվել է 1981 թվականին հույն քահանա Քրիզոստոմի կողմից։ Բազմաթիվ վկայություններով, սրբապատկերը անընդմեջ տասնհինգ տարվա ընթացքում յուղածորել է:1997 թվականին նրա պահապան Իոսիֆ Մույնոսը սպանվել է, իսկ սրբապատկերը անհայտացել է։
Տես նաև
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ «Иверская икона Божией Матери». Православный Церковный календарь. Վերցված է 2018 թ․ հունիսի 19-ին.
- ↑ Vokotopoulos P. L. Note sur l'icône de la Vierge Portaitissa // Zograf. — Beograd, 1996. — Vol. 25. — P. 28; idem. ῾Η εἰκόνα τῆς Παναγίας Πορταΐτισσας τῆς ῾Ιερᾶς Μονῆς ᾿Ιβήρων // ῞Αγιον ῎Ορος. Θεσσαλονίκη, 2001. — Τ. 1: Θύση-Λατρεία-Τέχνη. — Σ. 83—88.
- ↑ Steppan T. Überlegungen zur Ikone der Panhagia Portaitissa im Kloster Iwiron am Berg Athos // Sinnbild und Abbild: Zur Funktion des Bildes. — Innsbruck, 1994. — Bd. 1. — S. 23—49
- ↑ Кондаков Н. П. Памятники христианского искусства на Афоне. — СПб., 1902. (репринт М., 2004). — С. 166—167. Табл. XVII, 2.
- ↑ Кондаков Н. П. Иконография Богоматери. — Т. 2. — С. 216.
- ↑ Гора Афон. Образы Святой Земли / идея проекта: В. Семёнов, иеромонах Иустин Симонопетрит; ред.-сост. А. Лидов. — М.: Индрик, 2011. — С. 70.
- ↑ «Передача древнейшего на Руси списка Иверской иконы Божией Матери Русской Православной Церкви». Патриархия.Ru. 2012 թ․ մայիսի 6. Վերցված է 2018 թ․ հունիսի 19-ին.
- ↑ 8,0 8,1 Мокеев Г. Я. «Прикремлёвский мемориал Святой Руси». Русское воскресение. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ հունիսի 15-ին. Վերցված է 2018 թ․ հունիսի 19-ին.
- ↑ Կաղապար:Православная энциклопедия
- ↑ Волкова, 2018
Գրականություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Կաղապար:Православная энциклопедия
- Подлинные акты, относящиеся к Иверской иконе Божьей матери, принесенной в Россию в 1648 г. М. 1879.(չաշխատող հղում)
- Тальберг Н. Д. Пространный месяцеслов Святых в Земле Российской просиявших. В каких нуждах каким иконам надлежит поклоняться. — Репринтное воспроизведение издания. — СПб.: Вера, 1997. — С. 298-299, 313-314, 473.
- Тимошина Л. А. Дело о приезде монахов афонского Иверского Успенского монастыря в 1647 г. в Москву // Каптеревские чтения 8. —М., 2010. — С. 42-64.
- Ченцова В. Г. Икона Иверской Богоматери. Очерки истории отношений Греческой церкви с Россией в середине XVII в. по документам РГАДА. — М., 2010.