Դոն Խուան Ավստրիացի մականունով խեղկատակը (նկար)

Դոն Խուան Ավստրիացի մականունով խեղկատակը;
տեսակ	գեղանկար
նկարիչ	Դիեգո Վելասկես
տարի	1632
բարձրություն	210 սանտիմետր
լայնություն	123 սանտիմետր
ստեղծման երկիր	Իսպանիա
ժանր	դիմապատկեր
նյութ	յուղաներկ
գտնվում է	Պրադո թանգարան և Մադրիդի թագավորական պալատ
հավաքածու	Պրադո թանգարան
սեփականատեր	Ֆերդինանդ VII
	պատկերված են
	կայք
	Ծանոթագրություններ;
	Don Juan de Austria (Velazquez) Վիքիպահեստում

Դոն Խուան Ավստրիացի մականունով խեղկատակը կամ Խեղկատակ Դոն Խուան Ավստրիացու դիմանկար (իսպ.՝ El bufón llamado don Juan de Austria), իսպանացի գեղանկարիչ Դիեգո Վելասկեսի նկարը` խեղկատակներին նվիրված հայտնի շարքից։

Նկարագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նկարում ամբողջ հասակով պատկերված է թագավորական խեղկատակը, ով կրում էր Դոն Խուան Ավստրիացի ծաղրական մականունը` ի պատիվ միապետի ազգականներից մեկի։ Նրա շուրջը հատակին պատկերված են զենքեր ու զինվորական պարագաներ` գնդացրի ականներ, հրացան, զրահի հատվածներ։ Խեղկատակի ձեռքերից մեկը դրված է գավազանին, մյուսը` թրին. սա մարտական, ներկայացուցչական դիրք է։ Լոպես Ռեյը նշում է, որ Վելասկեսն ամենայն հավանականությամբ իմացել է Ֆիլիպ III-ի դիմանկարի մասին, որ վրձնել էր Պեդրո Անտոնիո Վիդալն արքայական պալատում։ Այդ նկարում ևս թագավորը գավազան ու թուր է բռնել համանման ձևով, և նրա ոտքերի մոտ նույնպես ցրված են զենք ու զրահի պարագաներ^[4]։ Դռան բացվածքից հետին պլանում բացվում է ծովամարտի տեսարան^[4]։

Ինչպես և «Հովսեփի հագուստները» (1630) նկարում, Վելասկեսը կիրառում է հատակի սալիկների գույնը, որպեսզի շեշտի հեռանկարը, որն ուղղված է բացված պատուհանին։ Գլխի դիրքն ու կեցվածքը հիշեցնում են Վուլկանի պետկերումը «Վուլկանը դարբնոցը» նկարում։

Նախատիպ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Խուան Ավստրիացի անունն ավանդաբար եղել է Հաբսբուրգների արքայական բաստարդների անունը։ Նրանցից ամենանշանավորը եղել է կայսր Կառլ V-ի ապօրինի զավակը, ով եղել է նշանավոր զորավար և Լեպանտոյի ծովամարտի հերոս։ Երկրորդ Դոն Խուանը եղել է Վելասկեսի ժամանակիցը, Ֆիլիպ IV-ի ապօրինի զավակը և նույնպես զորավար։

Խեղկատակը, որի իսկական անունն անհայտ է, կարող էր այս անունը ստացած լինել խեղկատակներին արքայական մականուններ տալու ավանդույթի շրջանակներում, որ տարածված էր դարեր շարունակ^[5]։ Նրա ծառայությունն իսպանական արքունիքում 1642-1654 թվականներին արձանագրվել է որպես «մարդ զվարճանքների համար» (hombre de placer), չնայած չի ունեցել ֆիքսված դրույքաչափ և չի ապրել Ալկասարում^[6]։ Պանտորբան տեսակետ է առաջ քաշում, որ նա կարող էր լինել հին զինվոր, վետերան^[7]։ Եթե դա այդպես է, գրում է Կամոն Ազնարը, ուրեմն մեր առաջ «Վելասկեսի կերպարներից ամենաողբերգական կերպարն է և մեր անկման խորհրդանիշը»^[8]։

Մադրիդի թագավորական արխիվում կա հաշիվ, որը դետալներով ներկայացնում է 1632 թվականին Դոն Խուան Ավստրիացու համար ձեռք բերված կտորները։ Մորենո Վիլյան, ով հրատարակել է այս փաստաթուղթը, եզրակացրել է, որ կոստյումը, որի դետալները ներկայացված են հաշվետվության մեջ, այն նույնն է, որով խեղկատակը պատկերված է դիմանկարում։ Այս տեսակետը ներկայումս վիճարկվում է` հաշվի առնելով մեկ այլ շրջանի ոճային հատկանիշները^[4]։

Հնարավոր է, Լեպանտոյի ծովամարտի կեղծ հաղթողի զինակիցը, ըստ իր ելույթների, եղել է Բարբարոսա անունով խեղկատակը, ով ներկայացված է Վելասկեսի մեկ այլ դիմանկարում, որը ենթադրաբար համարվում է այս դիմանկարի զույգը^[6]։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բուեն Ռետիրոյի` 1701 և 1716 թվականների արձանագրությունները վկայում են. «Մեկ այլ նկար` «Դոն Խուան Ավստրիացի» անունով և ոտքերի մոտ զենքերի տարբեր տարրերով, պատկանում է Վելասկեսի վրձնին»։ Նա նշում է նկարի չափերը` 209 × 112 սմ։ Դիմանկարը տեղափոխվել է Մադրիդի թագավորական պալատ, իսկ բնորդի սոցիալական ցածր մակարդակը մոռացվել է։ Դրան սկսում են վերագրել ավելի բարձր կարգ, ինչի հետևանքով 1772 թվականին արձանագրություններում («Պաբլո դե Վալյադոլիդի» դիմանկարի հետ) այն համարվում է «հեծելազորայինի դիմանկար», որ պատկանում է Վելասկեսի վրձնին։ 1794 թվականին նա արդեն «իսպանացի գեներալ» է։ 1816 թվականի օգոստոսի 16-ին, երբ Ֆերդինանդ VII-ը Մադրիդի թագավորական պալատի այլ նկարների հետ ուղարկում է այս նկարը, նրանում պատկերված կերպարին արդեն տալիս են ազնվականի աստիճան` «Պեսկարի մարքիզ». հենց այս անունով էլ նկարը մնում է ակադեմիայում (1817, 1819, 1821, 1824 թվականների տեղեկամատյաններ)։ «Այս սխալը, պարզվում է, այդքան էլ անսպասեի չէր. եթե համեմատենք Ֆերդինանդ VII-ի դիմանկարը պատկերող նկարը, որ ստեղծել է Գոյան 1783-1784 թվականներին (Պրադո)», – գրել է իսպանացի արվեստագետ Խոսե Լոպես Ռեյը^[4]։

Նկարը ռեստավրացիայի է ենթարկվել 1981 թվականին Պրադոյում։

Պահպանման տեղեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մադրիդ, Բուեն Ռետիրո արքայական պալատ (տեղ. 1701 և 1716)
Մադրիդ, Արքայական նոր պալատ (տեղ. 1772 և 1794)
Մադրիդ, սան Ֆերնանդոյի գեղարվեստի թագավորական ակադեմիա (տեղ. 1816 և 1827)
Մադրիդ, Պրադո թանգարան (սկսած` 1827-ից), № 1200

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 https://www.museodelprado.es/coleccion/obra-de-arte/el-bufon-llamado-don-juan-de-austria/66016ebf-0468-4a0a-8a3f-30c6d4b42c42
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 https://www.museodelprado.es/en/the-collection/art-work/the-buffoon-don-juan-de-austria/66016ebf-0468-4a0a-8a3f-30c6d4b42c42
↑ ^3,0 ^3,1 Inv. Fernando VII, Palacio Nuevo, 1814-1818 — 1814.
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 López-Rey, José (1996). Velázquez. Catalogue raisonné, vol. II. Кат. №. 65. P. 160
↑ Moreno Villa, J. Locos, enanos, negros y niños palaciegos: gente de placer que tuvieron los Austrias en la Corte española desde 1563 a 1700. Madrid, 1939, p. 67-72)
↑ ^6,0 ^6,1 Antonio Domínguez Ortíz, Alfonso E. Pérez Sánchez, Julían Gállego. Velázquez , exhibition catalog from The Metropolitan Museum of Art. P. 193—197
↑ Pantorba, Bernardino de. La vida y la obra de Velazquez: estudio biografico y critico. Madrid, 1955, p. 17.
↑ Camon Aznar, Jose. Velazquez. 2 vols. Madrid, I964, p. 697

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

No. 72 in Manet/Velázquez: The French Taste for Spanish Painting, Gary Tinterow, Metropolitan Museum of Art, 2003, ISBN 1588390403, 9781588390400
Bardi P.M., Tout l’oeuvre peint de Velazquez. Paris, 1969. № 89
Curtis, Charles B. Velazquez and Murillo, London and New York, 1883. № 72
Guidiol, Jose. Velazquez. Barcelona, 1973. № 112
López-Rey, José (1996). Velázquez. Catalogue raisonné, vol. II. Colonia: Taschen Wildenstein Institute. ISBN 3-8228-8731-5. Кат. №. 65. P. 160
Mayer, August. Velazquez: A catalogue raisonne of the pictures and drawings. London, 1936. № 453

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

«Դոն Խուան Ավստրիացի մականունով խեղկատակը» նկարը Մադրիդի Պրադո թանգարանում

Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Դոն Խուան Ավստրիացի մականունով խեղկատակը (նկար) կատեգորիայում։

[_944d333ab12fe65f-1] 1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 https://www.museodelprado.es/coleccion/obra-de-arte/el-bufon-llamado-don-juan-de-austria/66016ebf-0468-4a0a-8a3f-30c6d4b42c42

[_ec785f6eb351fc23-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 https://www.museodelprado.es/en/the-collection/art-work/the-buffoon-don-juan-de-austria/66016ebf-0468-4a0a-8a3f-30c6d4b42c42

[_b5f204938fcaf29e-3] 3,0 ^3,1 Inv. Fernando VII, Palacio Nuevo, 1814-1818 — 1814.

[лопес-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 López-Rey, José (1996). Velázquez. Catalogue raisonné, vol. II. Кат. №. 65. P. 160

[5] Moreno Villa, J. Locos, enanos, negros y niños palaciegos: gente de placer que tuvieron los Austrias en la Corte española desde 1563 a 1700. Madrid, 1939, p. 67-72)

[мет-6] 6,0 ^6,1 Antonio Domínguez Ortíz, Alfonso E. Pérez Sánchez, Julían Gállego. Velázquez , exhibition catalog from The Metropolitan Museum of Art. P. 193—197

[7] Pantorba, Bernardino de. La vida y la obra de Velazquez: estudio biografico y critico. Madrid, 1955, p. 17.

[8] Camon Aznar, Jose. Velazquez. 2 vols. Madrid, I964, p. 697

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]